Morgunblaðið - 20.10.2000, Blaðsíða 48

48 FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Hvað var ð
um fólkið?

ÍReykjavík vantarylgegn frosti ogskjól
fyrir vindum og regni.
U'
" t er komin sérlega
vönduð og eiguleg
bók er nefnist „20.
öldin. Brot úr sögu
þjóðar“. Bókin hef-
ur að geyma myndir og stuttan
texta, sem ætlað er að varpa ljósi
á líf íslensku þjóðarinnar á öld-
inni, sem er að líða. Þessu verki
ætti að halda að ungu fólki á Is-
landi. Það er fallið til að vekja
áhuga og spurn.
I ritinu er að finna myndir,
sem margar hverjar eru öldungis
einstakar. Myndir frá Reykjavík
á fyrri hluta aldarinnar vekja sér-
staka athygli. Þær sýna m.a.
Knud Ziemsen bæjarstjóra taka
að sér umferðarstjórn í miðborg-
,inni; múgur og margmenni hefur
sýnilega fylgst með kappreiðum
Fáks í Elliðaárdal árið 1927 og
mökkur fólks var jafnan saman
kominn á Melavelli þegar þar
fóru fram íþróttamót. Tívolí í
Vatnsmýrinni
VIÐHORF
Eftir Asgeir
Sverrisson
naut viðlíka
vinsælda.
Eitt stend-
ur uppúr
þegar þessar gömlu Reykjavíkur-
myndir eru skoðaðar:
A þeim öllum er fólk.
Hvað er orðið af öllu þessu
fólki?
Vísast blasir svarið við; Reyk-
víkingar eru ýmist í kringlum
höfuðborgarinnar eða fastir í bíl-
um á leiðinni þangað. En vakna
ekki vangaveltur um skipulags-
mál í höfuðborginni og þróun
hennar þegar svo er komið að
fólk sést vart á ferli utan dyra?
Og hvar ætti það fólk annars
að vera?
Saga borgarskipulags í
Reykjavík er ekki fallin til að
auka trú á mannsandann.
Hörmuleg mistök hafa verið end-
urtekin hvað eftir annað ára-
tugum saman. Byggð er dritað út
, og suður; hvar annars staðar
skyldi ónýtur flugvöllur frá
stríðsárunum ráða þróun höfuð-
borgar við upphaf nýrrar aldar?
Hvers vegna leggur enginn
stjórnmálamaður til að mannlífi
verði leyft að þrífast í Reykjavík?
Einhverjir munu benda á að
andstyggilegt loftslag á íslandi
sé ekki líklegt til að skapa mann-
líf utan dyra. Þetta er augljóslega
rétt. Var veðrið ef til vill skárra á
Islandi á árum áður?
Hvernig stendur á því að
forðum gátu karlmenn borið
hatta?
Aðrir munu taka fram að versl-
un hafi verið hrakin úr miðborg-
, inni og að henni hafi verið breytt
í „helgar-hverfi“ veitinga- og
skemmtistaða. Þetta er einnig
augljóslega rétt þótt með því sé
ekki sagt að harma beri að veit-
ingastöðum og vínstúkum hafi
fjölgað í Reykjavík. Öðru nær.
Vitur maður sagði einhverju sinni
að aðeins eitt væri skemmtilegra
en að horfa á fólk drekka áfengi
og það væri að neyta þess sjálfur.
Dauði miðbæjarins ski’ifast
hins vegar á metnaðar- og fram-
taksleysi borgaryfirvalda. Þar
vantar yl og skjól - „lífsrými“.
Með miklum ólíkindum er
hversu lítið hefur verið gert til að
búa til skjól þannig að menn geti
komið saman utan dyra án þess
að eiga á hættu að vindar allra
átta feyki þeim út í hafsauga. Hið
sama gildir um yfirbyggðar/
upphitaðar götur, torg, port,
garða og hvaðeina.
Yfirvöld í Reykjavík hafa
gleymt þeirri skyldu sinni að hlúa
að mannlífinu í borginni. Og kom-
ist upp með það. Hinn frjálsi
markaður hefur tekið það að sér
og að sjálfsögðu á eigin for-
sendum; kringlurnar eru sam-
komustaðir íslendinga nú um
stundir.
Fólk fer jafnvel saman út að
borða þar.
Ef til vill ættu íbúar höfuð-
borgarinnar að þakka fyrir versl-
unarmiðstöðvarnar; þær hafa
a.m.k. gert fólki kleift að hittast í
Reykjavík. Þetta bandaríska út-
hverfa-fyrirkomulag sýnast
staðnaðir borgarfulltrúar telja
hið þekkilegasta.
Aratugum saman hafa grunn-
þættir borgarsamfélags verið yf-
irvöldum í Reykjavík gjörsam-
lega framandi. Enn virðast menn
halda að Reykvíkingar kjósi helst
að koma saman, klæddir sem
pólfarar, í þeim dapurlegu al-
menningsgörðum, sem er að
finna í borginni. Ráðamenn virð-
ast aukinheldur telja að borgarlíf
fái aðeins þrifist þegar skipulagð-
ar eru svonefndar „uppákomur“
oftar en ekki í nafni illskiljanlegs
gríns eða menningar. Loks hefur
verið lögð óhófleg áhersla á of-
skipulögð „útivistarsvæði“ á
kostnað nýtanlegs „lífsrýmis" í
borginni.
Enda er bæjarbragurinn svo
dauflegur að leitun er að öðru
eins.
I Reykjavík vantar yl gegn
frosti og skjól fyrir vindum og
regni. Slíkur viðbúnaður er for-
senda þess að framtak einstakl-
inga og fyrirtækja fái notið sín
borgarlífinu-til heilla.
Þau rök eru vissulega áleitin að
ekki sé æskilegt að íslendingar
komi saman og nægir þar að vísa
til þeirrar þjóðarlygi að maður sé
manns gaman. A hinn bóginn er
sá skilningur viðtekinn um allan
hinn vestræna heim, hið minnsta,
að verkefni borgaryfirvalda sé
m.a. að skapa forsendur þess að
þar fái þrifist mannlíf enda sé
maðurinn „pólitískt dýr“.
Nýlega var greint frá því að ís-
lendingar notuðu þjóða mest
þunglyndislyf. Þótt skýringin
liggi í augum uppi - Framsóknar-
flokkurinn er hvergi annars stað-
ar í ríkisstjórn - hljóta jafnframt
að styrkjast grunsemdir um að
mistekist hafi með öllu að skapa
Islendingum umhverfi og lífsskil-
yrði, sem fallin séu til að létta
lund og vernda geð_.
Geðlyfjanotkun íslendinga er
vitanlega áfellisdómur yfir
stjómmálamönnum og því þjóð-
félagi, sem fram hefur þróast
undir leiðsögn þeirra.
Að því kemur að lýst verður
eftir nýrri hugsun, nýrri nálgun,
nýrri sýn.
Getur talist eðlilegt að fólk sjá-
ist aðeins á kreiki í höfuðborginni
drukkið og um helgar? Vitanlega
má gleðjast jrfir því að Islending-
ar séu þvílík hreystimenni að þeir
fái haldið uppi mjög viðunandi
áfengisneyslu við svo erfiðar að-
stæður. En seint verður sagt að
það ástand lýsi sligandi metnaði
kjörinna fulltrúa almennings í
borginni.
Og er ekki eitthvað undarlegt
við það, að minningar úr æsku
um fólk á ferð í borginni skuli
sækja á miðaldra meðalmenni
þegar það virðir fyrir sér gamlar
myndir frá Reykjavík?
+ Ott<5 Svavar Jó-
hannesson var
fæddur á Móbergi í
Langadal Austur-
Húnavatnssýslu 1.
júlí 1912. Hann lést á
Landspítalanum í
Fossvogi 12. október
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
hjónin Elísabet Þor-
leifsdóttir og Jó-
hannes Halldórsson.
Systkini hans voru
Óskar, Björg, Ingi-
ríður, Halldór, Guð-
mundur, Jón og
Helga Kristín. Þau eru öll látin.
Eftir lifir bróðirinn Axel sem
búesettur er á Akureyri.
Svavar kvæntist hinn 17. júlí
1943 Hallfríði Mörtu Böðvars-
dóttur, f. 8. júní 1913. Foreldrar
hennar voru hjónin Böðvar Mar-
teinsson, og Guðbjörg Jónsdóttir,
sem bjuggu á Hrútsstöðum í Lax-
árdal, Dalasýslu. Börn Svavars
og Hallfríðar eru: 1) Björgvin
Böðvar, kennari, f. 12. apríl
1944. Hann var kvæntur Kristínu
Garðarsdóttur, kennara. Börn
þeirra eru, Helga, Svavar, Hörð-
Ég vil með nokkrum orðum minn-
ast tengdaföður míns sem lést 12.
október og jarðsettur er í dag frá
Kópavogskirkju.
Svavari kynntist ég fyrir nokkrum
árum þegar ég giftist Björgvini syni
hans. Frá fyrstu tíð umvafði hann
mig með elsku sinni og umhyggju og
var mér kær vinur. Börnum mínum
og bamabömum var hann eins og
besti afi. Eftir að Svavar varð einn
töluðum við saman í síma nánast á
hverju kvöldi. Þetta var orðinn fastm-
liður sem ég sakna nú. Svavar var
mikið Ijúfmenni. Hann var áhuga-
samur um allt sem við gerðum og
fylgdist með og gladdist yfir því sem
unga fólkið tók sér fyrir hendur. Síð-
astliðið vor flutti Svavar á sambýli
aldraðra á Skjólbraut la í Kópavogi.
Þar naut hann umhyggju og hlýju
sem ég vil þakka fyrir.
Svavar lést eftir stutta legu á
sjúkrahúsi, hann var heilsuhraustur
alla tíð og þetta var hans eina sjúkra-
húsvist.
Ég kveð með söknuði og þakka
samveruna.
Sesselja.
Elsku afi okkar.
Nú ertu búinn að fá hvíldina og
vonandi líður þér vel. Kominn til
hennar ömmu sem þú saknaðir svo
mikið.
Það er svo erfitt að þurfa að kveðja
þig en við gleymum aldrei öllum góðu
stundunum sem við áttum saman.
Við eigum eftir að sakna þín mikið en
lifum í minningunni um góðan afa
sem okkur þótti svo vænt um.
Elsku afi, við viljum þakka þér fyr-
ir allt sem þú hefur gert fyrir okkur.
Minningu þína munum við alltaf
geyma í hjarta okkar.
Nú leggégaugunaftur,
ó, Guð, þinn náðarkraftur
mínverivömínótt.
Æ, virzt mig að þér taka,
méryfirláttuvaka
þinn engil, svo ég sofi rótt.
(Þýð. S. Egilsson.)
Þín afabörn,
Sif, Hiín og Freyr.
Fyrstu kynni mín af Svavari voru
þau að ég var stráklingur sendur til
stuttrar sumardvalar að Hrútsstöð-
um í Dalasýslu en þar höfðu Svavar
og móðursystir mín, Hallfríður, tekið
við búi foreldra hennar. Þetta var
seint á 5. áratugnum og foreldrar
mínir fluttir í Kópavog. Svavar var
ákaflega hlýr í viðmóti og bamgóður
og það var einkar þægilegt að dvelja í
návist hans. Með árunum varð sum-
ardvöl mín Jengri og ég kynntist
Svavari betur. Svo fór að ég dvaldist
á sumrin þá þeim hjónum til 15 ára
aldurs. Svavar gaf mér lamb og mig
ur Garðar og Hall-
fríður Anna. Núver-
andi eiginkona
Björgvins Böðvars
er Sesselja H. Guð-
jónsdóttir, kennari.
2) Elísabet Jóhanna,
kennari, f. 8. apríl
1948. Hún er gift
Ólafi Guðmundssyni
skólastjóra, og börn
þeirra eru Sif, Hlfn
og Freyr.
Svavar og Hall-
fríður hófu búskap
á Hrútsstöðum árið
1943 og bjuggu þar
um 11 ára skeið en fluttu þá í
Kópavog og reistu sér hús í
Löngubrekku 4. Hallfríður lést
12. desember 1992.
Svavar stundaði trésmíðar
lengst af eftir að hann brá búi -
en síðustu starfsárin var hann
vaktmaður í Iðnaðarbankanum
v/Lækjargötu.
Síðustu ævimánuðina dvaldist
Svavar á sambýli aldraðra á
Skjólbraut la í Kópavogi.
Utför Svavars fer fram frá
Kópavogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
minnir að þau hafi orðið ein þrjú á
vetur sett þegar yfir lauk. Svavar sá
svo til þess að innlegg bústofns míns
væri lágt inn á bók og ég taldi mig
með ríkari sveinum þessa lands. A
þessum tíma var bústofninn á Hiúts-
stöðum ekki stór og eitthvað höfðu
foreldrar mínir orð á því að þetta bú-
fjárhald mitt hjá Svavari væri eigin-
lega ofrausn. Ég var hins vegar ekki
á sama máli og fannst ég og lömbin
fyllilega eiga þetta skilið. Eitt af
verkum vikapiltsins var auðvitað að
reka kýr og sækja til mjalta kvölds
og morgna. A sunnudagsmorgnum
átti ég þó frí því húsbóndinn, Svavar,
sótti sjálfur kýrnar. Ég vissi ekki
betur en þetta væri nánast lögbund-
inn réttur vikapiltsins og það var
ekki fyn- en síðar að mér varð Ijóst að
það væri ekki beinlínis í verkahring
húsbóndans að sækja kýr í haga á
sunnudagsmorgnum. Svavar var af-
burðasnyrtimenni og hirti bú sitt vel
og skepnuhald fórst honum sérlega
vel úr hendi enda mikill dýravinur.
Arið 1954 bregða þau hjón svo búi
og flytja í Kópavog þar sem Svavar
reisti þeim fljótlega hús við Löngu-
brekku. Hjá þeim dvöldu alla tíð,
bæði í Dölum vestur og í Kópavogi,
foreldrar Hallfríðar, Guðbjörg og
Böðvar, sem bæði náðu háum aldri og
nutu umhyggjusemi þeirra beggja í
ríkum mæli.
Svavar var mjög hagur á tré og
fékkst við tréSmíðar lengst af eftir að
hann flutti í Kópavog. Eg vai’ þannig
þeirrar gæfu aðnjótandi að fá Svavar
í mótauppslátt að húsi mínu hér í
Kópavogi og átti hann stærstan hlut
að því verki. Svavar fékkst einnig við
fleiri störf og var alls staðar viður-
kenndur fyrir vandvirkni og sam-
viskusemi. Sér til gamans fékkst
hann einnig við útskurð og einhvers
staðar leynast enn útskurðarverk
eftir hann. Þegar um hægðist og árin
færðust yfir fékkst hann talsvert við
bókband, m.a. fyrir kunningja sína.
Þau hjón, Svavar og Fríða, voru
vinsæl og vinmörg, hjálpsöm og
greiðvikin, til þeirra vai’ gott að
koma. Eftir að Hallfríður dó, 1992,
dvaldi Svavar einn í húsi sínu og naut
aðstoðar heimilishjálpai’ Kópavogs-
bæjar en fluttist á sambýlið á Skjól-
braut la í mars sl.
Þegar litið er yfir lífshlaup Svav-
ars má sjá að þar fór gæfumaður.
Hann hafði einstaklega þjált skap,
léttur í lund og gleðimaður á góðri
stund. Hann komst friðsamlega af við
alla samferðamenn sína, einnig þá
sem höfðu stríða lund. Hann var
maður friðsemdar og sátta. Honum
tókst með hjálp örlagadísanna að
komast hjá öllum stóráföllum og
halda afbragðsheilsu þar til nú fyrir
skömmu að hann er kvaddur yfir
móðuna miklu. - Góður drengur er
genginn.
Ég, Halla, Ingunn systir og fjöl-
skyldur vottum börnum Svavars,
Böðvari og Betu, sem og öðrum að-
standendum, okkar dýpstu samúð.
Arni Stefánsson.
Góður vinur er fallinn frá. Ég vil
minnast hans með örfáum orðum. Ég
kynntist Svavari, Hallfríði konu hans
og börnum þeirra tveimyorið 1954 er
þau fluttu í Kópavog, á Alfhólsveginn
við Álfhólinn, á Hæðina eins og stað-
urinn var kallaður. Ég vai’ þá 9 ára og
átti heima í gömlu húsi þar í grennd-
inni ásamt móður minni og systrum.
Með fjölskyldum okkar varð fljótt
vinskapur. Ég var alltaf velkominn á
þeirra heimili, þó húsakynnin væru
þröng, en fyrstu árin í Kópavogi
bjuggu þau í litlum leiguhúsum, þar
til þau byggðu sér hús á Löngu-
brekku 4 í Kópavogi. í heimili voru
auk Svavars og Hallfríðar og barn-
anna tveggja, aldraðir foreldrar
Hallfríðar, Böðvar og Guðbjörg, og
voi’u þau hjá þeim alla tíð.
Seinna er móðir mín byggði af litl-
um efnum við Álfhólsveginn var
Svavar henni mikil og góð hjálpar-
hella við smíðar og innréttingar og
fyrir það taldi ég mig ávallt eiga hon-
um skuld að gjalda.
Svavar hafði ekki átt kost á langri
skólagöngu en pargt hafði hann lært
í skóla lífsins. Á yngri árum stundaði
hann búskap en síðari árin margs
konar vinnu, svo sem trésmíðar,
járnsmíðar, húsvörslu og bókband,
en hagleiksmaður var hann til allra
verka og stundaði vinnu fram yfir
sjötugt. Eins og fyrr sagði áttu þau
Svavar og Hallfríður tvö börn,
Björgvin Böðvar og Elísabetu, sem
bæði eru starfandi kennarar, og einn-
ig ólu þau upp fósturson, Þorstein
Kára Bjamason íslenskufræðing.
Vinátta mín við Svavar og fjöl-
skyldu hans hefm- enst alla tíð og
aldrei borið skugga á. Þau hjón,
Svavar og Hallfríður, voru afskap-
lega hlý og umhyggjusöm við börn og
fullorðna, glöddust með þeim er vel
gekk og voru í raun afi og amma
margra óskyldra barna. Hallfríður
lést 1992. Svavar hafði allt frá upp-
vaxtarárum sínum mikið dálæti á
skepnum, þar á meðal hestum, og
hafði hann ávallt mynd af uppáhalds-
hestinum sínum, honum Dreyra, við
íúmið sitt, en þann hest varð hann að
fella er hann yfirgaf æskustöðvarnar.
Svavar var dagfarsprúður, yfirlæt-
islaus, fróður og áhugasamur um
menn og málefni. Hann var alla tíð
líkamlega og andlega hraustur og
hélt sinni reisn til hins síðasta. Ég
votta börnum hans, afabörnum og
öðrum aðstandendum samúð mína
við fráfall hans.
Ég þakka Svavari innilega fyrh-
góð kynni. Ég mun sakna hans.
Orn Þorvaldsson.
Frágangur afmælis-
og minningargreina
MIKIL áhersla er lögð á, að handrit séu vel frá gengin, vélrituð eða
tölvusett. Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi útprent-
uninni. Það eykur öryggi í textameðferð og kemur í veg fyrir tvíverknað.
Þá er enn fremur unnt að senda greinarnar í símbréfi (569 1115) og í
tölvupósti (minning@mbl.is). Nauðsynlegt er, að símanúmer höfundar/
sendanda fylgi.
Um hvern látinn einstakling birtist formáli, ein uppistöðugrein af
hæfilegri lengd, en aðrar greinar um sama einstakling takmarkast við
eina örk, A-4, miðað við meðallínubil og hæfilega línulengd, - eða 2.200
slög (um 25 dálksentimetra í blaðinu). Tilvitnanir í sálma eða ljóð tak-
markast við eitt til þrjú erindi. Greinarhöfundar eru beonir að hafa
skírnarnöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
OTTÓ SVAVAR
JÓHANNESSON