Morgunblaðið - 01.11.2000, Blaðsíða 20
20 MIÐVIKUDAGUR 1. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Félag kvenna í atvinnurekstri
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Á fundi Félags kvenna í atvinnurekstri var rætt um vinnuskipulag og líðan
kvenna í atvinnurekstri en talið er að heilsufar kvenna fari hrakandi.
Konur komi
sér upp skel
Fundur greiningardeildar Kaupþings um tæknigeirann
Mikill vöxtur fyrirsjá-
anlegur á næstu árum
Morgunblaðið/Ásdís
F.v. Rósa Guðmundsdóttir, Kaupþingi, Kjartan P. Emilsson hjá OZ.com,
Eyþór Arnalds, Gylfi Árnason og Örn Karlsson.
FÉLAG kvenna í atvinnurekstri
hélt í gærmorgun fund undir yfír-
skriftinni Vinnuskipulag og líðan
kvenna í atvinnurekstri. Guðbjörg
Linda Rafnsdóttir, doktor í félags-
fræði, hélt erindi á fundinum og
lagði sérstaka áherslu á það sem
hún kallar kulnun í starfi, en það
er íslenska yfir enska hugtakið
„bum-out“.
Guðbjörg sagði að heilsufari
kvenna, þegar það er mælt í meðal-
ævilengd og fjarveru frá vinnu, fari
hrakandi. Tvær skýringar væru að-
allega á þessu. Önnur væri sú að
heildarvinnutími kvenna, en undir
hann fellur bæði vinna utan og inn-
an heimilis, væri lengri en heildar-
vinnutími karla. Konur skorti því
almennt hvíld. Hin skýringin væri
að vinnan væri konum oft þung-
bærari en körlum, sér í lagi konum
í ábyrgðarstöðum og þeim sem
reka eigin fyrirtæki. Konur kulni
því frekar en karlar.
Ástæðan fyrir því að konur kulni
frekar en karlar segir Guðbjörg
vera þá að konur taki vinnuna
meira inn á sig en karlar geri.
Konur hafi áhyggjur af vinnunni
bæði þegar þær eru í vinnunni og
utan hennar, en karlar eigi auð-
veldara með að skilja á milli vinnu
og einkalífs og skilja vinnuna eftir
á vinnustaðnum. Hún sagði að kon-
ur þurfi, líkt og karlar, að búa sér
til skel til að halda vinnunni fyrir
utan einkalífið.
Úr bjartsýni í depurð og þunglyndi
Guðbjörg rakti það hvernig
starfsmaður eða atvinnurekandi
getur smám saman breyst úr því
að vera áhugasamur og bjartsýnn
yfir í að fyllast efasemdum um það
sem hann er að gera. Hann geti
orðið fyrir vonbrigðum með að ár-
angurinn sé ekki sá sem vænst
hafði verið og þá kunni uppgjöf að
taka við, svo taki við sinnuleysi og
lokastigið sé kulnun. Hún sagði
einkenni kulnunar vera neikvæðni,
líkamlega þreytu, þróttleysi, dep-
urð, kvíða, síþreytu og þunglyndi.
Guðbjörg sagði að samkvæmt er-
lendum rannsóknum virtist andlegt
og félagslegt álag vera að aukast
og að stór hluti fólk þjáðist að
streitu. Kulnun væri ein tegund
streitu og allir gætu orðið fyrir
henni, ekki síst þeir sem hafi
mannaforráð og starfi einir. Þeir
sem reki eigið fyrirtæki falli undir
báðar þessar skilgreiningar, því sá
sem rekur eigin fyrirtæki sé í raun
að vissu leyti einn þó hann starfi
með öðru fólki.
Guðbjörg sagði að auk þess sem
það að ná ekki þeim árangri sem til
stæði í starfi geti orsakað kulnun
geti fleira haft svipuð áhrif. Þar
nefndi hún að óljóst starfssvið og
árekstrar þess vegna geti verið
starfsmönnum erfiðir. Þá geti
slæm samskipti og starfsandi á
vinnustað valdið kulnun, en einnig
skortur á umbun eða viðbrögðum
við því sem gert er. Hrós sé starfs-
mönnum mikilvægt til að koma í
veg fyrir kulnun.
Af þessum ástæðum sagði hún
að mikilvægt væri að markmið
starfsins og skipulag væru vel skil-
greind, en algengara væri að þessi
mál væru í ólagi hjá fyrirtækjum
hér á landi en erlendis. Þá sagði
hún að mikilvægt væri að móta
skýra starfsmannastefnu til að
vinna gegn því að starfsmenn verði
fyrir neikvæðum áhrifum kulnunar.
Eftir erindi Guðbjargar spunn-
ust nokkrar umræður um efnið,
meðal annars skelina sem nefnd
hafði verið. Ein fundarkvenna taldi
að konur þyrftu fremur að læra að
losa sig við skelina en koma sér
upp þykkari skel, önnur varpaði
fram þeirri spurningu hvort skelin
væri ef til vill fölsk og sú þriðja
sagði faglega skel mikilvæga.
Á FUNDI greiningardeildar Kaup-
þings í gær um tæknifyrirtæki kom
fram að fyrirsjáanlegur er áfram-
haldandi mikill vöxtur í greininni á
næstu árum. Hugbúnaðariðnaðurinn
velti um þrettán milljörðum í fyrra og
við hugbúnaðargerð störfuðu um
2.200 manns og var velta á starfs-
mann því um sex miHjónir króna.
Hægari vöxtur í útflutningi
Öm Karlsson, framkvæmdastjóri
Span hf., sagði í erindi að útflutning-
urinn hefði skilað um 1,1 til 1,2 millj-
örðum árið 1996 en í fyrra námu út-
flutningstekjurnar um 2,2 milljörðum
króna. Hann tók þó fram að heldur
hefði hægt á vextinum í útflutningi á
síðustu árum og það mætti meðal
annars skýra með því að tæknifyrir-
tæki hér á landi hafi í auknum mæli
stofnað dótturfélög og útibú erlendis.
Umhverfi hafi hins vegar batnað
verulega, hugbúnaðarfyrirtækin hafi
nú meiri slagkraft vegna vaxtar á
heimamarkaði, þá hefði mikil reynsla
í smíði hugbúnaðar myndast hér á
landi og gæðamál fyrirtækjanna
stórbatnað. Aðgangur að fjármagni
sé einnig betri en áður og markaður
með hlutabréf í tæknifyrirtækjum
hafi myndast, sprotafyrirtækjum
bjóðist oft aðstaða í góðu umhverfi
hjá stærri fyrirtækjunum þannig að
þau hafi aðgang að allri innri bygg-
ingu sem spari þeim mikið fé. Þá
benti Öm á að samskipti við umheim-
inn hafi batnað mjög mikið með til-
komu Netsins og auk þess mætti
nefna að hagnaður væri farinn að
byggjast upp hjá fyrirtækjum í
greininni.
Mikill skortur
á starfsfólki
Að mati Amar felast mestu mögu-
leikamir fyrir tæknifyrirtækin á
þeim sviðum þar sem heimamarkað-
ur er fyrir hendi, á þröngum sér-
mörkuðum eða á sviðum þar sem rík-
ir umframeftirspum eftir tiltekinni
þekkingu. Öm sagði breytingar í
þessum geira vera ákaflega örar og
ný tækni sé sífellt að koma fram.
Þetta skapi tækifæri og þá ekki síður
fyrir minni fyrirtæki sem oft eru
fljótari að bregðast við en hin stærri.
Vandamálin í greininni væru einkum
fólgin í því að mikill skortur á væri á
fólki með menntun á þessu sviði, of
fáir nemendur útskrifist á hverju ári
þótt menn geti nú sótt sér tölvu-
menntun á íleiri stöðum en áður.
Þetta hafi meðal annars leitt til mikils
launaskriðs og nú sé svo komið að
laun í þessum geira séu hærri hér á
landi en víða í kringum okkur. Þá sé
það augljóslega vandamál hversu
lágt launaðir kennarar séu því mikil-
vægt sé að fá sem allra hæfasta menn
til þess að kenna á tölvusviðinu. Þá
þurfi að taka á skattamálum, s.s.
skattlagningu dagpeninga, tvískött-
unarsamningum og kaupréttarsamn-
ingum en hámarksupphæðin sé allt of
lág.
I erindi Gylfa Amasonar, fram-
kvæmdastjóra Opinna kerfa, kom
fram að þróunina á tæknimarkaðin-
um mætti nú gróflega fella í þrjá
flokka. í fyrsta lagi væri að koma til
ný þjónusta. Nýir tekjustraumar
með þróun upplýsingatækninnar
muni koma til sögunnar, s.s. á við-
skiptasviðinu með rafrænum við-
skiptum og innkaupum, í skemmtun-
um og afþreyingu. Þá skapist um leið
ný tækifæri til þess að auka skilvirkni
í meðhöndlun upplýsinga. I annan
stað sé Ijóst að sífellt fleiri tæki muni
notast við tölvubúnað á komandi ár-
um, í framtíðinni verði tölvukubbar í
ótal mörgum tækjum og þar sé að
fmna mjög mörg tækifæri fyrir
tæknigeirann; fyrirsjáanleg sé mikil
aukning í framleiðslu tækja sem nota
tölvubúnað. í þriðja lagi megi svo
nefna sjálfa innviðina þai’ sem kröfur
um uppitíma, öryggi, álagsstjómun
o.fl. muni aukast á komandi árum. Af
öllu þessu megi ljóst vera að tækni-
geirinn sé á fullri ferð og að vöxtur í
greininni verði áfram mikill þó að
hann verði ekki á nákvæmlega sömu
sviðum og verið hefur til þessa. Gylfi
benti á að vöxtur í sölu á PC-tölvum
hafi heldur farið minnkandi og því sé
raunar spáð að um samdrátt verði að
ræða árið 2002. Vöxturinn í hugbún-
aðgeiranum og með þráðlaus við-
skipti á heimsvísu hafi verið um 15%
á ári en um 8 til 10% í sölu á miðlurum
og gagnageymslum. í heild megi því
ætla að vöxturinn í tæknigeiranum í
heild verði um 10% á ári á næstu ár-
um og þessi grein hljóti því að vera
álitlegur kostur fyrir fjárfesta en
áhættumat væri vitaskuld nauðsyn-
legt.
Gylfi sagði markaðinn á íslandi að
mörgu leyti sérstakan. Landsmenn
ættu um 130.000 einkatölvur og um
150.000 GSM-síma og hér væri
heimsmet í netvæðingu. Um 74%
allra landsmanna hefðu aðgang að
Netinu og hátt í 90% á aldrinum 16 til
24 ára. Þá væri það og jákvætt að
áhrifa frá bæði Evrópu og Ameríku
gætti hér. Ætla megi að nú starfi um
4.000 til 5.000 manns hér á landi í
upplýsingatækni og veltan sé um 40
til 50 milljarðar króna á ári. Sé miðað
við spár um vöxtinn í rafrænum við-
skiptum á næstu fjórum árum í
Evrópu sé ekki fjarri lagi að ætla að
veltan í tæknigeiranum hér á landi
gæti aukist um 50 til 100 milljarða á
næstu fjórum árum. Hagnaður
tæknifyrirtækjanna sé um 5-10% af
veltu fyrir skatta. Vegna væntinga
um vöxt í þessum geira á næstu árum
hljóti fjárfestingar í honum að teljast
vænlegar. Tækifærin séu næg og alls
engrar stöðnunar gæti. Hins vegar sé
ljóst að að sterkir aðilar í tæknigeir-
anum muni sækja utan þegar heima-
markaðurinn er orðinn of h'till fyrir
þá.
Fjarlægðin skiptir
stöðugt minna máli
í máli Eyþórs Arnalds, forstjóra
Íslandssíma, kom fram að að fjar-
lægðir séu ekki lengur afgerandi
þáttur. Sem dæmi megi nefna að það
sé ódýrara að flytja tvö megabæt frá
New York til Lundúna en að flytja
þau hér innanlands. Þá megi og nefna
að millilan^asímtöl séu orðin ódýrari
en GSM-símtöl. Fyrirsjáanlegar séu
miklar og raunar tíðari breytingar á
fjarskiptasviðinu en frelsi í viðskipt-
um með fjarskipti sé þó forsenda
framþróunar í greininni. í sögulegu
samhengi megi einna helst líkja upp-
lýsingabyltingunni við iðnbvltinguna.
Og nú séu enn að koma fram fleiri
tæknilausnir á fjarskiptasviðinu og
markaðsvirði fyrirtækjanna hafi vax-
ið. Ný svið séu að koma inn á fjar-
skiptasviðið, þ.e. menn taki að nota
gamla hluti á nýjan hátt. Sem dæmi
megi nefna aukin umsvif með afþrey-
ingu hvers konar, tónhát, myndbönd,
leiki o.s.fW. Þá megi nefna fjármál
einstaklinga, viðskipti með hlutabréf
og verslun en allt muni þetta verða
hluti af fjarskiptamarkaðinum og
eins starfsemi fyrirtækja, s.s. birgða-
hald, öryggismál, innra net o.s.frv.
i
BÍLSKÚRS H U R Ð I R
Raynor iðnaðar- og bílskúrshurðirnar hafa þegar sannað notagildi
sitt við íslenskar aðstæður. Fleka- rúllu- og hliðaropnandi hurðir.
Opnunarbúnaður fyrir bæði bílskúrs- og iðnaðarhurðir. Yfir 4000
hurðir þegar uppsettar hér á landi.
• Sími 567 6620 •
...........Kil,-.,' .....