Alþýðublaðið - 09.11.1934, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGINN 9. NÓV. 1934.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÚTGEFANDI :
ALÞÝÐUFLOKKURINN
RITSTJÓRI:
F. R. V ALDEMARSSON
Ritstjórn og afgreiðsla:
Hverfisgötu 8—10.
S I M A R :
4900—4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsingtr.
4901: Ritstjórn (innlendar fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss. (heima).
4904: F. R. Valdemarsson (heima).
4905: Prentsmiðjan.
4P06: Afgreiðsla.
Kreppuhjálp
til sjávarútvegsins
AÞINGI 1933 var skor|aS á
rtktestjóhnina ,að láta fana
fram rannsökn á hag sjávarút-
viegisiins.
■ Samkvæmt þe'su ík'páði stjórn>-
|in í fyrra haust þriggja mamna
nefnd, er skyldi hafa þetta vefk
með höndami. Nefndarmenn voru
Jóh)an;n Þ. Jósefsson alþm., JónA.
Jónsson alþm. og Kristján Jóns-
son, fuiltrúi Fiskifélagsins.
Starf nefndarinnar.
Niefndin virðilSit hafa leyst all-
mikið starf af hendi, þó enn sé
því ekki að fullu iokið, enda er
mefndarálit ókomið.
Þær niðiupRstöður, sem hún befir
þieígar bir,t, eriu hinar óglæsileg-
ustu. Þannig kemst hún t. d. að
þieiirri niðuristöðu, að skuldir sjáv-
arútveigsinis hafi haustið 1932 ver-
ið 81,8°/o af matsverði >eáigna han>s.
Þetta er óglæsileg niðurstaða
o'g sýnir, að voði er fynir dyrum.
Umbótatillögur.
Nefndi|n hefir gert þrjár tif-
lögur, sem eiga að miða að því,
að bæta, úr vandræðunum, og eru
þær toomnar fram í frumvarps-
jfiormi í þinginiu. Frumvörp þ>essi
fjalla um skuldaskiilasjóð útgerð-
armanna, FiskveiÖasjóð og vá-
tryglgingar op-inna vélbáta.
Að þiessu sinni verður að eins
rætt um skuldaskiiasjóðinn.
I ! j. ; i j*] I , > ; í I'
Skuldaskilasjóður.
Hlutverk sjó’ðsLns á að vigria
i:C/ O . í ‘
það, að hjálpa útvegsmönnum til
þess að koma atvininurekstri sin-
um á heilbrigðan fjárhagsgrund-
vöil. Skal þetta gert með> lán-
veitingum úr sjóðnum og með því
að a'ðsto'ða útgerðarimien;n í því
að ná hagkvæmum sarrmingum
við lánardriotna sína.
Til þiess >er ætlast, að stofnfé
sjóðsinB verði 5 miiljónir kr., og
skal þesB fjár aflað þannig:
1) Fiskveiðasjóður lieggur fram
250 þúsund í neiðu fé.
2) Alt útflutnángsgjald af sjávar-
afurðum 1935—40 rennur í
sjóðinin.
3) Alt að 3 millj. kr. lán, sem
ríkið útvegar og ber ábyrgð á.
i i > ' ! .
; • t
Meðferð málsins.
Nefnditn skilaði tillögum sínuan
til atvinnumálaráðberra 10. okt.
Þar sem þi>ng hafði þá þiegar
jstarfað í 10 daga, var með öllu
útiliokað, að þær yrðu bornar
fram sem stjórnar:frumvörp.
Ráðberrann sendi því .sjávar-
útvegsinefind beðrl dieildar tiliög-
urnar. Þegar þær voru þangaö
kommar, beimtuðu Sjálfstæðás-
fmeninirniilr í r|ef|ntiáiund, þeir Jóh. Þ.
Jósefsision og Sigurður Kristjáns-
son, að miefndin bæri málið fram
í friumvarpsfommi, og það áður en
niefndarmenn stj órnarf lo kk amna
fiengju tæki’færi til að kynna sér
það. Þess þarf ekki að geta, að
þieir ©átu ekki orðið við þeirri
beiðni að flytja frumvarp, sem
þieir maumast vissu uim hvað
fjallaði.
Þetta varð til þess, að þeir Jóh.
og Sigurður fluttu fnumvarpið
einir, og láta svo Mogga skýra
frá þvi, að stjórnarsi|nnar nieiti
að flytja það.
Þessi framkoma þeirra tvímienn-
inganna er ósvífin og það íueð £á-
dæmum.
Hvernig á að afla fjárins?
Allir enu sammála um það, að
hér sé um mikla nauðsyn. að ræðá
fyrir sjávarútViaginiU, og við' benni
verður að bnegðiast ei>ns fljótt og
vel oig auðið er.
En fyrsta spurninigin, sem svara
verður, er sú, hvernig eigi að
a'fla fjá;r í þess'u augnamiði. Það
feist siem sé engin lausa í þieim
tiilögUm, se,m fraim koimja í frum-
varpinu. Væm þær samþyktar án
anmjara aðgerða, þýddu þær nýj-
Mvai á að gera í síldar*
málonum?
Eftir Halldór Friðjónsson.
Þetta er erfitt fyrir
smáa og dreifða bátaeigendur.
Þejr kjósa heldur að seija síld-
ina vissu verði, og útkomanverð-
pr sú, að það verða fál\i) —, sión-
ir — síldarkaupendur, semsleikja
rjómann af síldveiðunum, eins og
var í sumar, en ekki framleið-
endurnir — þeir smærxi að
miinsta kosti. Sam.lagsfyri.rkomu-
lagið tryggir heldur að engu leytij
framtíð síldarútgerðarmnar. Einn
góðan veðurdag sér meiri hluti
þeirra, sem samiagið mynda, sér
stundarhagnað að því að slíta því,
og það er úr sögunni, máske á
hættuiegasta tíma fyrir beildina.
Síldarieiinkasalan sáiuga báfði tvo
höfuðkosti. Hún hjálpaði smá-
framleiðiendum jafnt sem. stórum
við framleiðslu'na með því að út-
vega þeim tunnur og salt og
skilaði hverjum réttu andvirði afl-
ans að vertíð lokinni. Þetta geriir
siamlagið hvoruigt, eins og sýnt
hefir verið fram á. Samlagið er í
reyndinni samlag síMar\salan\na,
en ekki framleiðendanna.
2. Það er sýnilegt að ríkið v-erð-
ur að leggja sfldarútveginum fé,
gera samninga um sölu á síld
— (N1)
við önnur ríki, hafa síldarfulltrúa
(úti í löndum o. s. frv. Þegar svo
er, er eðlilegt að það hafi síldaií-
söluna á hendi Ií|ka.
3. Stofnun, s-em hefir ein inirt-
kaup á tunnum, s-alti -og öðru,
er til síldarframleiðslunnar þarf,
k-emst að b-etri kaupum en s>má-
ir og dr-eifðir framleið-endur. Og
þar sem innkaupin er heppilegast
að gera, mieð til.liti tii síldarsölí-
unnar, eins og ég h-efi bent hér á
að framan, -er þetta sjálfsagt.
4. Umbætur þær á síldarv-erk-
uninini, sem ég hefH hér b-ent á
og nauðsynl-egar eru t;:l þ-ess að
síldin v-erði samkeppniisfær á er-
1-endum markaði, komast ekki á
n-ema fyrir atb-eina hi'ns opinb-era.
Að lögbjóð-a alt þetta, en láta ein-
stakiinga um markaðsleit og sölu
sildarinnar, er illfær íeið. Hitt
hefir xjkið í hiendi sér, ef það fer
sjáift með söluna.
5. Og síðast e-n -ekki sízt h-efir
ríkissaia b-ezta aðstöðu til a'ð má
hagkvæmustum viðskiftum. Hún
á að geta selt bezt, gert bezt jnn-
kaup, skilað mestum hagnaði til
framleiðiðnda.
Hvernig á svo að koma síldár-
ÁLÞÝÐUBLAÐíÐ
ar skuldir á ríkissjóð, en öllum
ætti að vera ijóst, að lengna má
ekki ganga á þeirni braut.
Sé Sjálfstæðismönnum alvara í
þœ-su máli, og vert -er að vona að
svo sé, þá v-erða þeir að benda á
leiðir tii að sameina þetta tv-ent.
kneppuhj.álp til sjávarútvegsins og
reksturshaIlalausan ríkishúskap.
Á leið til þ>es-s hefir enn ekki
v-erið bient, og þ-es-s vegna er enn
engin lausn fundin.
Gera ber mun á smárekstri og
stórrekstri
Annans en vert að benda á þaö,
að nokkun munun en á þvf, hvensu
aðkaliandi o-g eðlilieg hjálp-arþönf
útv-egsmanna er.
Ef litið er á hinn s-mænrii útveg,
verðiur fyrir -okkur atvinnunekandi,
sem sjálfur vinnur við- si'tt fynir-
tæki oig leggur alt sitt í nekstun-
in-n. Hagnist hanjn eitt ár, gengur
sá hagnaður til þurðar á næsta
á:ri, ef ilia fer.. Hagur útger'ðan-
ínn-ar í pessu tilfelli er hið siama
og hagur atviinnurlekandanis. —
Hjálparþörfin -er því í senn að-
kailandi o-g -eðlilieg hvað þ-essa
mienin snertir, og þ-ess að vænta,
að þiingið finni ernhver ráð til að
bæta úr þeirra brýn-ustu þörf.
Hvað hina stærri útgerð snertir,
horfir málið nokkuð öðru vxsd
við. Stórútgerðá'n ier að miestiu
rieki-n af hlutafélögum, og leiðir
það til þes-s, að hagur atvininur|ek-
andiains og útvegsins er sitt hvað.
Þ-egar vel gemgur, t-ekur hluthaf-
inn háan arð, og þaninig hverfur
sv-o og svo mikið fé burtu fná
atvinnurekstrinum, þegar ver læt-
(Ur í áti safn-ar fyrirtækið skuld-
um.
Þ-að etr í fylsta máta vafásam-t,
hvort rikið getur styrkt atvinnu1-
rekst-ur, sem þannig er ástatt um.
Þess er að minsta kosti full þörf,
að ákveðið sé með lögum há-
mark þes-s arðs, sem. hluthöfu-m
má greiða, og ienn fremur að
lágt Sikuli í varasjóð, þegar vel
genigur -og síðast ie:n ekki sízt áð
h-aft sé -opinbert eftiriit mieð
rekstrinum.
Þeir atvinnuriekendur, sem hirða
all-an ha,gnað góðærann-a t'.l -eigiin
hagsmiuna, eiga ekki rétt á því', að
skell-a byrðunum á ríkið-, þegar
illa genigur.
Afstaða ihaldsins.
Mönimum k-om naumast á óvart,
sölu rikisins fyrir? Hverjir >eiga
að stjórna henni?
Fyrirkomulagið getur verið Jfkt
og var á síl d areinkasölunni. Kost-
mn hennár á að- halda. En óhamn
ingja og banabiti einkasölumn-ar
var, hve útgerðarmenm höfðu þar
mikil völd. Þeir eiga -ekki að hafa
þar of mikil vöid. Það er tven-t
ólíkt að framleiða og selja.
Min tillaga er þessi:
Ríkið t-ekur einkasölu á síldinni.
í einkasölustjórninri eru þrír
menn. Einn skipaður af atvinnu-
m-álaráðherra, a-nnar af Alþýðu-
sambandi íslands og þriðji t;l-
-nefndur af útgerðarmannafélögum
— Vinmuveitendafélagi íslands, ef
útgerðarma-nnafélögin eru í því
samba-ndi. Stjórnin skiitir með sér
verkum. Laun hennar. em ákv-eð-
in af ríkisstjórn, en grei’dd af
siíldar-söiuinni. Stjóiínin h-efir aðal-
skrifst-ofu á Siglufirði eða Akur-
eyri -o.g ræður starfsfó-lk til henn-
ar eftir þörfum. Hún kaupir inin
tunnur -og salt handa allri út-
fé í tryggingar- og vara-sjóðum
sínum, ,sem sjálfsagt er að mynda
sv-o skjótt, s-em fært þykir. Um
gerðinni og sér um sölu á allti
síld. Þetta >er mjög líkt fyrir-
komulag og viðhaft er við síldati
verksmiðju ríkisins.
Þama fyrir utan á ríkið að -eiga
síldarfulltrúa í Mið-Evrópulönd-
unum, s>em fylgist með þessum'
málum erlendis -og aðstoðar síld-
arsölustjórnina -og er ráðunautur
Sá, sem pykist standa
Það er ekki ofsögum sagt, að
hækkað hafi brúnin á íhaldsand-
stæðin-gum, þegar Ólafur Th-ors
var gerður að formanni Sjálf-
stæði'sflokksiins.
„Ef þetta getur ekki orðið til
þes-s að mi'nka íhaldsfiokkinn, þá
get-ur ekkert gert það,“ var s-etn-
ing, sem lá að kalia á hvers
ma-nms vörum í andstæðinga-
flokkunum, þegar formannaskiftin
urðu, og hefir pað ekki getað
d-ulist, að mjög marigir flokks-
men|n Óiafs sjálfs Ifta svona á
líka.
Og „forman!nshæfileikar“ Ólafs
láta ekki standa á sér.
Hann b-er fram frumvarp til
viðreisinar sj-ávarútveginum um
svo kallað Fiskiráð m-eö miklum
bæxlaganigi. Yfirlætið var tak-
márkalaus't. í greinargerð valr pvi,
lýst yfir, að „SjálfstæðÍBflokku.ri-
inin“ stæði óskiftur rn-eð p-es-su
merka móli.
Fjöllin tóku jóðsótt, en pað
fæddist ekki eiinu s-inni mús.
Umbúðirnar vantaði ekki — en
innihaldið.
Þetta var vanhugsuð griunn-
pó íhaldið sýndi bæðá grunnfæjiinli
og iéttú’ð í aíur’ðasölumúlum
bæn-d-annia. En að pað sýndi eiins
frábæria flónsku og fíi.'lsku í pesisV-
'um fnáfum, -ei-ns og raun ber
vitni um, kom mörgum á óvart.
Morgunblaðið hefir ráðist mieð
sfnum alkunna aulahætti á stjó-rn-
arflokk-ana og einstaka menn, iinn-
an peirriá og haldið pví fram, a-ð
peir væru óvildarmienn sjávarút-
vegsi-ns. Það htefir gert alt, sem
í p>es-s vesæla vaidi stendur, til
p>ess að 'spiila fyrir samvinnu um
málfð í pi-ngi, og pað s-em mieir-a
er, pi-ngmenn, s-em ýmsir hafa
hi-ngað til haldið að væ.m sæm;i(-
legir menn, >e-ins og Jóh. Þ. Jósefs.
eriu engu betri en Mogginn, -og er
pá langt' til jafnað. En vonandi
gerir pingið alt, s-em í pess váldi
stendur og eðli'iiegt er, til þes-s að
létta kvaði.r sjávarútvegsins, án
pess að gleyma pví, að rikisbúiÖ
má tekki reka 1-engur mieð halla.
Þetta ætti að takast, prátt fyrir
framkomiu íhaldsin-s.
h-ennar. Þennan fulltrúa kos-tar
ríkið að hálíu og síldarsaián að
hálfu.
Þ-essi tillaga skýrir sig sjáif
a-ð miestu leyti. í stjórn síldar-
s-öiun-nar eiga útgerðarmien-n og
verkaiýðurinn að eiga einn fuii-
trúa hvor, én á pann manninn,
sem atvinnumáiaráðherra skipar,
ber að líta sem fulltrúa bank-
anma, s-em ég ætlast til að láni
fé til kaupa á tunnum, salti og
öðru, s-em síldansalan á að skaffa,
m-eðan hún er að -eignast reksturs-
(ful'ltrúann í Mi'ð-Evrópul önduniun
er það að segja, a'ð réttlátt er
að sfl darútvegi-num sé sami sómi
sýndur og fiskveiðunum og p-es-si
erimdneki eða fuiltrúi á að geta
gert mikið gagn við markaðs-
Mt, með aðstoð við söiusamninga
og ekki sízt með pví, að g-efa upp-
iýsingar um mankaðinn á tiverj-
um tíma, breyttar kröfur síldar-
kaup'enda og fleira. Þá v-erður
að ganga út frá að náin s-amvinnia
verði á milli síldarsö|ustj-órnar-
innar og síldar.matsman-niainnja,
seni vonandi koma til að starfa
eftir pietta pimg. Ég vil komia fram,
með p-ær tillögur, sem hér að>
-ofan grei-nir, p-eiin tii umhugsuni-
ar og áiit-a, sem um p-essi mál
eiga að fjalla. Ég hefi orðjð að
sikýra -nokkuð hvers vegna pær
eru fram kominar .Þess v-egna er
petta orðið n-okkuð langt mái.
Akureyri, 10/10 1934.
Halldór Fridjónssoa.
færni, bæxlag-angur og mont, sem
varð til hin-nar mestu háðungar
frammi fyrir þingheimi 'o-g öll-
um landslýð.
Ekki einu sinni samherjar ólafs
gátu léð p-essu viðri'nismáii flokks-
form-a'ninsins fylgi eins og iiann
hafði la,gt pað fyrir.
Þett-a er annað aöaleinkenini ól-
afs Thors.
Hitt er sý-nu verra.
En pað er stráksskapur hans
og pað jafnv-el inini í sjáif.um
þim|gsölunum.
Ef grunnfærini hans sjálfs og
flysjumigsháttur ieiðir til p-esis, að
hanm og flokkur hans verður und-
fr í máii, par sem tilviljun hefði
getað ráðið pví, að hann hefði
getað b-orið sigur af hólmi, „þá á
að draga forseta þingsins úr for,
sietastóli".
Og af pví að forniaður sjávar-
útvegsmiefmdar, Finnur. Jóinsson,
befir meiria vit á sjávarútv-egs-
málum en Ólafur sjálfur og er
jaf-nfriamt einn hiun vitrasti,
reyndasti og þráutsieigasti bar-
dagamaður í viðureigninni við
eigiinhagsmuna-togstrátu stór-
spekúlanta íhalds-ins, pá leyfir
pies>si formanns-mannleysa sér að
viðhafa pau orð um Finin Jónsson,
„öS| hann sét allra tíuíðvlrMlegasii
teinfieldmlngur, sem setid, hefír á
alpingi, a. m. k. frá aldamót\Wn.“
Og tilefnið er ekki annað en pað,
að rök Fi-nns og reynslupekking
á sjávarútvegsmálum á meira
fylgi að fagna hjá ölium skynj-
bærum mönmum -leua tilliögur ól-
afs og þeinia, s-em t-elja sig undir
hann gefinn.
Fiininur Jónsson á ekki hvað
miinstan þátt í pví, að íhaldið á
ísafirði var brotið á bak aftur.
Finnur Jónsson hefír um skipu-
lag og forstjórn lagt inn á félags-
Ie;gar brautir um útgierð, s-em hafia
orðið til fyrirmyndar -og fordæmis
fyriir mjög marga.
Finnur Jóns-son befrr sótt á
dýpri mið u-m sölu sjávariafurða
en sjálfur Kveldúlfurin-n, og má
par til niefna síldarsölu hans ti;l
Ameríku, sem teija má hiina stórv
feldustu tilraun í viðiieitninni um
aukin-n markað íslenzkra sjávar-
afurðia á síðari árum.
Og ei-ngöngu fyrir pað traust,
sem b-orið er til Finms Jónss-onar,
varð komið á skipulagi pví um
„mæti“-s-íld til Póilands í sum-
ar, siem auðgað hefir pjóðina a.
m. k. um 600 pús. krónur á pessu
fyrsta ár,i.
En hversvegna er ólafur orðinn)
fl-okksf-orinaður?
Það er ekki fyrir hans eigiin
verðleika.
Eiginhagsmunamjennirinir, stór-
spekúlantannir í Sjálfstæðis-flokkn-
um, litu á Kveldúlf sem sína
stærstu fyrirmynd. Þar hafa fjár-
gróðabrögðin orðið umfangsmest.
Og hryndi Kveldúifur, mundi
vierða lítið úr þeim, sem mjinini
eru fyrir sér.
Og allir vita, að árferðið beflfl
lengan vieginn verið nógu hag-
stætt þessu hlutfallslega stóra
fyrirtæki, stóru í hlutfalli við
þjóðina.
Auðæfin hafa ekki hrúgast upp
hjá Kveldúlfí hin síðustu ár.
Forstjórailnir fimm munu ekki
ánægðir með einstaklin-gsfiTamtak
sitt, p>egar telj-a á „gróðann" í
hinjbi sv-o köiluðu frjálsu saml
keppni.
Þess veg-na er nú meynt að
hald-a velli með pví að koma á
félagsskap, sem tryggi fyrst og
f-remst Kv-eldúlfunum að' sitja: yfir
hlut manina, sem lifa á fiskvei'ð-
um á Islandi.
Og i-nnsti tilgangiur stjónnmála-
baráttu peirrar, sem kennir sig
við sjálfstæðíi í þesisu landi ,er að’
reyna að halda Kveldúlfi uppi
og svo pví, s-em prifist gæti af
skyldum „fyrixtækjum“ i skjóli
hans.
Þess vegna er teflt á p-etta tæpa
váð, að gera Ólaf Thors að'
flokksf-oringja.
Undanfarið hafa pessir heimr
siglt háan sjó. Þá befir ekki vant-
að „traustið“ til að fá til umj-
rúða sparifé pj-óðarininar.
Og hvemig mundi svo vera um
pau viðskifti búið.
Eru tryggingarnar í fullkomn>-
asta lagi?
Eða eru pað fjörbrot Kveld-
úlfanna, sem lýsa sér i hinu
fyrirlitlega orðbragði og fram-
ferðiiflokksformannsins á þingi?
Oig heldur ólafur Thors, að pað
kunini nú ekki að vera kontið svo,
að honúm sé hyggilegast að neyna
að h>egða sér ein-s og máninieskj-a.
Einasta lfítieining óiafs og piess
skipulags um atvinnumál, sem
hann berst fyrir, er fólgin í peim
erfiðilieikum s>em á pví; eru, að
skera j sen:n nógu djúpt fyrir
öll þau mein, sem vitað er um á
Þ>essu „systemi".
Sjúkli-ngum er alt af hyggileg-
ast að hegða sér að læknisráði!
Og „sjúklingurinn" kemst ekki
með nokkru móti hjá pví að verðá
að þola „Læknisaðgerðina“.
Það hefir pegar skilist nægi-
iiega miklum hiuta þjóðarinnar.
Vinnuföt
. ,L_I
I . I >

Vinnufata nankin, blátt, brúnt, grænt, rautt.
Peysur, vetlingar, sokkar, sterk nærföt, axla-
bönd, belti, skinnhúfur og nokkur sett olíuföl
(buxur og jakki), sem seljast ódýrt.
Vörubilðln,
Laugavegi 53.
Bezta
er f(á
Brödrene Braun
KAUPMANNAHÖFN.
Biðiið kasipmann yðaa* uus
B. B. munntóbali
Fæst alls staðar.
v