Morgunblaðið - 21.10.2000, Blaðsíða 58

58 LAUGARDAGUR 21. OKTÓBER 2000
V1 —............
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ASTA SIGUR-
BRANDSDÓTTIR
PELTOLA
+ Ásta Sigur-
brandsdóttir
Peltola fæddist í
Flatey á Breiðafirði
24. júní 1918. Hún
lést á sjúkrahúsi í
Sysmá í Finnlandi 6.
október síðastiiðinn.
Foreldrar hennar
voru Snót Björns-
. dól tir, f. 1. maí d. 17.
desember 1951 og
Sigurbrandur Krist-
ján Jónsson, f. 21
mars 1880, d. 19.
september 1966. Al-
systkini Ástu voru
Anna, f. 7. janúar 1908, d. 3. nóv-
ember 1978; Einar, f. 1 janúar
1910, d. 11. október 1932; Sigríð-
ur, f. 2. desember 1911, d. 24. maí
1994; Jónina, f. 21 október 1913,
d. 7. mars 1978. Hálfsystkini
hennar samfeðra voru Ágúst, f. 7.
ágúst 1898, d. 21. nóvember 1966;
Ingigerður, f. 22. ágúst 1901, d.
26. janúar 1994; Einar Ragnar, f.
20. júní 1935; Kristján Hugi, f. 18.
--júní 1937; Guðmunda Hjálmfríð-
ur, f. 2. október 1943 og Sigrún,
f. 6. ágúst 1949, d. 2. mars 1950.
26. apríl 1947 giftist Ásta Arno
Ruotala, f. 13. júní 1919, d. 25.
maí 1948.
19. október 1950 giftist Ásta
Jussi Peltola, f. 16. júní 1922, d.
15. desember 1981. Þau eignuð-
ust synina: 1) Olavi Ville Juhani, f
21.9. 1952, maki Vappu Peltola.
Synir þeirra Oskari, f. 4.8. 1977,
og Matti, f. 29.1. 1979. 2) Tapani
Enginn veit sína ævina fyrr en
öll er. Þetta átti svo sannarlega við
um Ástu Peltola sem nú er látin í
Finnlandi. Fyrir 40 árum, eða í
september 1960, hélt ég til arki-
tektúrnáms í Finnlandi, en hér
heima hafði ég komist í kynni við
verðandi svila minn, Benedikt
Bogason, sem var við verkfræðin-
ám í tækniháskólanum í Helsing-
fors. Hann hvatti mig til að sækja
um inngöngu í arkitektúrdeild
skólans. Benedikt sagði að gott
Arno Einar, f. 17.3.
1954 kvæntur Pirjo
Peltola, f. 3.1. 1960.
Dætur þeirra Nina,
f. 1.10. 1985 og
Satu, f. 31.3. 1990.
Ásta nam hjúkrun
við St. Jósefsspít-
alann við Griffe-
feldsgade í Kaup-
mannahöfn á árum
síðari hcimsstyrja-
Idarinnar og lauk
þaðan námi 1. sept-
ember 1941. Hún
starfaði á sjúkra-
húsum í Danmörku
og siðan á sjúkrahúsum og
berklahæli í Þýskalandi í lok
styrjaldarinnar. í Þýskalandi
veiktist Ásta af berklum og gekk
á flótta í stríðslok f einn og hálf-
an mánuð til Danmerkur. Hún
dvaldi á berklahæli í Danmörku í
eitt, ár og kynnstist þar fyrri
manni sínum Arno Routala. Til
Finnlands flutti hún haustið 1946
og bjó þar til dauðadags. Síðari
eiginmanni si'num giftist Ásta
1950. Árið 1978 var Ásta sæmd
íslensku fálkaorðunni fyrir að-
stoð við Islendinga og fyrir efl-
ingu á samskiptum Finna og Is-
lendinga. Hún var heiðursfélagi í
Félagi íslendinga í Finnlandi og
Félagi íslandsvina í Finnlandi og
hlaut æðstu viðurkenningu
finnska Rauða krossins.
Uför Ástu fer fram frá Sysma-
kirkju í Finnlandi í dag, laugar-
daginn 21. október.
væri að nema við tækniháskólann,
þar væri góður andi og gott fólk.
Benedikt hafði svo sannarlega rétt
fyrir sér. Fljótlega eftir að ég kom
til Helsingfors, en þar voru fyrir
fjórir Islendingar auk Benedikts,
frétti ég að í Sysma í miðju Finn-
Iandi ætti heima íslensk kona gift
finnskum bónda, Jussi, og byggi
þar stórbúi. Hinir íslendingarnir
höfðu komist í samband við Ástu
árið áður, þannig að hún var þegar
byrjuð að fylgjast með „strákunum
t
Móðir okkar,
VALGERÐUR SIGRÍÐUR ÓLAFSDÓTTIR,
Eystri-Sólheimum,
Mýrdal,
verður jarðsungin frá Sólheimakapellu í dag,
laugardaginn 21. október, kl. 14.00.
Sigríður Þorsteinsdóttir,
Sigrún R. Þorsteinsdóttir,
Hildigunnur Þorsteinsdóttir,
Kristín Þorsteinsdóttir,
Ólafur H. Þorsteinsson.
t
Þökkum öllu því góða fólki, er vottaði okkur
samúð og veitti okkur aðstoð við andlát og útför
okkar ástkæra eiginmanns, föður, sonar,
tengdasonar, bróður og mágs,
VIGNIS VIGNISSONAR,
Borgarhlíð 3a,
Akureyri.
* Þóra Jóna Jónatansdóttir,
Jónatan Vignisson, Kolbrún Vignisdóttir,
Anna Pála Sveinsdóttir,
Jónatan Arnórsson, Þóra Benediktsdóttir,
Sigrún Vignisdóttir, Dermont Reilly,
Guðbjörg Vignisdóttir, Kristján Ármannsson,
Arnbjörg Vignisdóttir, Sigmundur Brynjar Sigurgeirsson,
Guðrún Vignisdóttir, Ásmundur Jónasson,
Anna Pála Vignisdóttir, Páll Loftsson.
sínum í höfuðborginni". Skömmu
fyrir jólin 1960 komu skilaboð frá
Ástu og Jussi að við værum allir
boðnir til Sysmá um jólin. I bréfa-
safni mínu sé ég að í desember
1960 hef ég skrifað til íslands: Um
jólin fórum við strákarnir til Sysmá
til að halda upp á jólin hjá Ástu og
Jussi. Þau eiga tvo syni, Olavi og
Tapani, 10 og 8 ára. Við dvöldum
þar í góðu yfirlæti í mat og drykk
og fengum meira að segja jólagjafir
eins og heimilisfólkið. I apríl 1961
sé ég samkvæmt þréfasafninu að
við höfum farið til Ástu og Jussi um
páskana og svipuð lýsing á móttök-
unum endurtekin eins og á jólunum
áður. Ég sé í bréfasafninu að mikið
var um að við íslendingarnir vær-
um boðnir til Ástu árin sem ég
dvaldi í Finnlandi. Eiginkona mín
kom til Finnlands 1962 og var þar
til 1967 er við fluttum heim. Ásta
tók henni, eins og öðrum Islending-
um, opnum örmum. Fljótlega eftir
að við Islendingar vorum orðnir
fjölmennir í Helsingfors var stofn-
að Islendingafélag og okkar aðal-
hátíðisdagur fullveldisdagurinn 1.
desember og á þær hátíðir mættu
Ásta og Jussi oft. Lýðveldishátíð-
ardagana var það hinsvegar Juur-
anto aðalræðismaður sem bauð til
hátíðar, og að sjálfsögðu voru Ásta
og Jussi viðstödd. Þegar lýsa skal
Ástu kemur mér í hug höfðingskap-
ur, gestrisni og innileg vinátta sem
hún sýndi okkur íslendingum sem
bjuggum í Finnlandi við nám og
störf. Ásta var svo sannarlega góð-
ur og verðugur fulltrúi þjóðar sinn-
ar á erlendri grund. Ég vissi óljóst
að Ásta hafði upplifað ógnir síðari
heimsstyrjaldarinnar, en við okkur
vildi hún ekki ræða slíka hluti,
frekar slá á létta strengi, ræða um
lífið og tilveruna og síðast en ekki
síst fylgjast með okkur og fram-
vindu námsins. Það var ekki fyrr
en mörgum árum síðar þegar ég las
ævisögu hennar, Hin hljóðu tár,
sem út kom í Reykjavík 1995, að ég
áttaði mig á þeirri ógnarlegu lífs-
reynslu sem hún hafði orðið fyrir í
Þýskalandi á stríðsárunum. Ég er
ekki viss um að íslensk stjórnvöld
átti sig alltaf á því hversu verð-
mætt það er að eiga verðuga full-
trúa á erlendri grund, þar sem ekki
eru sendiráð. í mörgum tilfellum er
um að ræða íslendinga búsetta í
fjarlægum löndum sem taka það
upp hjá sjálfum sér, með einum eða
öðrum hætti, að bæta samskiptin
við heimalandið. Ásta Peltola var
slíkur fulltrúi íslands. Árið 1978
var hún sæmd fálkaorðunni fyrir
aðstoð við íslendinga og eflingu á
samskiptum Finna og Islendinga.
Sumarið 1975 sótti ég ráðstefnu um
skipulags- og byggingarmál í Ábo í
Finnlandi og eftir ráðstefnuna var
boðið upp á skoðunarferð til að
skoða byggingar Alvars Aalto. Ég
sá í ferðaáætluninni að ekið yrði
um Sysmá og ákvað að Ástu yrði ég
að heilsa upp á. Mér var tekið eins
og glataða syninum og ég átti sann-
arlega ekki von á slíkum viðtökum.
En svona var Ásta. Enginn veit
sína ævina fyiT en öll er. Ekki
reikna ég með að Ástu hafi órað
fyrir því lífshlaupi sem framundan
var, þegar hún sem ung stúlka var
að alast upp í Flatey á Breiðafirði.
Um tvítugt fór hún til Danmerkur
til hjúkrunarnáms, þaðan sem leið
hennar lá til Þýskalands og síðan
til Finnlands þar sem hún bjó og
starfaði í um fimmtíu ár. Ásta lést í
Sysmá föstudaginn 6. október og
verður jarðsungin þaðan í dag. Við
hjónin vottum aðstandendum henn-
ar okkar dýpstu samúð. Blessuð sé
minning Ástu Peltola.
Sigrún Magnúsdóttir og
Sigurður Thoroddsen.
Yfír heim eða himin
hvort sem hugar þín önd
skreyta fossar og fjallshlíð
öll þín framtíðarlönd!
Fjarst í eilífðarútsæ
Vakir eylendan þín:
Nóttlaus vor-aidar veröld,
Þar sem víðsýnið skín.
Það er eins og Stephan G. Steph-
anson hafi ort þessar Ijóðlínur sér-
staklega fyrir hana Ástu, svo mikið
verður manni oft hugsað til hennar
þegar þær eru sungnar. Sennilega
er skýringin sú að þær voru marg-
ar hennar líkar sem örlögin spunnu
þann vef að hverfa úr heimahögum
um langan veg um ókunn lönd og
síðan skapa sér nýjan heim í nýju
landi. Þannig kynntumst við henni
sem komum til Éinnlands í lok 6. og
í byrjun 7. þratugarins. Sinn nýja
heim hafði Ásta þá byggt upp langt
inn í landi í miðjum finnskum
greniskógi. Þar bjó hún höfðing-
legu búi og breiddi faðminn út mót
löndum sínum og hverjum þeim
sem að garði bar. Hlýjunni og
gestrisninni voru engin orð til að
lýsa. Við hlið hennar stóð staðfast-
ur finnsku stórbóndi, Jussi, sem
hafði í Ástu eignast allt sem hann
þurfti. Fyrirmyndar húsfreyju, af-
bragðs ráðgjafa og félaga í öllum
málum, móður sona sinna og af-
bragðs veislustjóra á hátíðum. Við
sem komum til Rantala í Sysmá
gleymum því aldrei. Sysmá liggur í
einum fegursta hluta Finnlands,
þar sem stöðuvötnin tengast hvert
öðru og hægt er að sigla um mikið
landsvæði.
Þrátt fyrir erfiða tíma stríðsár-
anna í Danmörku og síðar í Þýska-
landi settu þeir ekki svip sinn á
daglegt líf Ástu. Árin eftir stríð
voru einnig mörgum erfið í Finn-
landi og jafnvel erfitt um mat fram
undir 1960. Ekki munu þau hjón
hafa verðlagt hvern matarbita sem
af bænum fór á þessum árum, enda
voru þau í miklum metum meðal
sveitunga sinna. Ásta gegndi ýms-
um trúnaðarstörfum í sveit sinni.
Hún náði snemma mjög góðum tök-
um á finnskri tungu og þar með var
vegurinn greiður að hjörtum
samferðarmannanna. Hún geislaði
af gleði á góðri stund og var hrókur
alls fagnaðar. Oft komst Flatey á
dagskrá enda frá mörgu að segja
frá glöðum bernskuárum í þessari
merkilegu eyju, þar sem íslensk
hámenning blómstraði um aldir og
mannlífið var enn ríkt og fjölskrúð-
ugt fram undir miðja 20. öldina.
Fátækleg orð á kveðjustund
segja fátt eða ekkert um þá stór-
kostlegu manneskju sem Ásta var í
augum þeirra sem henni mættu á
lífsleiðinni. Olavi og Tapani og fjöl-
skyldum þeirra sem og öðrum ætt-
ingjum eru sendar innilegar sam-
úðarkveðjur.
Borgþór S. Kjærnested.
+
Innilegar þakkir til allra, sem sýndu okkur
samúð, vináttu og hlýhug vegna veikinda og
við andlát og útför elskulegrar móður okkar,
tengdamóður, ömmu og langömmu,
HELGU SÍMONARDÓTTUR MELSTEÐ
frá Vatnskoti í Þingvallasveit,
áður til heimilis
á Rauðarárstíg 3,
Reykjavík.
Sérstakar þakkir faerum við starfsfólki hjúkrunarheimilisins Skógarbæjar.
Sigursteinn G. Melsteð, Hanna Ingólfsdóttir,
Pétur G. Melsteð,
Jónfna G. Melsteð, Gunnar H. Gunnarsson,
Laufey Erla Kristjánsdóttir,
Hrefna Þorbjarnardóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
Hjartað í mér
er fugl vestur i Flatey
Hvernig ættir þú
margslugna manneskja
að geta skilið það
(Nína Björk Árnadóttir.)
Á kynngimögnuðustu nótt ársins
þegar það sem venjulega er hulið
sjónum okkar verður okkur sýni-
legt og dulmagn náttúrunnar er
leyst úr læðingi, fæddist stúlkan
Ásta í Flatey á Breiðafirði árið
1918. Hendurnar sem tóku á móti
henni höfðu numið af huldufólki og
eflaust hafa huldar vættir einnig
verið viðstaddar fæðinguna. Dular-
fullur Snæfellsjökulinn marað við
sjóndeildarhring og aldan gutlað
við fjörustein á meðan morgunsólin
stráði gulli yfir Breiðafjörð.
Frá þessu fyrsta augnabliki lífs
hennar var hjarta hennar bundið
þessari litlu eyju.
Eyjunni sem ól hana í öryggi
fyrstu ár lífsins og gaf henni í
heimanmund þann ótrúlega styrk
sem hún ávallt bjó yfir.
Ég hitti Ástu fyrst nokkrum vik-
um eftir að ég flutti til Finnlands
árið 1984. Á Þorrablóti í tíu manna
íslendinganýlendunni í Finnlandi
stjórnaði hún fjöldasöng og atyrti
góðlátlega þá sem ekki kunnu upp-
áhalds ættjarðarlögin hennar.
Síðla nætur, eftir marga söngva,
þorramat og brjóstbirtu, kyssti
hún mig á kinnina og kvaddi með
orðunum „Þú kemur til Sysmá þeg-
ar vorar!“
Ég hlýddi þeirri skipun og eftir
fyrstu ferðina til Sysmá um vorið
urðu ferðir mínar fleiri en ég hef
tölu á og símtölin svo mörg og löng
að Síminn sjálfur er nú fátækari en
áður.
Það eru mikil forréttindi og gerir
hvern mann að betri manni að fá að
kynnast konu eins og Ástu. Víðsýni
hennar og fordómaleysi var svo
einstakt og alltaf stóð hún við sann-
færingu sína. Bauð fordómum,
þröngsýni og nasistaforingjum
birgin, hélt hlífiskildi yfir þeim sem
minna máttu sín og fylgdi því sem
henni fannst réttast, sama á hverju
dundi.
Hún var kona sem bæði rónar og
ráðherrar hneigðu sig fyrir enda
gerði hún þeim jafnt undir höfði og
komst upp með að atyrða þá sem
henni þótti þörf á að segja til synd-
anna. Kona sem alltaf átti tíma fyr-
ir aðra og fólk leitaði gjarna til.
Hrókur alls fagnaðar á góðum
stundum. Sjálfhæðin, glaðlyndur
grallari fram á hinstu stund.
Ævistígur hennar var einstakur
en of oft þyrnum stráður.
Hún upplifði íslenska efnahags-
kreppu og fátækt sem unglingur,
skelfingu síðari heimsstyrjaldar-
innar í Danmörku og Þýskalandi
og hörmungarnar sem styrjöldin
skildi eftir sig. Algleymi og all-
sgnægtir Islendinga eftir stríð,
Finnland í sárum eftirstríðsár-
anna. Á einmanalegustu og erfið-
ustu augnablikum lífsins reikaði
hún í huganum um Flatey, leitaði
skjóls í öryggi bernskunnar og
sótti þangað styrk.
Þegar ég hafði lokið við að skrifa
ævisögu Astu fyrir fimm árum og
hún lesið handritið yfir sagði hún.
„Jæja góða, þetta gastu. Þig munar
þá ekki um að hripa niður um mig
minningargrein þegar ég dey. Það
verða sjálfsagt ekki aðrir til þess.“
Ég finn nú að ég lofaði of miklu,
en ég þykist vita að í þetta sinn hafi
hún ekki verið sannspá og að það
muni fleiri verða til að skrifa um
hana og farnast það betur en mér.
Elsku Ásta mín.
Þú áttir þá ósk að fá að doka við i
Flatey þegar þú kveddir þennan
heim.
Ég veit að þér hefur orðið að ósk
þinni og eyjan þín tekið þér opnum
örmum. Veit að þú hefur reikað þar
um í votu grasi, gantast við fjöru-
lalla og huldufólk, Snæfellsjökull
tekið ofan fyrir þér og aldan gutlað
við fjörustein. Veit að nú ertu þar
sem ástin ein ræður ríkjum. Þú átt
skilið svo mikið af henni á eftir öllu
sem á undan er gengið.
Olavi, Tapani og fjölskyldum og
aðstandendum öllum votta ég mína
dýpstu samúð.
Sigurbjörg Árnadúttir.