Alþýðublaðið - 10.11.1934, Side 1

Alþýðublaðið
kemur ut á
sunnudögum.
Auglýsingum sé skilað
fyrir kl. 7 í kvðld.
RITSTJÓRI: F. R. VALDEMARSSON
tJTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKKURINN
XV. ÁRGANGUR
LAUGARDAGINN 10. NÓV. J934
323. TÖLUBLAÐ
Matvælarunnsóknlrnar.
I '
Svar gep ár ásum Jakobs Möller á alþingi
Eftir Vilmund Jónsson landlækni.
SVIVIRÐINGUM þeixn, siem Jak-
lob Möller befir borið fram á
alþingi !um mig sem lembættia*
jnarun í sambandi vib hin marg-
umtöluðu vörusvik og birtar eru
í Morgunblaöinu í gær, svara ég
á pessa lieið :
1. Matvæiarannsóknirnar lét ég
framkvæma í samrábi við fyrv.
náðherra Magnús Guðmundssion
til að fá .skjallega- staðfest, ef
satt neyndist það, sem ég þótt-
ils vita fyrir og vita mátti, að
alimikið hlyti að Vvera hér uimi
svikin matvæli á markaðinuin.
Ætlaði ég mér að láta skýrslu
íuim staðreyndinnar fylgja vænt-
anlegu frumvarpi til laga um eft-
irlit með matvælum, (er það á
sínum tima yrði lagt fyrir al-
þingi.
2. Ég réð dr, Jón E. Vestdal
til þessa starfa með samþykki
Magnúsar Guðmundssonar og,
með leyfi að segja, án þess að
þiekkja hið minsta tíl hans per-
sóinulega, en aðeins með ti.Uiti
til þess, að ég hugði hann vel
lærðan efnafræðing. Um x það
hafði ég hinar fyrstu fregnir í
Morgunblaðinu, sem flutti óveniju-
lega iofsamlega grein um, að því
er virtist, frábær lærdómsafrek
hans.
3. Ég verð að játa, að ég kípti-
ist ekki við, svo sem af neinu
óvæntu, er ég , sá niðurstöður
raninsióknanina. Til þess vissi ég
of mikið um erlenda reynslu í
þes,sium efnum og .var þannig vel
undir ósómann búinin. . Ég gat bú-
ist við því .verra.
Um hina frægu bökunardropa
úr glyseríni, er viÖ mikinn hita
bneytist í hið eitraða akróleín, er
þó það að segja, að þegar ég
hafði lesið skýrslu dr. Jóns E.
Vestdals, snéri ég mér til prór
fiessiors Jóns Hj. Sigurðssonar, sem
meðal annars kennir lyfjafræði
við háskólann, og bað hann að
kynna sér, hvort hér gæti verið
um þá hættú að ræða, að ástíæða
væri til að 'banna söiu á þessiun
bökunardropum, ef heimild væri
þá til. Eftir að hann hafði kynt
sér málið, svo sem föng voru á,
og við höfðum ráðgast um það,
kom okkur saman um, að svo
mundi þó ekki vera. Vonandi hef-
ir þetta verið rétt séð. Þar fyrir
gerði dr. Jón E. Viestdal ekkert
annað en beina skyldu stna sem
efnafræðingur, er hann varaði við
eitrunarhættunni, ef lakrólemjð
kynni að myndast úr glysieríhiinu
við baksturinn. Og að sjálfsögðu
verður í væntanlegri löggjöf
lagt bann við siíkri bökunah-
dropagerð. Er einsýnt, að með
löiggjöfinini ber að girða fyrir
jafnvel hiina fjarlægustu eitrunari-
Bðfreið
frá Hornafirði til
Reykjaviknr.
í gærkveldi kl. 8 kom hing-
að til bæjarins vörubifreið,
sem farið hefir frá Höfin í Hornaj-
firði og hingað á 4 dögum, og er
(Frh. á 4. síðu.)
VILMUNDUR JÓNSSON.
möguleika af matvælum, þegar á
því eru engin tormerki. En svo er
viissulega ekki hér. Er ekki að
meiinu leyti eftírsjá að glyseriní-
bökunardropum af markaðinum
og sfðiur en svo.
4. Að þies-su athuguðu um bök-
unardropana hefði ég kosið að
undifbúa löggjöfina mn eftiriit
með imatvæium í kyrþey, og
hafðii hugsað mér þaði. Var mér
ljóst, að þó að rannsóknirnar
hefðu lieitt í Ijós, að ástandið
væri slæmt, voru þiær ekki nógu
víðtækar til þes,s, að þær g|æfu
það beildaryfirlit, er gæti orðl-
ið almenningi til vemlegfar leið-
beiiniingar þó að birt væri og
jafnvel síður en svo, í því moldr
viðri, siem vænta mátti að þyrl-
að yrði upp. Ég sá heldur ekk-
ert réttlæti í því, að stimplaðir
yrðu sem svikarar örfáir mienn,
siem vörur höfðu af tilviljun ver-
ið rannsakaðar frá, en vel senink-
lega ekkert siekari en tugir annt
am, sem við rannsókn höfðu
sloppið. Hitt viasi égvegadrýgra
til að ráða sean skjótasta bót á
ðsviinnunni, að undirbúa og koma
sem fyrst til framkvæmda skyn-
samlegri löggjöf um þessi efni
og eítirliti samkvæmt henni. Að
þésisu vildi ég vinna í friði. En
Jakob Möller gerði mér það ó-
kleift. Þegar hanin tekur sig til
á aiþingi og hefur til skýjanna
hinn sérstaka iiunienida iðn,að, hina
svonefndu efnagerð, sem stand-
andi jafnfætis því bezta, erþekk-
íst í þeirri gœin — en það hafðd
ég raunar haldið', að lengum dytti
í bug — og þegar því er látið
ómótmælt innan alþingis, en und-
irstrikað í blöðum og barið inn
f almenning, meðal aninars með
stásslegri sýningú, þá .var ég
sem embættismaður orðinn sam-
siekur i svívirðunni, ef ég hefði
þagað ýfir þeim gögnum, sem ég
háfði í) höndum. Ég gerði þvi
það, sem mér bar bein skylda
til. Ég sendi útdrátt úr skýrislu
dr. Jóns E. Vestdal, snertandi
efnagerðiarvörurnar, til þeirrar
nefndar á alþingi, er Jakob Mö'll-
er hafði talað fyrir. Á annari
birtingu þesisa máls fyrir almenn-
iingi ber ég ekki ábyrgð.
5. Er ég efndi til þiessara ranni-
sókna, en þær hefi ég borið fyr
ir brjósti síðan ég tók við nú-
verandi embætti mi'nu og raunar
miklu lengur, óraði mig ekki fyn-
ir að þær gætu nokkurn tíma né
á niokkurn bátt snert Áfengisverzl-
un rikisins. (Milli sviga skal það
sagt, að það er sú rfkisstofnun,
sem mér er miinst kær.) Hug-
myndin um einkaframleiðslu Á-
fengisverzlunarininar á bökuinar-
dropum o. s. frv. er mér fyrst
ný/iega orðin kunn. Ég vil leiinnig
taka það fram, að dr. Jón E.
Vas'tda! var ekki starfsmaður Á-
fengisverzlunarimnar, er ég réði
hann til rannsókinanlma, og varð
það ekki fyr en löngu síðar.
Annað get ég ekki svarið af
mér viðvíkjandi dr. Jóni E. Vest-
dal. Ég hafði heyrt hann bendll-
aðan við mér nijög ógeðfelda
stjórnmálasitefnu, ien þvf geðfeld-
ari sumum háttstandandi persóm-
um inman efniagerðariðlmaðarins.
Mér datt þó ekki í hug að
væna hann um hlutdrægni af
þessum sökum, þanmig, að hann
færi að falsa efnagreiinimgar símar
sunrum í vil og öðrum til miska,
senr var sama sem að gera ráð
fyrir því, að harnn væri jafnvel
óvenjulegur glæpamaður.
Jakob Mölter trúir mönmum að
óreyndu til þess háttar óbóta-
verka. Með því lýsir hann sjálifs
sín innræti bezt, en dr. Jón E.
Vestdal getur látið sér slíkar að-
'dróttanir í léttu rúmi iiggja og
lagt þær til jafns við ýmsa aðra
smiekklega framkomu gagnvart
honum þessa dagana, á mieðan
bann leysir af hendi þjóðþrifa-
verk og ávinnur sér traust þeirra
manna, sem hann starfar moð
og til hans þekkja.
Vtlm. Jón&son.
Vélbátnr straudar á Akranesi
Dráttarbáturinn Magni kemur til hjálpar.
Imiorigun strándaði vélbáturinn
„Guðjón Pétur“ við innsigl-
inguna á Akranesr. Ligguf hann á
hliðinini, og voru miennirimir enin í
bátmum kl. 1 í dag. — Dráttar-
báturinin „Magmi“ fór héðan kl.
I í dag, og á han;n að reyna að
ná vélbátnum út við flóð kl. 8
í, kvöld.
Vélbáturinn „Guðjón Pétur“ er
nýkominn til Akramess héðan úr
Reykjavík. Formaðurinn heitir
Kristófen Eggiertsson. Báturinn er
23 smálestir að stærð.
Báturinn fó'r í róð'þr í nótt, en
varð að snúa aftur vegna vélait-
biiunar og strandaði við imnsigl
inguna, er han;n var á leið ti'l
iands.
Nokkiunr sinnum áð'ur hafa bát
ar af Akranesi strandað á þesis-
um stað, þar sem „Guðjón Pét-
ur“ liggur nú.
Talið er líklegt að báturinn
mUni inást út kl. 8 í kvöld með flóðj,
Þegar Alþýðublaðiði'áttí tal við
tíðindamamn sinjn á Akramesi,
voriu mennirnir en|n í bátnum, en
tveir trillubátar voru komnir að
bátnum, og munu þeir taka mienn-
fna í lamd.
Sjór er dauður og veður gott.
Bifreiðastjórar nnni fnilan sigur
í deilunni við bifreiðaeigendur
Þeir fengu allar krðfnr sínar fram
OAMKOMULAG náðist í gærkvöldi milli bifreiða-
^ stjóra og bifreiðaeigenda. Steindór Einarsson
var fulltrúi bifreiðaeigenda við samningana en Kr.
Arndal var fulltrúi Alþýðusambands íslands fyrir
hönd bifreiðastjóra. Samningaumleitanir stóðu frá
kl. 1 í gær til kl tæplega 12 í nótt. Bifreiðastjórar
fengu öllum kröfum sínum framgengt og er með
þessum samningum í fyrsta skifti samið um iaun
og kjör bifreiðastjóra, en kjör þeirra hafa verið
ver&tu kjör, sem nokkur stétt hér í bænmn hefir
átt við að búa.
Aðalatriði saminingamrna eru
þessi:
Kaup bifreiðarstjóra skal vara
frá 250 krónum og upp í 300
krónur á mánuði, mismunandi eft-
ir ánstíðum.
Vinmutími þeirra skal vera
rmestur 12 klst. á sólarhring. Þar
i, skal vera innifaliinn hæfilegur
tími til matar.
Eftirvimna greiðist mieð kr. 1,50
á klst., en eftirvimna má þó aldri
ei vera meiri en svo; að bifneiðl-
arstjóna sé trygð 9 klst. hví;ld á
sólarhring.
Bifreiðarstjórar, síem aka áætl-
unarbifneiðum á lan,gleiðum,
skulu hafa fæði og gistingu sér
að kostnaðarlausu.
Bifneiðarstjórar sk'uiu leiga frí
2 virka daga á mánuði og auk
þiess sumarfrí 4—8 daga eftir
lengd ráðmingartíma þeirra.
I sjúkdómstilfeliuim s,kulu þeir
hafa íult kaup í 6 daga.
Samnimgurinn gildir frá 15. þ.
m. til 1. janúar 1936 og framþ
lengist þá af sjálfu sér, ef honl-i
um verður ekki sagt upp rmeð
tveggja mánaða fyrirvara.
Bifneiðastjórafélagið Hneyfill
hélt fumd; í mótt, og gengu fjölda-
mangir bifneiðastjórar í félagið.
Pundimn sóttu 130 bifreiðastjón-
ar.
Samniugarnir voru lesnir upp á
fundiinum, og kom fram almemn
áimægja með það, hve vel hefði
tekist í fyrsta ski'fti, sem bxfl-
reiðastjónar leituðu samninga við
atviinmurekendur, enda eru þessir
KR. F. ARNDAL.
sarmniingar einir þeir beztu, sem
stéttarfélag hefir náð í fyrsta
skifti sem það semur.
Lágmarkslaun bifneiðastjóra
hafa aldrei verið ákveðin svohátt,
sem gert er í saminiingmum, vininu-
tími hefir aldnei verið ákveðinn,
heldur alt af farið eftir þörffrun
og dutlungum bifreiðaeigenda,
aldnei hefir fyr verið nein trygg!-
iing fyrir öryggi farþeganna vegna
þrælkunar á bifreiðastjórum,
aldrei fyr verið greitt fult kaup
í veikindaforföllumr og bifneiðai-
stjórar hafa aldréi verið ráðrnir
mieð sumarfríi eða sérstökum frí-
dögum, leims og er í þessum,
sammimgi.
Ægíleg fjársvik afhjúpuð í Frakklandi.
Skuidir fjárglæf rafélagsins nemi 2 miiijðrðsm franka
EINKASKEYTI
TIL ALÞÝÐUBLAÐSINS
KAUPMANNAH ÖFN i morgun.
T^AÐ hefir nú verið
staðfest, sem sagt
var frá í blaðinu í
gær, að stórkostlegt fjár-
glæframál hefir átt sinn
þátt í stjórnarskiftunum
í Frakklandi.
Fjársvikin hafa verið
framin af hlutafélaginu
„Societé speciale finan-
ciére“, og hefir bráða-
birgðarannsókn leitt í
ljós, að félagið skuldar 2
milliarða franka.
Parfsarfyndnim hefir þegarskírt
ráðuneyti Flandins „eins dags
stjórmina“.
Það er sjáifsagt of nrikið sagt,
en svo mikið þykir ví|st, að hið
mýja ráðumeyti miumi ekki verða
ianglfft.
Enm sem komið er, hefir ekki
verið boðaður meimn fundur í
þimgimu, em alment er gert ráð
fyrir þvf, að hin nýja stjóm muni
kalla þingið saman á þriðjudaig-
imn og fara fram á traustsyfiri
lýsimgu.
Flandin hefir í hyggju að
lieggja fyrir þingið ýmsar breyt-
ingartiilögur við stjórmarslírána.
Þær ganga þó ekki nándar mærri
eims langt og tillögur Doumergue
og fara meðal anmars alls ekki
fram á það að forsætisráðherrann
fái rétt til þess að rjúfa þing.
Tveir miljarðar franka
tapaðir.
Það hefir nú verið upplýst,
að f jársvik pau, sem svo mikið
hefir verið talað um í Paris
undanfarna dage, voru framin
af hlutafélaginu „Societé“ spe-
ciale financiére“.
Féiag þetta var stofnað árið
1908, og nam hlutafé þess uppi-
haflega 60 miljónum franka.
Stofniemdur félagsins og forstjórar
franr á þenman dag hafa verið
frændurpir Charles og Joseph
Levy. Þieir ráku stórfelt fjármála-
Seadilierra Þjó verja
i London mótmælir her aðap-
ráðstoínnnm Frakka i Saar.
LONDON í gærkveldi. (FB.)
Sendiberra Þýzkalands x Jjond-
on, von Hoesch, fór í dag til
fundar við Sir John Simon, ut-
anrikisráðherra Brietlands. MæJti
hamn í móti því, að stjó:maroefmd-
inni í Saar ,yrði heimilað að
kveðja erlent -berlið til Saar í
neyðarraðistaiana skyni.
(United Press.)
brask og verðbréf félagsins voru
mjög eftirsótt í Kauphöliinmi.
Bráðabirgðarrannsókn á „Soci-
eté speciale fin,anciéne“ hefir
ekki einasta Leitt í Ijós, að félagið
var gersamlega rotið, heldur
einnig, að það hefir gert sig, sekt
um stórkostleg fjársvik.
Skuldir félagsins eru áætlað-
ar tveir milljarðar franka.
STAMPEN.
Kærur
yfir uppivöðslu Nazista
í Saarhéraðinu.
LONDON í gærkveldi. (FU.)
Þjóðabandalagsmefndimni í
Saarmálum befir borist kvörtun
yfir framkomu félagsskapar Þjóð-
verja í Saar, sem mefndur er
„Deutsche Front“.
Því er haldið fram, að félags-
skapurinn sé skipulagður á sama
hátt og Nazistaflokkurinn, og að
homium sé stjórnað frá Þýzkai-
larndi, og sé hann styrktur sum-
part af þýzku stjóminni, og suiri-
part af vehmegandi þýzkum þegm-
um. Það er kvartað um, að þessi
félagsskapur hafi hótanir í frámmi,
og séu þær mestmegnis settar
ffram: í þessum orðum: „Bíðið þar
til eftir 1935.“
Þá var sagt, að í þessurn fé-
lags.skap væru unr 10 000 manns,
og væri hver og einn nokkuns
konar leynilögreglumaður Naz-
istaflokksins.