Morgunblaðið - 21.10.2000, Blaðsíða 67

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 21. OKTÓBER 2000 6 .
-----------------------^
UMRÆÐAN
Sjoppa forsætis-
ráðherrans
Meðalafli á ári á Islandsmiðum í tonnum:
Þorskur
Ufsi
Ýsa
1950-1974
408.000
73.000
67.000
548.000
1992-2000
213.000
50.000
41.000
304.000
Minna árlega
195.000
23.000
26.000
244.000
ÞEGAR Davíð Oddsson tók við
stjórn landsmála var komin á þjóð-
arsátt, svokölluð samtök atvinnu-
lífsins og launþega, og þar með
stöðugleiki. Vandamálið hjá stjórn
Davíðs Oddssonar var skuldasöfnun
ríkissjóðs en skuldirnar tvöfölduð-
ust í tíð Friðriks Sophussonar sem
fjármálaráðherra. Þetta kom fram í
umræðum á Alþingi. Þá var gripið
til þess ráðs að heimila veðsetningu
kvótans og allt í einu flæddu pen-
ingar inn í þjóðfélagið þegai- menn í
útgerð seldu einkaleyfi sín og ríkis-
sjóður tútnaði út eins og púki á fjós-
bita. En böggull fylgdi skammrifi.
Erlendar skuldir hrönnuðust upp
vegna aukins innflutnings og nálg-
Kvótinn
Aflinn síðustu 8 ár, segir
Halldór Halldórsson, er
244 þúsund tonnum
minni en þegar út-
lendingar voru einnig á
miðunum.
uðust 600 milljarða króna en skuldir
umfram eignir um 360 milljarða en
við eigum aðeins um 33 milljarða í
gjaldeyri. Skuldir í útgerðinni eru
gríðarlegar, eru að nálgast 200
milljarðana í hinu heimsfræga
kvótakerfi, vel á annað hundrað af
því erlendis. Vaxtagreiðslum til út-
lendinga má líkja við auðlindagjald.
Svo hafa þessar kvótasölur vakið
upp verðbólgudrauginn. Verðbólga
hefur verið 5-6% í á annað ár.
Það er hugtakamisskilningur að
tala um að hið heimsfræga kvóta-
kerfi stjórni veiðum okkar Islend-
inga. Það er öðru nær, það tak-
markar aðeins veiðarnar en
stjórnar þeim ekki. Ef þú átt kvóta
máttu veiða hann í það löglega veið-
arfæri sem þú kýst. Það er snarvit-
laust að skilja ekki að veiðar togara
og báta. í Noregi t.d. hafa togararn-
ir 32% aflamagn á þorski en bátarn-
ir 68%.
Hinn sextán ára „árangur“ hefur
skilað okkur um næstu áramót í
þremur botnfiskstegundum miðað
við meðalafla á ári í þúsundum
tonna eins og eftirfarandi tafla sýn-
ir, þ.e. meðalafla áranna 1950-1974
og 1992-2000 og hve miklu minna
hefur fiskast síðustu 8 ár.
Þetta gera 244 þúsund tonnum
minni afla á ári síðustu 8 ár en var
þegar útlendingar voru einnig á
miðunum. Þetta kerfi hefur sannað
sig sem gríðarleg sóun
á auðlindinni með
notkun á röngum veið-
arfærum því bátafloti
okkar veiddi um 60%
af þorskveiðinni í þessi
25 ár, 1950-1975, eða
samtals 245 þúsund
tonn að meðaltali. Við
veiddum 272 þúsund
tonn alls en útlending-
ar aðeins 33% þess
magns eða 136 þúsund
tonn á ári.
Tillögur Auðlinda-
nefndar um gjaldtöku
eða auðlindaskatt væri
auðvelt að framkvæma
ef allur ferskur fiskur
færi á uppboð eins og viðgengst
annars staðar í Evrópu, t.d. fer all-
ur ferskur fiskur á uppboðsmarkað
í Færeyjum. Þá mætti setja á virð-
isaukaskatt sem yrði tekinn af
óskiptum afla en aðeins þyrfti að
ákveða hve háan. Nei, ekki má setja
virðisaukaskatt á sægreifana frekar
en á laxveiðimenn en virðisauka-
skattur er lagður á meðul sjúklinga.
Svona mismunun og samviskuleysi
er Alþingi og ríkisstjórninni til
vansa.
I kjarasamningum sjómanna og
útgerðarmanna er kveðið á um að
við hlutaskipti afla skuli miða við
hæsta verð. Nýlega birti Þjóðhags-
stofnun mismun á verði á þorski,
ýsu, ufsa og karfa sem útgerðin
landaði hjá eigin fjrrirtækjum og á
fiskmörkuðum. Á árunum 1988 og
1999 var þessi munur tæpir 12 millj-
arðar. Þarna fara um 4 milljarðar
úr vasa sjómanna og ríkið verður af
skatttekjum upp á 1,5 milljarða.
Ekki fá sjómenn þetta leiðrétt þótt
leitað sé til dómstóla enda hefur það
verið víðtæk venja að setja lög á
sjómenn ef þeir eiga í deilu við LIÚ.
Rök alþingismanna eins og Ein-
ars Guðfinnssonar, að ódýrara væri
að gera út eitt skip en tvö eru ekki
mikil rök og ósköp barnaleg ef ekki
er tekin fram stærð eða verð skip-
anna. Það er enginn vafi á því að
bátaflotinn er miklu hagkvæmari til
þorsk- og ýsuveiða en togararnir. Á
vertíðartímabilinu janúar til 15. maí
sl. voru nokkrir línu-
bátar að fá yfir 1.000
tonn af slægðum fiski.
Meðan menn máttu
veiða á þessum tíma
með þeim takmörkun-
um, sem voru viss
lengd línu og neta, var
allt í lagi með stofn-
ana.
Nú er svo komið að
faðir kvótakerfisins
vill að útlendingar fái
að kaupa upp auðlind
hafsins, fiskinn synd-
andi við strendur
landsins. Já, menn
skipta um skoðun á Al-
þingi sem annars stað-
ar. Utanríkisráðherra fær sjálfsagt
hærra verð fyrir þær aflaheimildir
sem hann og fjölskylda hans á nú ef
útlendingar fá að bjóða í herlegheit-
in, einkaleyfi hans og fjölskyldu.
Mikið söluæði hefur verið aðal-
smerki þessarar ríkisstjórnar Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknai-flokks
og undrar engan þótt forsætisráð-
herra hefði á orði að loka „sjopp-
unni“ og senda mannskapinn til
Kanarí. Hann hefði eflaust verið til-
búinn að lána öldruðum og öreigum
fyrir farinu. Hræddur er ég um að
forsætisráðherra sem líkti þjóðfé-
lagi því, sem hann stjórnaði, við
sjoppu hefði þurft að biðjast lausnar
í alvöru þjóðfélagi. Svona ummæli
eru makalaus og lýsa ríkisstjórninni
betur en nokkuð annað.
Nú þegar kvótinn hefur verið
seldur úr mörgum sjávarplássum
og margir íbúar þessara svæða eru
fluttir suður í „sæluna" taka stjórn-
völd sig til og flytja stofnanir út á
land og buðu fjarvinnslu sem aldrei
kom. Þetta minnir mann á að sagan
endurtekur sig víst alltaf og þessi
vinnubrögð minna mjög á verklag
Bakkabræðra þá þeir ætluðu að
bera sólskinið í bæinn í húfunum
sínum.
Höfundur er skipstjóri.
Halldór Halldórsson
Tískulyf og annar
tilbúningur
Á ÁRSFUNDI
Tryggingastofnunar
ríkisins talaði heilbrigð-
is- og tryggingamála-
ráðherra um að sífellt
fleiri neyttu svokallaðra
tískulyfja. Heilbrigðis-
og tryggingamála-
ráðherra, sem hefur
jafnframt menntun á
sviði heilbrigðismála,
setur niður við að fjalla
svona um þann mikil-
væga málaflokk sem lyf
eru. Lyfjanotkun fólks
lýtur öðrum lögmálum
en heimur tískunnar,
t.d. í fata- eða húsbúnaðarvali. Lyf
eru vandmeðfarinn málaflokkur þar
sem sérhæfð lyf verka á sérhæfða
sjúkdóma. Innan sama lyfjaflokks
geta verið lyf sem verka misvel á mis-
munandi sjúkdómsafbrigði sama
sjúkdómsins.
Mikið hefur verið rætt um nýjan
flokk þunglyndislyfja og þann kostn-
að sem af honum hlýst. Lyfin sem nýi
flokkurinn hefur leyst af hólmi voru
misgóð. Aukaverkanir voru miklar og
áhrif á hjarta og aðra líffærastarfsemi
gerðu það að verkum að fáir sjúkling-
ar gátu tekið þessi lyf í langan tíma.
Eldri lyfin gátu verið vanabindandi,
valdið truflun á blóðsykri og blóð-
þrýstingi, valdið syfju og möguleiki
var á ofskömmtun sem gat leitt til
dauða. Nýju geðdeyfðarlyfin hafa
bætt líðan sjúklinga með geðhvörf og
gert þeim kleift að taka þátt í lífinu á
nýjan leik, t.d. með aukinni atvinnu-
þátttöku. Ef sagan er skoðuð má sjá
hliðstæð dæmi. Fyrir 6-7 árum komu
á markað ný lyf sem hafa áhrif á
magasýrur og minnka þannig líkur á
að sár og bólgur myndist í maga. Lyf-
in hafa valdið straumhvörfum og nú
er svo komið að þetta eru hverfandi
sjúkdómar. Á þessum tíma var talað
um að magasár væri tískusjúkdómur
- fólk gat sjálfu sér um kennt - það
átti ekki að vera svona stressað.
Nú í sumar hætti Tryggingastofn-
un ríkisins að taka þátt í greiðslu
sveppalyija. Samkvæmt ofantalinni
rökfræði ættu sveppalyf að vera í
tísku. Af hverju þarf kalla það tísku-
sveiflur þegar ný lyf koma á markað
sem lækna sjúkdóma og bæta líðan
fólksins í landinu til muna?
Deilt hefur verið á markaðssetn-
ingu lyfja hér á landi. Deildarstjóri í
heilbrigðis- og tryggingamálaráðu-
neytinu segir að lyfjafyrirtækin eyði
300 kr. á móti hverri krónu ráðu-
neytis til upplýsinga um lyf. Hvernig
þessi tala er fengin er óvíst. Ólíklegt
er að ríkið sé tilbúið að standa straum
af þeim kostnaði sem
felst í því að kynna heil-
brigðisstéttum landsins
ný lyf og lyfjaform. Það
er hlutverk lyfjaíyrir-
tækja að kynna sín lyf
og koma þeim á fram-
færi. Lyfjafyrirtækin
hafa háskólamenntað
fólk á sviði lyfja- og heil-
brigðismála til að sinna
þessum kynningun??*
Áðumefndur deildar-
stjóri sagði einnig í
sjónvarpsviðtali að
lyfjafyrirtækin segðu
ekki frá aukaverkunum
og verði lyfja á kynningum hjá lækn-
um. Þetta er reginmisskilningur og
lítilsvirðing við lækna og starfsfólk
lyfjafyrirtækja. Samkvæmt reglu-
gerð um lyfjaauglýsingar frá júní
1995 er skylda lyfjafyrirtækja að vera
Lyf
Olíklegt er, segir Hildur
Ragnars, að ríkið sé
tilbúið að standa straum
af kostnaði við að
kynna heilbrigðisstétt-
um ný lyf.
hlutlaus í umfjöllun sinni, skýra satt
og rétt frá og birta texta Sérlyfja-
skrár með hverri lyfjakynningu.
Við þróun og markaðssetningu
lyfja þarf að huga að mörgu. Vinna við
að þróa og hanna nýtt lyf tekur vrrt*
indamenn um 10-15 ár og aðeins um
10-20% þeirra lyfjaefna sem byrjað
er að rannsaka enda sem fullbúin íyf.
Við þróun og markaðssetningu lyfja
er þörfin fyrir hið nýja lyf að sjálf-
sögðu athuguð þar sem meðalkostn-
aður við þróun nýs lyfs er um 45 millj-
arðar íslenskra króna. Lyfjafyrir-
tækin eru því ekki að þróa og
markaðssetja ný lyf sem eru engu
betri en þau sem fyrir eru, það væri
að kasta ómældum fjármunum og
vinnu á glæ.
Ráðamenn þjóðarinnar eiga ekki
eingöngu að láta kostnaðartölur hafa
áhrif á sig. Lyijakostnaður hefur
vissulega aukist á síðustu misserum
en það verður að horfa á þá tölu út fflfcr’
betri meðferðarúrræðum, aldri þjóð-
arinnar, flóknari sjúkdómum og sí-
breytilegu þjóðfélagi.
Höfundur er lyfjafræðingur.
Hildur Ragnars
IgprAj
^ '
in fimföicocw'
JOKINQ SAUCí
^'iíOMArOSCARfW
COOKING SAli
CiSAMYCOCON1-
JKlNtj SAUC
'CHíOMAIOtONRA
COOKING SAUO
OOKINC/ SAUCI
Kynning
Eldum í dag og á morgun
ilmandi indverska rétti á Grœna
torginu í Blómavali frá kl. 14-16
-
Allt til indverskrar matargerðar!
Kynningarafsláttur