Morgunblaðið - 01.11.2000, Blaðsíða 52

52 MIÐVIKUDAGUR 1. NÓVEMBER 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Byggjum
betri Háskóla
í MORGUNBLAÐINU þann 25.
október síðastliðinn svarar
menntamálaráðherra þeim mikla
fjölda stúdenta sem skrifaði undir
póstkort til hans með áskorun um
aukin framlög til
byggingaframkvæmda
við Háskóla Islands.
Síðastliðinn áratug
hefur nemendum
skólans fjölgað um
47%. 2.141 fleiri nem-
endur stunda nám við
skólann í dag en 1989.
Eina byggingin sem
bæst hefur við húsa-
kost Háskólans á
þessum tíma er Hagi
við Hofsvallagötu þar
sem 75 nemendur
stunda nám. Háskól-
inn hefur þurft að
koma hinum mikla
fjölda nemenda fyrir í
þeim byggingum sem fyrir eru og
afleiðingin er verulegt aðstöðuleysi
við skólann. I ljósi þessa eru nokk-
Ráðherra getur ekki á
þennan hátt, segir
Eirfkur Jónsson, fírrt
sig eða aðra ráðamenn
ábyrgð á aðstöðuleysinu
við skólann.
ur atriði í skrifum ráðherra sem
gefa tilefni til svara og ábendinga.
Skýr vilji stúdenta
og Háskólans
í fyrsta lagi gefur ráðherra í
skyn að póstkortasendingin marki
upphaf að nýrri kröfugerð stúd-
enta, þ.e. að í fyrsta sinn sé krafist
aukinnar hlutdeildar ríkisins í
byggingaframkvæmdum. Ég hef
setið í Stúdentaráði síðustu tvö
starfsár ráðsins. Bæði árin hafa
húsnæðismálin brunnið mjög á
stúdentum, oft hefur verið ályktað
um þau, margar greinar verið rit-
aðar og ræður fluttar. Hér er ekki
um stefnubreytingu að ræða held-
ur var gripið til herferðarinnar þar
sem í nýju fjárlagafrumvarpi er
ekki tekið tillit til margítrekaðra
óska.
Enn fremur nefnir ráðherra að
vilji Háskóla íslands þurfi að vera
skýr. Óhætt er að fullyrða að vilji
Háskóla íslands sé skýr. Nægir að
vísa til fundargerðar síðasta há-
skólafundar sem fram fór í maí.
Þar fór rektor Háskóla íslands yf-
ir þrjú meginviðfangsefni skólans
á næstunni og um eitt þessarra
atriða segir orðrétt í fundargerð-
inni: „Unnið verði hratt að því að
bæta húsnæðismál Háskóla ís-
lands. Þar hafi forgang að ljúka
við byggingu Náttúrufræðahúss á
næstu tveimur árum. Þar þarf rík-
isvaldið að koma til með aukið fé.“
Um þetta er mikill einhugur jafnt
meðal nemenda og starfsmanna og
skýtur því skökku við að ráðherra
skuli gefa í skyn að einhver vafi sé
um þessa kröfu innan skólans.
Jafnt nemendur sem kennarar
gera sér grein fyrir því mikla að-
stöðuleysi sem skólinn býr við og
vilja að ríkið komi til hjálpar.
Ábyrgð ráðamanna
Ráðherra segir að framganga
forystumanna Stúdentaráðs í
Aðsendar greinar á Netinu
vg> mbl.is
_ALLTAf= eiTTH\SA£> f'JÝTT
þessu máli sé ótrúverðug þegar
fullyrt er að ríkisvaldið sé að
bregðast Háskóla íslands. Ríkis-
valdið hafi þegar staðið við sam-
komulag um kaup á Atvinnudeild-
arhúsinu og framlög
vegna Norrænu eld:
fjallastöðvarinnar. I
þessum orðum ráð-
herra kristallast það
sem stúdentar eru að
gagnrýna og krefjast
breytinga á. Á fjár-
lögum síðustu fjög-
urra ára hefur ríkið
ekki varið neinu til
byggingaframkvæmda
við Háskóla íslands
utan þessa samkomu-
lags. Þær 30 milljónir
sem nú er gert ráð
fyrir breyta nánast
engu enda vantar 900
milljónir til að klára
Náttúrufræðahúsið. Þegar stúd-
entar mótmæla sívaxandi þrengsl-
um er sérkennilegt að segja að
ríkið hafi ekki brugðist þar sem
staðið hafi verið við kaupsamning
á ákveðnu húsi frá Háskólanum!
Menntamálaráðherra getur ekki á
þann hátt firrt sig eða aðra ráða-
menn ábyrgð á aðstöðuleysinuenda
er hann yfirmaður menntamála á
íslandi.
Sjálfdæmi
Háskólans
Síðast en ekki síst segir ráð-
herra að hin háværa krafa for-
ystumanna Stúdentaráðs á hendur
ríkinu veki spurningu um hvprt
þeir vilji afnema sjálfdæmi HÍ í
byggingamálum sínum og svipta
skólann þeim tekjum sem frá
happdrætti hans koma. Ég veit
ekki hvað í okkar málflutningi vek-
ur þessar spurningar ráðherra. Ég
get ekki séð á hvaða hátt aukin
framlög til byggingaframkvæmda
á fjárlögum ættu að svipta skólann
sjálfdæmi. Því síður sé ég af
hverju við stúdentar ættum að am-
ast við því sjálfsaflafé sem Háskól-
inn hefur enda hefðu engar bygg-
ingar risið við Háskólann án þess.
Ég tel raunar einsýnt að ríkisvald-
ið láti tekjur af Happdrætti Há-
skólans renna óskertar til Háskól-
ans og Háskólinn hætti að greiða
gjald í ríkissjóð fyrir einkaleyfið.
Hér er um tugi milljóna að ræða á
ári sem mundu strax létta á fjár-
hagnum.
Nú er nauðsyn
Ég get tekið undir með ráðherra
að innan Háskóla íslands þurfi
menn að endurmeta stefnu sína í
byggingamálum. Háskólinn þarf
að vera opinn fyrir öllum fjár-
mögnunarleiðum og bygginga-
framkvæmdir að taka mið af hag-
kvæmni og skynsemi. Ríkisvaldið
getur hins vegar ekki ýtt frá sér
vandanum með þessum hætti. Há-
skóli íslands er stærsti ríkisskóli
landsins, á honum bera ráðamenn
ábyrgð og það gengur ekki til
frambúðar að hann þurfi að skapa
sér allt byggingafé sjálfur. Það
höfum við stúdentar orðið áþreif-
anlega varir við á undanförnum
misserum.
Skilaboð stúdenta og Háskólans
eru skýr - ríkisvaldið þarf að
leggja fram sinn skerf til bygg-
ingaframkvæmda við skólann. Það
má ekki líða heil nemendakynslóð
þar til sá langþráði áfangi sem er í
smíðum verði tekinn í notkun.
Menntamála-ráðherra segir í grein
sinni: „Ég hef aldrei útilokað að
kanna frekari aðkomu ríkissjóðs
að Náttúrufræðahúsinu en hef
ekki einn vald á því.“ Hann má
vita að stúdentar munu styðja
dyggilega við bakið á honum í
þeirri baráttu sem fram undan er
um fjárlög ársins 2001!
Höfundur er formaður
Stúdentaráðs.
Eiríkur
Jónsson
Ég bað ekki um að
verða öryrki - ég vil
ekki vera öryrki
ENGINN veit hvað
átt hefur fyrr en misst
hefur og á það ekki
síst við um heilsuna.
Þeir sem eru svo
lánsamir að hafa fæðst
heilbrigðir og hafa
haldið góðri heilsu
ættu að hafa mann-
dóm til að þakka í stað
þess að líta niður á
veikindi og örorku. Og
þeir sem ekki deyja
ungir eldast hvort sem
þeir vilja eða ekki - og
vert að hafa líka í
huga að enginn hefur
tryggingu fyrir að
geta ekki veikst eða
slasast og orðið öryrki, áður en að
ellinni kemur. Kannski þeir þing-
menn sem telja öryrkja of vel
haldna öfundi þá og haldi að örorka
sé eitt samfellt sumar- og vetrarfrí.
„í hverju þjóðfélagi eru alltaf
einhverjir sem ekkert kerfi getur
hjálpað," segir Hjálmar Jónsson í
grein í Mbl. hinn 19. okt. og virðist
þar vera að taka undir með Pétri
Blöndal og skoðunum hans um
drykkju og óráðsíu öryrkja og aldr-
aðra. Og Pétur ítrekar enn fyrir-
litningu sína á öryrkjum og öldruð-
um í langri grein í Mbl. hinn 21.
okt. þar sem hann reynir enn að
sannfæra þjóðina um að hann viti
að helstu vandamál öryrkja og
eldri borgara séu áfengisvandamál
og óráðsía í peningamálum. Ég vil
hins vegar minna á hóp - að vísu
smáan - sem ætti að tilheyra þessu
vandræðaliði, öryrkjum og öldruð-
um, sem „aldrei hafa nóg“ - það
eru þingmenn þjóðarinnar, sem
höfðu aldeilis prýðisgóð laun en
fannst þeir „ekki hafa nóg“ og
hækkuðu laun sín hraustlega strax
eftir síðustu kosningar. Halda þeir
að þjóðin sé búin að gleyma þessu?
Alltént ekki öryrkjar og ellilífeyris-
þegar.
Báðir þingmennirn-
ir tala líka um að erf-
itt sé fyrir börn að al-
ast upp innan um
mikla óreglu. Ég sé
engan samnefnara
með því og lífeyris-
málum öryrkja og
aldraðra.
Þeir sem eru ellilíf-
eyrisþegar núna er sú
kynslóð sem engu
eyddi, sparaði og
gjörnýtti allt og kom
upp sínu íbúðarhús-
næði án þess að geta
fengið lán. Það sem
hver og einn hafði í
höndunum varð að duga ef kaupa
þurfti eitthvað, því þá voru ekki
krítarkort og ávisanahefti með yfir-
drætti. Fyrst var aflað og síðan
eytt, en ekki öfugt eins og tíðkast í
dag. Þótt fólk eigi húsnæði þegar
komið er á efri ár er ekki alltaf
auðvelt að minnka við sig, þótt ekki
væri nema íyrir það að þegar fólk
fer að eldast vex því í augum að
pakka saman og flytja, hefur ein-
faldlega hvorki líkamlegt né and-
legt þrek til þess. Og hvers vegna
má fólk ekki eiga sín heimili í friði
þótt það sé farið að eldast? Ekki er
nú offramboðið á dvalarheimilum
fyrir aldraða, sérhannað húsnæði
fyrir eldri borgara rándýrt og
sjúkra- og endurhæfingarstofnanir
allar í fjársvelti. Laun vegna um-
önnunar svo lág að illmögulegt
virðist að manna stöður, allt of
langur biðlisti á Reykjalundi og
dvöl á HNLFI ekki á færi fjárvana
fólks. Skrítinn „sparnaður“ að
spara endurhæfingu sjúkra og
aldraðra. Hverjir þurfa mest á
þjónustu sjúkrastofnana og endur-
hæfingarstofnana að halda ef ekki
einmitt öryrkjar og aldraðir? Þetta
fjársvelti undirstrikar mjög svo
Lífeyrismál
Hvernig geta þingmenn
ákveðið, spyr Guðrún
Jóhannsdóttir, að ör-
yrkjar og ellilífeyrisþeg-
ar hafí úr nógu að spila
fyrst raunverulegur
framfærslukostnaður
virðist hvergi liggja ljós
fyrir?
rækilega fyrirlitningu ráðamanna
þjóðarinnar á örorku og elli.
Að hnýta í fólk sem lent hefur í
því að missa eigur sínar eftir að
hafa „skrifað uppá“ fyrir börn sín
eða aðra nána vandamenn er að
hengja bakara fyrir smið. Nú til
dags er framboð á lánum komið
langt úr öllu hófi og þeir sem ekki
hafa vanið sig á að eyða fyrst og
afla svo átta sig einfaldlega ekki á
þessu. Vita ekki að skuldarinn og
bankinn semja um greiðslufrest á
greiðslufrest ofan á kostnað
ábyrgðaraðilans án þess að hafa
hann með í ráðum á nokkurn hátt.
Svo kemur bara upppboðstilkynn-
ing þegar skuldin er orðin nógu há
til að lánastofnunin telji tímabært
að hrifsa til sín eigur ábyrgðar-
mannsins.
Það er meira en nóg áfall fyrir
fólk að missa eigur sínar fyrir
ábyrgðarleysi banka og lánastofn-
ana þótt ekki sé í ofanálag verið að
hnýta í það og það frá sjálfu Al-
þingi, sem hefði fyrir löngu átt að
vera búið að sjá sóma sinn í að
setja lög til að vernda saklaust fólk
fyrir þessari gróðahringekju lána-
Guðrún
Jóhannesdóttir
Nýbúar, ekki bara gest-
ir heldur líka kennarar
í ÁRSSKÝRSLU
Samtaka atvinnulífsins
kemur fram að full-
nægja verði umfram-
eftirspum eftir 10.000
störfum á vinnu-
markaði til ársins
2010, ef halda á að
meðaltali árlegri 3%
hagvaxtaraukningu.
Þörfin er tvenns kon-
ar; annars vegar fyrir
ómenntað fólk sem er
tilbúið að inna af
hendi vinnu sem Is-
lendingar fást ekki til
að vinna, hvort sem
það er vegna launa-
kjara, tegundar vinn-
unnar eða vinnusvæðis. Hin
tegundin er sérhæfð vinna sem al-
mennt er vel launuð, en mjög fáir
íslendingar hafa þá tæknilegu
þekkingu og reynslu sem störfin
krefjast. I 42. tölublaði Vísbending-
ar kemur fram að lífeyrisbyrði eigi
eftir að þrefaldast á hálfri öld. Alls
er óvíst hvemig allir lífeyrissjóðir
landsins geti staðið við þessar
skuldbindingar, sér í lagi þar sem
hlutfall aldraðra fer hækkandi og
sífellt minni hluti vinnandi manna
borgar fyrir ört vaxandi fjölda líf-
eyrisþega. Ef íslendingar eiga að
viðhalda þeim lífsgæðum sem þeir
hafa vanist síðustu árin verður
fjöldi vinnandi fólks að stóraukast.
Spurningin er hvar
á að nálgast þetta
vinnuafl, sér í lagi þar
sem atvinnustigið er
eitt hið alhæsta sem
gerist í heimum í dag.
Atvinnuleysi er þegar
vel undir jafnvægis-
atvinnuleysi (lægsta
atvinnuleysisstig sem
ekki veldur þenslu, nú
áætlað um 2,6%). ís-
lendingar eru lengst
allra Evrópuþjóða á
vinnumarkaði eða að
jafnaði til 67 ára ald-
urs miðað við tæplega
60 ára meðaltal í ESB-
ríkjunum. Loks er
hlutfall vinnandi kvenna líka það
hæsta í Evrópu. Enn fremur má
gera ráð fyrir að sífellt hærra hlut-
fall ungs fólk fari að stunda há-
skólanám og komi því seinna á
vinnumarkaðinn, en eins og kom
fram í nýlegri skýrslu um sam-
keppnishæfni þjóða er ísland eftir-
bátur annarra OECD-þjóða hvað
varðar fjölda háskólamenntaðra á
vinnumarkaði.
Flestum hlýtur að vera ljóst að
íslendingar verða að velja á milli
þess að raunkjör þeirra skerðist
töluvert eða þess að bjóða hingað
talsverðum fjölda erlendra starfs-
manna. Sá böggull fylgir þó
skammrifi að ef það á að takast
verður viðmót og viðhorf íslend-
inga til erlendra starfsmanna og
fjölskyldna þeirra að breytast mik-
ið. Algengt viðhorf gagnvart er-
lendpm starfskröftum er að þeir
séu einungis gestii- og eigi að haga
sér í samræmi við það. Sú túlkun
er yfirleitt á þá leið að útlendingar
verði að haga sér eins og fslending-
ar, tala íslensku og helst líta út eins
og íslendingar. Oft er litið á inn-
flytjendur sem „atvinnubetlara", og
að betlarar eigi ekki að geta valið
hvað þeir fá í bollann. Ekki er gerð
krafa um að íslendingar þurfi sjálf-
ir að aðlaga sig breyttu og alþjóða-
væddara umhverfi. Einmitt þetta
viðhorf hefur hindrað margan út-
lendinginn við að setjast hér að,
hvort sem það hefur verið í styttri
eða lengri tíma. Sama gildir um fs-
lendinga sem eiga erlendan maka.
Þeir koma síður heim aftur af ótta
við virðingarleysi samlanda fyrir
séreinkennum erlends maka.
í fjárhagslegu tilliti er þetta við-
horf mjög skaðlegt, sérstaklega ef
tekið er tillit til seinni hóps erlends
vinnuafls, þ.e.a.s. sérfræðinga. Al-
gengt er að menntunarfjárfesting í
manni eða konu með meistara- eða
doktorsnám er eitthvað um 7 millj-
ónir króna. Margar þjóðir hafa lagt
mikið á sig við að laða slíkt vinnuafl
til sín, enda um verulega verð-
mætatilfærslu að ræða. Þess má
geta að nær allar ríkustu þjóðir
Andri
Ottesen