Morgunblaðið - 21.10.2000, Blaðsíða 44

44 LAUGARDAGUR 21. OKTÓBER 2000
Meiri hætta
á bakteríum
í fituskertu
mjólkinni
The Daily Telegraph.
MEIRI hætta er á að bakteríur á
borð við salmonellu og ecoli sé að
finna í fituskertri mjólk en nýmjólk,
að því er vísindamenn hafa greint
frá.
Anita Rampling, starfsmaður
Bresku heilbrigðisrannsóknarstofn-
unarinnar, greindi frá því að í mörg-
um smærri mjólkurbúum væru not-
aðar vélar sem hefðu verið smíðaðar
áður en fituskert mjólk hefði orðið
vinsæl. í þessum mjólkurbúum sé
rjóminn skilinn frá en mjólkin sem
eftir verði sé ekki gerilsneydd sem
skyldi.
Ófullnægjandi meðhöndlun
Rampling og samstarfsmaður
hennar könnuðu tvö mjólkurbú þar
sem vélabúnaði hafði verið breytt, en
reyndust við prófun ekki meðhöndla
mjólkina á viðunandi máta. „Flæð-
inu er hraðað þannig að mjólkinni er
ekki haldið við nógu mikinn hita
nægilega lengi,“ sagði Rampling.
Það jók á vandann hvernig mjólk-
in var prófuð að lokinni gerilsneyð-
ingu. í prófuninni var leitað að ens-
ími sem á að eyðast í geril-
sneyðingunni. En ensímið vill
bindast fitunni í mjólkinni, sem er að
mestu fjarlægð í fituskerðingunni,
og því getur fituskert mjólk komið
neikvætt út úr prófinu jafnvel þótt
hún hafi ekki verið gerilsneydd sem
skyldi.
• •
011 hreyfing sögð
skila árangri
New York. Reuters.
AFSAKANIR þeirra sem halda
því fram að þeir hafi ekki tíma
til að hreyfa sig eða stunda lík-
amsrækt eru nú að öllum líkind-
um úr gildi fallnar. Viðamikil
fimm ára könnun á heilsufari
eldri karlmanna leiðir í ljós að
viðkomandi þurfa ekki að taka
upp tímafrekar líkamsæfingar
til að hjarta þeirra njóti góðs af.
I könnuninni kemur fram að
„líkamleg virkni“ í stuttan tíma
í einu nokkrum sinnum á dag
skilar jafn miklum árangri og sú
líkamsrækt sem iðkuð er í einni
langri lotu. Rannsóknin, sem
tók til 7.300 karlmanna, leiddi í
ljós að áhrif hreyfingar og líka-
msræktar á hjartaheilsu þeirra
fór ekki eftir því hversu lengi
þeir voru að á degi hverjum
heldur réði þar mestu hversu
mörgum kaloríum þeir brenndu.
Að sögn dr. Ilowards D. Sesso,
sem starfar við Harvard--
háskóla og sljómaði rannsókn-
inni, þýðir þetta að fjórar 15
mínútna Iangar gönguferðir á
dag skila sama árangri og einn
klukkutíma langur göngutúr.
„Þetta eru góðar fréttir fyrir
kyrrsetumenn sem vilja taka
upp breytta hætti. Ekki er nauð-
synlegt að byrja á því að stunda
líkamsræktina í 45 mínútur í
einu.“
Gerð er grein fyrir rannsókn-
inni í Circulation, tímariti
Bandarísku hjartasamtakanna.
I rannsókninni kom fram að
karlmenn sem brenna 4.400 kal-
oríum á viku með líkamsrækt
voru í nærri 40% minni hættu á
að taka hjartasjúkdóina en þeir
sem eingöngu brenndu 1.100
kalorium á viku. Ekki skipti
máli hvort viðkomandi gengu,
æddu upp stiga eða iðkuðu
íþróttir í þessu skyni. Fjöldi
brenndra kaloría var það sem
úrslitum réði. Og þessi tengsl
héldu jafnvel eftir að rannsak-
endumir höfðu bætt við áhættu-
þáttum á borð við mataræði,
reykingar, blóðþrýsting og syk-
ursýki.
TENGLAR
Tímaritið Circulation:
http://circ.ahajournals.org/.
MORGUNBLAÐIÐ
Öll heilsurækt er af hinu góða, sama á hvaða aldri er.
Associated Press
Hefst námið í '
móðurkviði?
The Washington Post.
SNEMMA beygist
krókurinn, segir mál-
tækið, en hversu
snemma? Mun fyrr
en margan grunaði,
ef marka má hol-
lenska vísindamenn
sem hafa komist að
þeirri niðurstöðu að
fóstur geti lært,
vegna þess að þau
hafi bæði langtíma-
minni og skammtíma-
minni.
Vísbendingarnar
sem þeir byggja
þessa niðurstöðu á
eru þær, að sextán af
nítján fóstrum virtust
„muna“ eftir áreiti í allt að einn
sólarhring eftir að því hafði verið
beint hvað eftir annað að kviði
mæðra fóstranna. Niðurstöður
þessar birtust í breska læknaritinu
Lancet 30. september.
Cathelijne van Heteren, og sam-
starfsfólk hennar við Maastricht-
háskólasjúkrahúsið, gerði rann-
sóknina og beindist hún að fóstrum
sem komin voru 37 til 40 vikur á
leið. Með því að nota hátíðnitæki
skráðu vísindamennirnir hvort
fóstrin brugðust við með því að
hreyfa sig innan einnar sekúndu
eftir að hljóðáreiti var beint að
kviði móðurinnar. A grundvelli
fyrri rannsókna komust vísinda-
mennirnir að því, að þegar fóstur
brást ekki við sama hljóðáreitinu
fjórum sinnum í röð hefði það van-
ist hljóðinu og því ekki sinnt því.
Þetta sýndi að fóstrið hefði „lært“
hljóðið.
Svona vani er vel þekkt fyrir-
bæri í tilraunasálfræði, einkum við
rannsóknir á börnum sem ekki
geta tjáð sig, og á dýrum. Vani, í
þessari merkingu, er það þegar
maður smám saman hættir að
bregðast við meinlausu áreiti og er
þetta talið vera vísbending um
minni. Slíkur vani er ástæða þess
að fólk virðir að vettugi hljóð sem
Associated Press
Gefa viðbrögð fósturs í móðurkviði við endur-
teknu áreiti til kynna að hugurinn sé ekki sem
óskrifað blað við fæðingu?
það þekkir vel, á borð við það þeg-
ar ísskápur fer í gang, en bregst
sterklega við ókunnugu hljóði, eins
og til dæmis þegar vélin í bílnum
fer að gefa frá sér nýtt hljóð.
Ekki er hægt að vita með vissu
hvort fóstrin hafi brugðist við um-
ræddum áreitum eða hvort tilviljun
hafi ráðið hreyfingum þeirra, sagði
einn rannsakenda, Jan G. Nihuis,
en hann nefnir að fyrri rannsóknir
hafi leitt til áþekkrar niðurstöðu.
Ef hægt verður að endurtaka
þessa hollensku rannsókn virðist
sem niðurstöðurnar renni frekari
stoðum undir endurskoðunar-
hyggju um ungbörn - og jafnvel
önnur lífsform. Undanfarin 25 ár
hefur sú hugmynd, að ungbörn séu
sem óskrifað blað við fæðingu, og
foreldrarnir riti þar á framtíðar
skaplyndi og greind, verið endur-
skoðuð rækilega, en þetta var við-
tekin skoðun öldum saman. Vís-
indamenn hafa til dæmis komist að
því, að einungis nokkurra klukku-
stunda gömul börn kannast við
andlit og hafa mun meiri áhuga á
rödd móður sinnar en annarra
kvenna.
TENGLAR
Tímaritið The Lancet:
www.thelancet.com/
Efasemdir um gildi
hvítlauksrannsókna
The New York Times Syndicate.
SÍFELLT eru að birtast niður-
stöður rannsókna sem lofa gagn-
semi hvítlauks. En tvær nýbirtar
rannsóknir benda til þess að ekki
sé allt með felldu í þeim rannsókn-
um sem hingað til hafa komið fram.
„Birtar rannsóknir eru ekki marg-
ar. Og niðurstöðurnar eru talsvert
misvísandi milli rannsókna, og það
er áhyggjuefni," segir Charles Poo-
le, aðstoðarprófessor í faraldurs-
fræði við Háskólann í Norður-
Karólínu í Bandaríkjunum.
Hann tók þátt í gerð rannsóknar
sem birtist í októberhefti American
Journal of Clinical Nutrition, og
beindist að niðurstöðum 300 far-
aldursfræðirannsókna á hvítlauk og
krabbameini um allan heim. „Við
komumst að því að ritgerðirnar
[um rannsóknirnar] voru yfirleitt
ekki mjög góðar,“ segir dr. Cindy
Mulrow, sem líka tók þátt í gerð
rannsóknarinnar.
Báðar nýju rannsóknirnar leiddu
í ljós að fyrri rannsóknir hefðu ekki
verið mjög góðar, og að ákaflega
erfítt væri að mæla og meta hvít-
lauk, og ennfremur það sem nefnt
er „einhliða birtingar, þ.e.a.s. þá til-
hneigingu að birta aðallega niður-
stöður rannsókna sem eru jákvæð-
ar. Mulrow nefnir að sumar
rannsóknirnar, sem athugaðar hafi
verið, hafi verið gerðar á allt niður í
20 þátttakendum, og í engri hafi
þátttakendur verið fleiri en 400.
Þá hafi þær verið gerðar á stutt-
um tíma, eða á einungis um þrem
mánuðum. Það geri að verkum að
erfitt sé að meta hvort jákvæð áhrif
á heilsufar haldist. Hafi þetta eink-
um átt við rannsóknir á því hvort
hvítlaukur minnki blóðfitu. í mörg-
um rannsóknum hafi ekki verið
farnar hefðbundnar rannsóknar-
leiðir, og jafnvel hafi ekki verið not-
aðar samanburðarlyfleysur sem
líktu mjög vel eftir þekktustu áhrif-
um hvítlauks, þ.e. áhrifum hans á
andremmu og líkamslykt.
Þá hafi niðurstöður, er birtust í
lítt þekktum vísindaritum, oft verið
stuttar og erfitt að átta sig á því
hvaða aðferðir höfðu verið notaðar
við gerð rannsóknanna. „Það er
Associated Press
mikll fjöldi ritgerða á gráu svæði,“
segir Poole. Ekki sé hægt að af-
skrifa þær algerlega, en fara verði
varlega í að meta þær. En hann
segir það mesta áhyggjuefnið að út-
lit sé fyrir að rannsóknir sem sýni
engin jákvæð áhrif hvítlauks séu
síður líklegar til að verða birtar.
Ekki svo að skilja að vísinda-
menn séu vísvitandi að reyna að
blekkja. „Þetta er alltaf að gerast.
Fólk hefur tilhneigingu til að láta
útkomuna ráða því hvort niður-
stöðurnar líta dagsins ljós.
TENGLAR
The American Journal of Clinical
Nutritiomvrww.aicn.org/
Djúpsjáv-
arveira
bætir bein
Toronto. Reuters Health.
EFNI sem djúpsjávarveira
framleiðir virkar mjög örvandi
á bein sem eru að gróa, að því
er vísindamenn greina frá.
Veiran „Vibrio diabolicus",
framleiðir efnið en hún finnst í
neðansjávarhverum á miklu
dýpi. Franskir vísindamenn
komust að því í nýrri rannsókn,
að efnið, sem er fjölsykra, flýtti
fyrir því að bein í rottum greru.
Rannsóknin fór fram með
þeim hætti að lítil göt voru bor-
uð í höfuðkúpur rottnanna.
Fjölsykrunni var sprautað í
sum götin og tveim öðrum
gerðum fjölsykra í hin götin.
Beinið vai- fullkomlega gróið
eftir hálfan mánuð þar sem fjöl-
sykrunni úr djúpsjávarvírusn-
um hafði verið sprautað en þar
sem hinum fjölsykrunum hafði
verið sprautað hafði beinið lítið
sem ekkert gróið. Dr. Philippe
Zanchetta, við Dental-háskóla í
Brest í Frakklandi, stjórnaði
rannsókninni.
Vísindamennirnir hafa feng-
ið einkaleyfi á efninu og vænta
þess að fá fyrirtæki til sam-
starfs við sig við að búa til
beingræðandi lyf. Er hug-
myndin að hægt verði að
sprauta lyfinu í líkamann þar
sem bein hefur brotnað til að
flýta fyrir að það grói. Einnig á
lyfið að geta fest gervitennur
betur í bein.