Morgunblaðið - 21.10.2000, Blaðsíða 47

46 LAUGARDAGUR 21. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 21. OKTÓBER 2000 47
JltaqpniMfiftifr
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SKATTAHÆKKUN?
NEFND um tekjustofna sveit-
arfélaga hefur kynnt tillögur,
sem eiga að bæta fjárhags-
stöðu sveitarfélaganna. Leggur
nefndin til að hámarksprósenta út-
svars verði hækkuð um tæpt 1% á
tveimur árum úr 12,04% í 13,03% en á
móti lækki tekjuskattshlutfall ríkis-
ins um 0,33%.
Ennfremur leggur nefndin til að
álagningarstofn fasteignaskatts verði
fasteignamat og muni ríkissjóður
mæta tekjutapi sveitarfélaga með
1100 milljóna króna framlagi í Jöfn-
unarsjóð sveitarfélaga. Auk þessa eru
nokkur önnur efnisatriði í tillögum
nefndarinnar.
Jón Kristjánsson, formaður fjár-
laganefndar, sagði í viðtali við Morg-
unblaðið í gær, að hann hefði gengið
úr skugga um að tillögurnar nytu
stuðnings ríkisstjórnarinnar.
Nú er ljóst, að eitt er að auka heim-
ildir sveitarfélaga til að hækka útsvar
og annað hvort þau nýta sér þá hækk-
un. Hins vegar er líklegt miðað við
stöðu margra stærri sveitarfélaga að
mörg þeirra muni nýta sér þessa
heimild. I þeim tilvikum, þar sem það
verður gert að fullu, er erfitt að kom-
ast hjá þeirri niðurstöðu að í þessum
breytingum felist skattahækkun.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, for-
maður Sambands íslenzkra sveitarfé-
laga og einn af forystumönnum borg-
arstjórnarflokks sjálfstæðismanna,
segir í bókun á fundi nefndarinnar:
„Mér finnst miður, að ríkisstjórnin
vildi ekki teygja sig lengra í lækkun
tekjuskatts á móti hækkun útsvars.“
Þessi ummæli eru væntanlega vís-
bending um að borgarfulltrúinn telji
að ríkisstjórnin hefði þurft að lækka
tekjuskattsprósentuna meira til þess
að tryggt væri, að ekki yrði um
skattahækkanir að ræða.
Er frambærilegt að hækka skatta
með þessum hætti um þessar mundir?
Það hefði mátt færa rök að því á
undanförnum misserum, að nauðsyn-
legt væri að hækka skatta til þess að
slá á þensluna eða alla vega falla frá
þeim skattalækkunum, sem ríkis-
stjórnin var búin að skuldbinda sig til
í kjarasamningum. En flest bendir nú
til að ofhitnun efnahagskerfisins sé
að baki og meiri líkur á einhverjum
samdrætti á næstu mánuðum. Staða
ríkissjóðs er svo góð, að margt bendir
til að ríkissjóður verði nánast skuld-
laus í lok kjörtímabilsins.
Við þessar aðstæður er því erfitt að
skilja nauðsyn þess að hækka skatta
almennt talað. Vilji stjórnvöld halda
fast við það, að ekki sé um skatta-
hækkun að ræða verða þau að sýna
fram á það með skýrari rökum en
fram hafa komið.
Morgunblaðið hefur áður lýst
þeirri skoðun, að til greina gæti kom-
ið að taka upp sérstakt útsvar, sem
væri eyrnamerkt skólum. Ibúar við-
komandi sveitarfélags fengju tæki-
færi til að taka ákvörðun um slíkt út-
svar í almennri atkvæðagreiðslu. I
niðurstöðum slíkrar atkvæðagreiðslu
kæmi fram afstaða íbúanna til þess
hvort þeir væru reiðubúnir til að
leggja fram meira fé til skólastarfs. I
þeim sveitarfélögum, þar sem vilji
væri til þess, yrði auðveldara að laða
að hæfa kennara og byggja upp betri
skóla. Jafnframt er ljóst að betri skól-
ar laða að fleiri íbúa og auka tekjur
sveitarfélaganna.
Skattabreytingar á þessum for-
sendum eru allt annað mál en skatta-
hækkanir af því tagi, sem hætt er við
að felist í tillögum umræddrar nefnd-
ar.
ÍSLENSKUDEILD VIÐ
MANITOBA-HÁSKÓLA
REKVIRKI hefur verið unnið við
uppbyggingu íslenskudeildar
Manitoba-háskóla í Winnipeg í Kanada
síðastliðna hálfa öld. Sést það kannski
best á því að hvergi annars staðar er
jafnstórt íslenskt bókasafn að finna ut-
an Islands.
Líkt og fram kemur í grein í Morg-
unblaðinu í gær fylgdi íslenska land-
náminu í Manitoba og var hún kennd í
nokkrum skólum áður en íslensku-
deildin var formlega stofnuð árið 1951.
David Arnason, sem er kanadískur
rithöfundur með doktorspróf í enskum
bókmenntum, er forstöðumaður deild-
arinnar.
í samtali við Morgunblaðið í gær
segir David m.a.: „Undanfarin tíu til
tólf ár hafa yfirleitt ekki verið nema
fimm eða færri nemendur í íslensku-
námi á ári en nú erum við með sautján
á fyrsta ári. I fyrra voru þeir fimm og
eru fjórir þeirra í framhaldsnámi í ís-
lensku við deildina en einn fékk styrk
til að halda áfram námi á Islandi. Auk
þess bjóðum við upp á nám í norrænni
goðafræði og íslendingasögum og
komast ekki fleiri að, en 45 nemendur
eru í hvoru fagi.“
Mikið samstarf er við enskudeild há-
skólans, þar sem David er einnig deild-
arforseti, og fá nemendur fög í goða-
fræði, íslenskum bókmenntum eða
íslendingasögunum metin. Því segir
David algengt að nemendur byrji
vegna áhuga á þessum fögum en vilji
að lokum læra tungumálið. Þetta hefur
gert að verkum að nemendum við ís-
lenskudeildina hefur fjölgað um 59%
frá því á síðasta ári.
Þetta er mikil breyting frá því fyrir
tveimur árum er jafnvel var útlit fyrir
að loka yrði deildinni vegna þess hve
nemendafjöldinn hafði dregist saman.
íslenska samfélagið í Manitoba brást
þá við og hóf fjársöfnun til að tryggja
stöðju deildarinnar.
„Áhersla var lögð á mikilvægi þess
að halda tengingunni við ísland með
þessum hætti og árangurinn hefur ver-
ið undraverður en nú erum við með um
130 nemendur í íslensku á öllum stig-
um. Fyrir þremur til fjórum árum voru
þeir sautján eða átján.“
Það er gleðiefni hversu vel hefur
tekist til við að bjarga íslenskudeild-
inni en nú stendur yfir fjársöfnun þar
sem markmiðið er að safna 110 milljón-
um króna til að tryggja aðra kennara-
stöðu við deildina og efla bókasafnið.
Samstarfssamningur við Háskóla Is-
lands, sem undirritaður var fyrir um
ári, hefur einnig haft mikið að segja.
Islendingabyggðin við Winnipeg er
einstök og Islendingum hlýnar um
hjartaræturnar er þeir sjá hve mikla
áherslu Vestur-íslendingar leggja á að
viðhalda tengslum við uppruna sinn.
Við hljótum að styðja þá í því með öll-
um tiltækum ráðum.
Skýrsla norsks sérfræðings um tæmingu olíu úr E1 Grillo
Lagt til að boraðar
verði holur í tankana
og sýni tekin
Bretar gripu til þess ráðs að fá Norðmenn til að sökkva afturendanum til að koma í veg fyrir aðra sprengju-
árás Þjóðverja sem hefði leitt til þess að eldur kæmist í olíuna í E1 Grillo. Skipinu var sökkt í Seyðisfjarðar-
höfn hinn 16. febrúar árið 1944 og þann dag tdk Ásvaldur Andrésson þessa mynd.
Morgunblaðið/Þorkell Þorkelsson
Ámi Kópsson kafari og einn af umsjónarmönnum köfunarinnar við E1 Grillo í september 1999 virðir fyrir
sér flakið á sjávarbotni.
Norski sérfræðingur-
inn Thor Haavie leggur
til að boraðar verði 132
holur í tanka E1 Grillo
og sýni tekin, Reynist
olía í þeim leggur hann
til að boraðar verði
svokallaðar dælingar-
holur og olían fjarlægð.
Haavie kannaði
aðstæður við E1 Grillo
og hefur skilað skýrslu
um málið.
ISKÝRSLU sem Hitec
Framnæs AS í Noregi hefur
gefið út vegna skipsflaksins
E1 Grillo á botni Seyðis-
fjarðar eru gerðar tillögur
um hvernig standa eigi að því að
tæma olíu úr flakinu. Skýrsluhöf-
undurinn, Thor Haavie, byggir
skýrslu sína á fyrirliggjandi upplýs-
ingum og athugunum sem hann
vann að meðan á dvöl hans stóð hér
á landi 17.-23. janúar síðastliðinn.
Haavie hefur víðtæka reynslu af
svipuðum verkefnum í Noregi og
hefur verið ráðgjafi við hreinsun ol-
íu úr þremur skipum í Narvík í Nor-
egi. Þar var á annan tug þýskra
skipa sökkt árið 1942 og talið er
nauðsynlegt að tæma olíu úr tönk-
um 17 skipa þar. Helsta skrautfjöð-
ur Haavies eru ráðgjafarstörf við
hreinsun þýska herskipsins Blucher
sem sökkt var í utanverðum
Óslóarfirði og liggur þar á 90 metra
dýpi. Úr skipinu náðust tæp 1.000
tonn úr 99 mismunandi tönkum.
Niðurstöður Haavies eru í megin-
dráttum þær að olíumagn í tönkum
E1 Grillo sé að lágmarki 700 tonn og
að hámarki 9.070 tonn. Hollustu-
vemd ríkisins hefur áætlað að heild-
armagn ohu í skipsflakinu sé 2.400
tonn.
100 milljón krónum varið
til að fjarlægja ohuna
Ríkisstjómin hefúr ákveðið að
verja 100 milljón krónum til að
hreinsa olíu úr flaki olíuflutninga-
skipsins. I yfirlýsingu bæjarráðs
Seyðisfjarðar frá 10. október sl. seg-
ir að bæjarráðið lýsi yfir mikilli
ánægju með að leysa eigi þá vá sem
stafað hefur af olíuskipinu E1 Grillo.
Allt frá því skipinu var sökkt hafi
bæjaryfirvöld óskað eftir því að
skipið yrði fjarlægt. Bæjarráðið tel-
ur nauðsynlegt að enda þótt olía
verði fjarlægð úr skipinu þá verði
einnig ráðist í að meta þá hættu sem
vera flaksins getur haft á umhverf-
ið. E1 Grillo var 7.264 brúttórúm-
lestir að stærð, smíðað árið 1922. 39
menn vom í áhöfn skipsins auk níu
skotliða úr her og flota sem önnuð-
ust vamir skipsins, sem búið var
tveimur fallbyssum og fjómm loft-
varnarbyssum. Talið er að skipið
hafi verið fulllestað með 9.000 tonn
af svartolíu og dísilolíu þegar því var
sökkt 10. febrúar 1944. A.E. McGow
skipstjóri skýrði frá því í skýrslu um
atburðinn að þrjár þýskar flugvélar
hefðu varpað fimm sprengjum að
skipinu. Þrjár þeirra féllu í 7-10
metra fjarlægð bakborðsmegin og
ein í svipaðri fjarlægð frá kinnung-
num stjórnborðsmegin og sprungu
þær neðansjávar. Fimmta sprengj-
an féll um 70 metra frá skipshlið
stjómborðsmegin. Sjór streymdi
þegar inn um gat á stafnrými skips-
ins og sökk það hratt að framan.
Skipshöfn komst í lífbáta og varð
mannbjörg.
Flakið liggur á 43^14 metra dýpi
um 400 m frá landi í Seyðisfirði.
Bresk stjómvöld höfnuðu í apríl
1944 beiðni íslenskra stjórnvalda
um að skipið yrði fjarlægt. Jafn-
framt var því lýst yfir að eigendur
féllu frá öllu tilkalh til skips og
farms og íslenskum stjórnvöldum
því frjálst að fara með hvort tveggja
að vild.
Árið 1952 tókst að dæla úr því um
4.500 tonnum. Að þeim aðgerðum
stóðu Olíufélagið hf. og Hamar hf.
í skýrslu Thors Haavies er lýst
aðstæðum við skipsflakið og lagt
mat á magn olíu í tönkum þess. Þá
er lagt til að beitt verði boran í
tanka skipsins til að ganga úr
skugga um að þar sé að finna olíu og
til að dæla upp þeirri olíu sem þar
kann að leynast. í skýrslunni segir
að flakið liggi á sjávarbotni í um eins
km fjarlægð frá fjarðarbotninum.
Aðstæður séu á þann veg að sjórinn
sé gruggugur vegna árframburðar
allan veturinn og einnig valdi mikil
úrkoma, sem von geti verið á allan
ársins hring, lélegu skyggni í sjón-
um.
Aðstæður til aðgerða era taldar
vera bestar í september og október.
Áhrifa sjávarfalla er lítið talið gæta
þar sem flakið liggur. Haavie segir
að lágt hitastig sjávar í Seyðisfirði
og lágt seltustig renni stoðum undh
þær hugmyndir að tæring sé minni
en við aðrar aðstæður. Óhætt sé að
ganga út frá því að stálplötur í
skipsflakinu hafi ekki rýrnað um
nema 1-2 mm á þeim tíma sem það
hefur legið á sjávarbotni. Stálið veiti
því góða undirstöðu fyrir tæki sem
nota þarf til að bora göt í olíutank-
ana.
Haavie segir að sé stuðst við frá-
sögn skipstjóra E1 Grillo um að
skipið hafi verið með 9.000 tonn af
svartolíu og dísilolíu um borð og
fjarlægðir hafi verið á milli 3.000 og
4.500 rúmmetrar af olíu 1952, auk
þess sem gert sé ráð fyrir því að
tankar með opnar lúgur eða engar,
séu tómir, gæti niðurstaðan hugsan-
lega verið sú að í tönkum séu að lág-
marki 700 tonn og að hámarki 9.070
tonn. Hann telur ólíklega frásögn
heimamanns um að herskip hafi
tekið olíu úr E1 Grillo daginn lyrir
árásina og bendir á að þótt sú hafi
verið raunin hafi magnið verið
hverfandi lítið í samanburði við þau
9.000 tonn sem skipið var sagt bera.
Hann segir jafnframt að minnihátt-
ar leki, eins og hafi orðið vart 1999,
dragi lítið úr heildarmagni olíu í
tönkum skipsflaksins, jafnvel þótt
slíkur leki komi upp yfir margra ára
tímabil.
Borað í tankana og
sýni tekin
í skýrslunni segir Haavie að frá-
sagnir vitna og skjalfestar heimildir
um að lestarlúgur séu opnar í flak-
inu og lítilsháttar, árstíðabundinn
olíuleki frá því, gefi vissulega vís-
bendingar um hvort olía sé í tönkum
skipsins en hann telur þetta þó ekki
ábyggilegan grann fyrir niður-
stöðum í þeim efnum. Hann segir að
fyrsta verk verktaka sem verði fyrir
valinu sé að kortleggja flakið ná-
kvæmlega. I framhaldi af því skuli
hver lestarlúga fá sitt hnit þannig að
þær verði auðkennanlegar. Haavie
segir að ekki sé hægt að fullyrða
hvaða tankar skipsins geymi olíu án
þess að borað sé í þá til að kanna
innihald þeirra. Hann leggur til að
verktaki geri áætlun um boran að
minnsta kosti 130 rannsóknarhola.
Tekin verði sýni úr tönkunum og
ákveðið í samráði við Hollustuvemd
ríkisins úr hvaða tönkum verði dælt.
Boraðar verði aðrar 44 dælingarhol-
ur í tanka skipsins og olían í þeim
hituð upp með sérstökum hitunar-
búnaði til að hún verði fljótandi.
Tillaga um ferli útboðsins
í skýrslunni er lagt til að unnið
verði að þessu máli í eftirfarandi sex
þrepum:
Undirbúningur útboðs: Lagt er
til að þetta ferli taki 3^4 vikur.
Snemma á þessu ferli verði efnt
til forvals þar sem 3-5 fyrirtækj-
um verði boðið að bjóða í verkið á
grundvelli útboðslýsingar.
títboðstími: Fyrirtækjunum 3-5
verði gefinn að hámarki þriggja
vikna frestur til þess að leggja inn
tilboð sín.
Matstími: Lagt er til að afstaða
verði tekin til tilboðanna innan
þriggjavikna.
Umþéttunartími stjórnvalda/
ákvörðunartaka: Engin tíma-
mörk sett.
Tilkynningar til tilboðshafa/
samningur: Lagt er til að þetta
ferli taki 2 vikur.
Framkvæmdir hafnar.
Undirbúningstúni: Verktaka
verði gefnar 8-10 vikur til undir-
búnings, prófana á sérhæfðum
búnaði og flutningi köfunartækis
ásamt áhöfn og sérhæfðum
starfsmönnum til Seyðisfjarðar.
Hollustuvemd ríkisins útvegi á
sama tímabili hentugt sldp eða
pramma til að taka við og flytja
olíu/sjó og sjái um að það verði til
taks á réttum tíma.
Búnaður/starfsmenn: Bjóðendur
tilgreini með nákvæmni búnað,
starfsmenn og fyrri reynslu í til-
boði sínu.
Aðferð: Verktaki geri nákvæma
athugun á skipsflakinu og komi
upp nákvæmu hnitakerfi fyrir
síður skipsins og efra þilfar. Til-
boðshafar byggi tilboð sín á bor-
un a.m.k. 130 rannsóknarhola.
Sýni skulu vera tekin úr tönkum
og skal verktaki hafa samráð við
Hollustuvemd ríkisins um úr
hvaða tönkum skuli dælt. Tilboðs-
hafar byggi tilboð sín á dælingu
úr a.m.k. 44 dælingarholum. Eftir
dælingu úr öllum tönkum skal
verktaki á ný athuga í öllum tönk-
um hvort olía sé eftir. Verktaki
geti átt von á því að þess verði
krafist að hann komi á ný fyrir
dælu- og hitunarbúnaði til að
tæma tanka að fullu. Verktaki
skilji við skipsflakið í snyrtilegu
ástandi. Lagt er til að þessu ferli
(6.3 Aðferð) Ijúki innan fjögurra
vikna.
Einar Sveinbjörnsson, aðstoðar-
maður umhverfisráðherra, segir að
mjög líklegt sé að skýi-sla Haavies
verði gagnleg þegar útbúin verði út-
boðsgögn. Sömuleiðis liggi fyrir að
Haavie vinni með Ríkiskaupum að
því að undirbúa útboðsgögnin. Fyr-
irtæki hans verður þó ekki meðal
bjóðenda. Einar segir að Hitec
Framnæs starfi í raun ekki mikið að
hreinsun heldur mun fremur sem
eftirlitsaðili við slík verk.
Ljóst þykir að ekki verði hafist
handa við að undirbúa útboðið fyrr
en fjárheimild hefur verið sam-
þykkt í fjáraukalögum. Engu að síð-
ur er stefnt að því að verkið hefjist
næsta haust.
agbókarblöð
Dálœti hans á þessari undirstöðu allrar
myndlistay, línunni, birtist í eftirfarandi
orðum: Egfer ígöngutúr með línunni!
, % %

if S&F****
rf-'-' U ,r.
v., ;>- - -

n £
| |
II
If
PAUL KLEE - uþþgötvar birtuna.
Edinborg, á
haustdögum
Allar ferðir enda einhvers stað-
ar og með einhverjum hætti. Og
þá einnig lífið sjálft. Myndi ekki
vera við hæfi að ljúka þessari
ferðarispu í þeirri stórborg er-
lendri sem ég kom fyrst til ungur
messagutti á gamla Brúarfossi,
1946. Þá var eilífðin framundan.
Nú er hún að baki. Eitt af því sem
tengir Edinborg við Spánarferð-
ina er Dali og verk hans sem hafa
komið mjög við sögu í þessari
rispu. Sem sagt, snillingurinn
sem sækir myndefni sitt í freud-
iska draumaveröld undirvitund-
arinnar og þurfti af þeim sökum
að gefa út þessa óhjákvæmilegu
yfirlýsingu: Munurinn á mér og
vitfirringi er einungis sá, að ég er
ekki geðveikur!
Stórmerk sýning hefur verið á
verkum Dalis í þessari Aþenu
norðursins, eins og Edinborg hef-
ur verið nefnd, og má fullyrða að
þessi haustsýning skilji eftir frá-
bært yfirlitsrit þar sem hverri
einustu mynd sýningarinnar era
gerð góð skil, lýst af nærfærni og
faglegri nákvæmni. Það er einnig
gert á annarri sýningu í Edin-
borg sem er ekki síður hnýsileg,
en hún er í Listasafni Skotlands
og fjallar um annan myndsnilling
á þessari öld, Paul Klee og verk
hans. Sú sýning hefur opnað augu
mín fyrir mikilvægi hans og sér-
stöðu, þótt ég hafi áður minnzt á
hann í grein um Bláu riddarana
fyrir margt löngu (Lesbók, 1973).
Klee gekk í félagsskap þessara
brautryðjenda nýlistar en þó sem
einskonar sérfyrirbrigði, enda
var hann einstæður alla tíð og af
þeim sökum nokkuð til hliðar við
meginsfraum afstraktlistar á sín-
um tíma. Forystumenn Bláu
riddaranna vora engir aðrir en
Kandinsky, August Macke,
Jawlensky og Franz Marc sem
var drepinn á vígvöllum Vestur-
Evrópu 1916, en þeir sem hafa
komið í grafreitinn mikla við
Verdun gleyma aldrei þeirri sóun
mannslífa sem þar blasir við.
Þessi ógnargrafreitur er einskon-
ar minnismerki um þjóðemis-
sinnaða páfugla stórvelda sem
stundum era kallaðir þjóðar-
leiðtogar en ganga einatt íyr-
ir brengluðum metnaðar-
eUmentum hundadagakónga!
AUir vora þessir meistarar
hver með sínum hætti og
kannski mætti segja að þeir
hafi verið einskonar express-
ionistisk vísbending um af-
strakthst á næstu grösum;
það sem lá í loftinu eins og
sagt er. Hið sama gildir um
aUa þessa Ustmálara - og þá
einnig að sjálfsögðu Paul
Klee - að þeir höfðu full tök á
þeirri gamalgrónu hefð sem
öll nýUst er sprottin úr. Það
era einungis skussarnir sem
skýla sér á bak við tízkustell-
ingar einar saman, einnig í
bókmenntum.
Paul Klee var fæddur í
Bern 1879. Hann lézt 1940 í _
Locamo úr ólæknandi sjálfs-
ofnæmissjúkdómi, var þá rétt
hálfsjötugur. En síðustu árin
gekk hann á hólm við endalokin
og sigraði dauðann í ódauðlegum
og stórbrotnum listaverkum. Það
er hin hefðbundna aðferð mikilla
listamanna til að sigrast á dauða
og tortímingu. Þá hafði honum
verið útskúfað í Þýzkalandi þar
sem hann bjó áratugum saman
áður en Hitler komst til valda, en
nazistar tóku hundrað og tvö
verka hans úr umferð í Ustasöfn-
um landsins og grófu þau í kjall-
aramyrkri safnhúsanna; kölluðu
hann andfélagslegan siðbUnd-
ingja. Þeir höfðu þá einnig efnt til
sýningar í Munchen á svokallaðri
entartete kunst, 1937, eða úr-
kynjaðri list og átti Klee sautján
myndir á þeirri sýningu. Þá þótti
þetta vafasamur heiður, en nú
eftirsóknarverð minning um
kjark og framleika. Enn eitt
dæmi um að listin á að vera
þroskaður ávöxtur sem fellur af
laufguðum aski tímans, en enginn
tízkugrænjaxl.
Á sýningu Klees í Edinborg fór
ég að hugsa um vegi listarinnar,
hversu óvissir þeir era í raun.
Fyrstu ljóðabækur rússneska
skáldsins Ossips Mandelstams
vora gefnar út, bæði heima og í
Beriín, ef ég man rétt, áður en -
eða um svipað leyti - bolsévikar
náðu völdum í Rússlandi. Síðar
féll hann í ónáð hjá Stalín sem
þekkti sjálfan sig í einu ljóða hans
PAUL KLEE - / hjónabandi.
og var hann þá útlægur ger til
Gúlagsins, þar sem hann hvarf í
freðmýrar Síberíu. Ætla hefði
mátt að óbirt ljóð þessa skáldjöf-
urs færa sömu leið og höfund-
urinn, en þau vora varðveitt, ann-
ars vegar í eftirritum eins og
íslenzku handritin, hins vegar í
minni eiginkonu hans stórmerkr-
ar, Nadezhda Mandelstams, sem
skrifaði eina eftirminnilegustu
sjálfsævisögu aldarinnar, Von
gegn von og Brostin von.
Þannig getur mikil list lifað af,
bæði ryð, möl og grimmdaræði
einvalda. Sjálfir rotna þeir í fúa-
helvíti grafhýsanna.
Um þetta var ég að hugsa unz
ég staðnæmdist fyrir framan dá-
litla mynd þar sem punktar og
beina línan era allsráðandi, en
Klee var gagntekinn af línunni út
af fyrir sig, ekki endilega hinni
bognu línu, eins og Gaudi, heldur
öllum línum; beinum línum og
óbeinum, brotnum línum og heil-
um, stuttum línum og löngum,
breiðum línum og grönnum.
Nulla dies sine linea vora ein-
kunnarorð hans. Dálæti hans á
þessari undirstöðu allrar mynd-
listar, línunni, birtist í eftir-
farandi orðum: Eg fer í göngutúr
með línunni! Hljómar reyndar
eins og ástarævintýri.
En svo tóku litirnir við, freist-
ingar skugga og ljóss.
Birtan. M.