Alþýðublaðið - 13.11.1934, Blaðsíða 2

ÞRIÐJUDAGINN 13. NÓV. 1934.
ALÞÝÐUBLAÐIti
Tónlisíaiháíiðír.
Herrn rltstjóri!
Með ánægju verð ég við .ósk
yðar um að senda blaöi _y'ðar dá-
líti'nin pistil um eriient tónmeinta-
Merkustu tónmentaviðbunðirnir
í septembermánuðir þ. á. voru
RICHARD STRAUSS
tvær tónUstarMtíðir; v-ar önnur
þieirrp haldin í Suðbn-Evrópu, þ.
fe. í Vjenedig, ien hin. pyrðpa í á-l-ft
-unni í höfuðborg Nonegs. Það
mun vera óhætt að segja, pð há-
tlðiiin í Vemedig -hafi vierið að
mörgu leyti imieilkiJegri. 1 sumar
skýrði undinritaður frá þv'i í blaðí
í Reykjavík, að alþjóðaráð tón-
skáldia v-ar stofnað í Wiiesbadien
í júnimámuð’i síðastí. cg tóku fu.II-
trúar þnettán þjóðia þátt í stofn-
uœnni, en siðan hafa fimm .þjóðir
t'æd v Ö, sv-o að nú eru þær átján.
Ráðiið sýndi íslandi þann he-iðiur
að skip-a undirrátaðan sem fuii-
trúa íslenzkrar tón-lilstar í ráðt-
inu, en hann befir sv-o leitað sara-
vinnu við „Bandalag íis-lenzkra
liBtamanna" í þesisum efnuim, ti,i
þess að öl-l íslenzk tón-skáld geti
niotið góðs af.
Tiiigangur ráðsinis er . að auka
alþjóð-lega samvinnu máili tón-
mienningarliega, en þó er séristök
áherzla lö-gð1 á rækt ailrar þjóð-
legrar tómlistar. F-arseti ráðsins
oig stofnandi þess er Þjóðv-erjinn
Richard Stpauss, vafalaust fræg-
asta tón-skáld núlifandi. Han(n
kailiaði ráðið saman til amnars
fundar í Venedig í byitjun sein-
asta mánað-ar, en um leið vár
haldin þar a!þjóða-tónlistarhátíö
í sambandi við iistsýninguna
frægu, „Biieinnale“, S'em þar er
haidin á haustin. I
Á tónlLstarhátíðinni votu flutt
ýms verk eftrr núíifandi tónskáld,
en náðið hélt alls fjórn fundi tii
þiess að ræða mál sín. Fuiltrúar
sjö þjóða gátu ekki mætt á fund-
inum, ien sendu afsökun, og voru
það tónskáld frá þessum iöndum:
Finnland, Isiiand, Pólland, Stóra-
Brietland, Sviss, Svíþjóð og
Tékkóslóvakía. Þrátt fyrir það
miðaði störfum ráðsins vel áfram,
og var einróm-a ákvarðað að
halda tvær a-lþjóða tónlistarhá-
tíðir á ári, en um leið var þ-egið'
boð frá Venedig um að ráðið
héldi þar annaðhvert ár s-líka tón-
listarhátið í sambandi við liist-
sýninguna. BoÖ um að halda al-
þjóða tónlistarhátíðir komu frá
Fra!<klandi. Beigíu og Þýzkal and?
en ákvarðað var að halda næstu
Mtlð að voiri í Hamborg. M. a.
var enn fnemur ákvarðað að und-
irbúa stofnun s-afns af þjóðlög-
um a\lm. þjóða. Á seinasta fundi
ráðsins í Venedig var ítalski
mentamá Iaráðherrann, Volpi gneiíi
viðstaddur og mælti nokkur orð;
enn fremur hélt forseti ráð-sins,
Richard Stmuss, ræðu og þakk-
aði fyrir þá miklu gestrisn-i, siem
tónskáldi-n hefðu notið í Veniedág.
Um árangurinn af tóniistarhá-
tiðinni ígetur undirrlitaður ekki
dæmt, af því að hanin dvaldi á
íslandi -u.m þetta ieyti. —- En í
lok sama mánaðar var svoniefnd
„Norræn tónlistarhátíð11 í Osló.
Þar var Islandi að eins boðið að
senda fulltrúa sem áheyranda, en
skálda, bæð'i réttarfarslega og
Isíendingum var ekki gefinn kost-
Irr á að taka þátlt í hátíðinni sem
starfan-di aðili. Sögðu Norðmenn
þar, -að onsökin að þ-essu væri sú,
að menn vildu ekki „ganga á hlut
Dana“, en það væri álitið „Dan-
marifls Sag“, að fara með m-ál ís-
landís í þeseum -efnum. Okkur Is-
lendjngum hlýtur að þykja þes-si
viðhára nokkuð ejnkenral-eg, en
það hefir þó orð-ið vart við slíkar
viðhárur einmig úr öðrum áttum
og í öðium tilfellum, svo að það
er vert að athuga þessa aðstöðu
og koma þá á skipulagsbundinm
samvinnu við Dani í íslen-zkri
menningarstefnu gagnvart öðrum
löndum, ef nauðsyn krefur og
meðan Da-nir fara með oklcar ut-
anríkismál.
Á þessari tónlistarhátlð, sem
Istóð yfir í heila viku, voru flutt
mörg vexk Svía, Norðmanna,
Fiinnlendinga og Dana, sum n-okk-
uð misjöfn að gæðum, svo að
jafnvej tónsmíðar íslenzkra við-
vaninga hefðu getað stiaðist sain-
anburð stundum. Eftir hátíðimná
að dæm-a er einna mestur fr-am'-
farahíu.gur í danskri tónlist vorra
tíma. Miki.1 gestrisni var okkur
öllium sýnd og átveizlur miklar;
ríkisstjómin bauð til hádegisverð-
ar, konungur -og ríkiserfingi til
tedrykkju, félagið „Norden“ til
kvöldverða,r, en féiag norskra
tónlistarmanna h-élt mikla loka-
hátlð. Undirritaður kom þar frara
sem fulltrúi „Bandalags islenzkra
Jistarra; rina“, en var fegjandi gest-
ur eins og íslenzk tóniist við
þetta tækifæri. ESnu sinnii hiefir
ísland fengið boð um að taka þátt
f miorrænni tónli'starhátíð sem
starfandi aSili, cn það boð kom'st
ekki lengra -en frá Stokkhólmi til
Kaupmanmahafnar. Næstu hátíð
niorrænnar tónlistar á að halda
í Kaupm-annahöfn, seranilega eftir
tvö ár; vonandi gleymist ísland
ekki þá. Við listamenni •••'
okkur vonir um að nýi ni'cnta;-
mála- og utanríkis-ráðherra ís-
lendi-nga taki greinilegri og mieirii
ímemningarstefnu. bæði ut-ain iands
og innan- en áður hiefir þ-ekst á
íslandi.
Berlíin, 26. október 1934.
Jón Leifs.
Kommúnisti dæmdur
á Siglufiiði.
SIGLUFIRÐI í fyrrakv. (FÚ.)
Nýlega h-afa v-erið kv-eðmir upp
tveir dóm-ar I aiukarétti Siglufjarð-
ar í málum Guðmundar Hannes-
sonar bæjar-fógeta .gegn Aðalbirni
Pétuissyni gullsmið.
Máiin voru höfðuð út af um-
m-æluím Aðalbjörins um stefn-and-
ar.m í 46. tölublaði 15. árgangs
Verkamannsijns á Akuneyri undir
yfirskrúftá-nni: Lifverðir Sigl'firð-
iniga, o-g ummælum s-ama í 55.
töiubiaði s-ama blaðs sialm-a ár
undir yfins,kriftin.ni: Embættissvik-
ar-arnir á Siiglu-fiirði, og endurtekn-
um ummælum úr þeirri gnein um
stefnanda, -er stefndur viðhafði á
bæjanstjórnarfundi 28. maí s. 1.
Taldi stefn-an-di öll þessi um-
.ir(æ!i frekliega -meiðandi fyrir s'g.
Dcmará n taldi um te nd um-
mæli mjög toeiðandi fyríjn stefn-
anda og óréttlætt -og nefsiverð.
Var Aðalbjörin í öðnu mál'.nu
dæmdiujr í 300 króra sekt t'.l rík-
ksjóðis, e:n til vara 20 daga ein-
íalt faragelsi, og 10 kr. sekt tii
.Víikissjóðs oig 10 kró'na sekt ti-1
bæjarsjóðs Sgluijarðar fyrir ó-
sæmilegan rithátt, og 200 kró-n-a
m-álsk'Oistr að, en ummaeVn órnerk.
I h:.nu máliinu fél 1 samhljóða
dómiúr, mema sektin var ákveðin
250 kr. og vararefsing 30 dag-ar,
— Settur dómari var Alfons
Jónss'on lögfræðisngúr.
Woldemaras,
fyrv. forsætisráðherra í
Lithauen, fyrir rétti.
WOLDEMARAS
fyiv. forsætisr-áðherra.
BERLIN (FÚ.)
Woldemai-as, fyrrum forsætis--
ráðhenra í Lithauen, sem var
dæmdur af hertnétti í 12 ára faing-
elsisviat fyrir þátttöku í þppneisnr
ait':Irauminni í Kown-o 7. júní í
siumar, hefir áfrýjað dóminum-, og
er málfiisókn-jn fyiii-r réttl í Kowno.
Um leið verður Woldemaras að
svara tll nýrira saka fyrir mieiðl-
ýrði í garð stjómari-nnar í grcin-
um, sem hafa birz-t eftir hann í
Kthauiakum blöðum.
Hernaðarástandlð
í Lettlaudi íramlengt
um 6 mámiðl.
BERLIN' í morgun. (FÚ.)
Á ráðberrafU'ndi í Lettlandi í
fyrmd-ag var ákveðið að frami-
iengja herhaðarásta'ndið í .landipu
Um 6 mánuð’i.
Ný egg daglega.
KLEIN,
Baldorsoðtn 14. Simi 3073.
Bilagepsla
sú bezta fáanlega í bænum.
Upphituð.
Sanngjarnt verð.
Egill Vilhjðlmssofl,
Laugavegi 118.
Sími 1717.
Hár.
Hefi alt af fyrirliggjandi
hár við íslenzkan bún-
ing. — Verð við allra
hæfi.
VersElaniii
‘Laugavegi 5.
Go*afoss,
Sími 3436.
Málaflutningur. Samningagerðir
Stefán Jóh. Stefánsson,
hæstaréttarmálaflm.
Ásgeir Guðmundsson,
cand. jur.
Austurstræti 1.
Innheimta. Fasteignasala.
3MAAUGLYSINCAR
ALÞÝÐUBLAÐSINS
Reiðhjól tekin í geymslu. Nýja
reiðhjólaverkíLtæðið, Laugaveg 64,
(áður Laugavegi 79.)
HjúkrunaTdeildin í verzl. „Pa-
r|s“ hefir ávalt á b-oðstólum
ágæ-tar hjúkrunarvörur rne'ð
ágætu verði. —
Barnavagn, sem ekkert sér á,
er til sölu á Hverfisgötu 16. Verð
35 krónur.
Hjól í óskilum, Spítalastíg 10.
|ÚSMfllDSKAST@r/,
Tvö góð herbergi og eldhús
öskasl til leigu nú þegar eða um
næstu mánaðamót. Upplýsingar í
síma 3064.
Beztu
rakblöðin,
þunn, flugbíta.
Raka hína
skeggsáru til-
finningarlaust.
Kosta að eins
25 aura. Fást
í nær öllum
verzlunum
bæjarins.
Lagersimi 2628. Pósthólf 373.
Armbandsúr, Vasaúr,
Klukkur, fallegt úrval.
Haraldor Hagan.
Sími 3890. — Austurstræti 3.
Vornsvikin og hjóðfélagið.
Eftir Vílmund Jónsson landlœkni.
i.
Ein af höfuðáviirðánigum h-ins kap-italistiska þjóðféíags,
en raun-ar rökrétt aflieiðing af skipulagishát-tum þess, eru
sviknar og falsaðar vöriur. Meðaln vörur eru ekki fyrst
og fremst framlieiddar tiil þess ab n-ota þær, heldur til
þess að isielja þær xmeð- sieim mestum og f’ljótteknustum
gróða, hlýtur svo að far|a í hvert skift'i siem vörugæði
og gróðamöguliejkaj riekaist á, að vöru-gæð’in lúti í læig’ra
haldi. Og þies-si árekstur má fremur heita regll-a en un’d-
antekpíinjg. í hverrj starfsgtriein eru misjafnir menn og
sumir svo fjarri því að v-era grandvarir, að þeir hika
ekki við, ef þ-eir sjá s-ér leik á borði með því, að svíkja
vörur sín-ar maigvislega og f-alsia þær á hinn svívirðii-
legasta hátt. Almienningur -er oftast auðbl-ektur — og
þar erp auglýsingarinax djöfulleg veiðibnellia •— auk þess
sem lífskjör al-ls þo-rna manna eru þau, að þeir eru
blátt áfram nauðbeygðiir tiJ að kaupa jafn-an hinar ó-
dýrustu vörutegundiir, hvað sem vörugiæðunum kan:n að
líða. Samkeppmi heiðiarlliegira manna við h-ina óprúttnani
verður erfið og oftar en varir ful-likomdð oíurefli. Sá,
sem hiefir allam vilja á þvi aö' vanda vönur sínar sem
allria bezt, lendir fyr eða síöar í þeim vanda, að eiiga
aðeins um tveint að velja: að lieggja árar í bát toeð
framleiðsliu -síraa eða venzlum eða danza nauðugur með
í svikum og fölsupum. Og skiftir raunar litlu máli
fyrir hejldina, hvorp kostinn hainn tekur. Hætt-i hann,
er einíum heiðarlegum m-anni færra í þ-cirri starfsgrain,
©n velji h-ann síðiari kostimp, er þó ekki. nema einum
svindlara fíeira, sem prýðjr hópinn.
II.
Stað’-neynd-amina um það, sem að fram-an -er sagt, er
ekki langt að lieita. Sé námar aðgætt, má svo bei-ta,
að' hver hlutur í vienzlunum, sem ætlaður er til ali-
mennra nota, sé tilvalin ímyind svika og bliekkinga,
Gljáandi og ginniandi í búðaigluggunum og freistandi
hvers smælingja, len af göfluim genginn næsta dag eftir
að banin befir verið tekinn til motkunar. Hvað tolia
sköft’in lengi á borðhnífunum og tipskeið-unum -eða
nikkelhúðiin á hjnium sikárri' skieiðum? Eða glemnguriínn
á matarílátunum? Hvað epdist líníipgin lengi í pinna-
stólunum, eipu stólunum, sem almenmingur hefir ráð á
að eign-ast, eða rammarnir á speglunum? Að ógleymd-
um fatnaðipum: skónum, sem frteista mest dætra
tokkar í dag -og þær gráta yfir hæla-lausunr á m-orgun,*)
silkisokkunum, siþm ekki- er í eiran þráður af si-lki og
hriapa í súndur.jafnvel áður en í þá er farið, ailuliar-
tauunum úr eipm siaman bómul l, léxieftunum, sem hanga
saman á s-teipipgunpá, eh annarhv-er þráðúr í suhdur
bnendur af sýrum o. s. frv., siern of lapgt yrði 'upp að
telja. Eða barnaleikföhgin, s-em vi-ð gleðjúm börnin
okkar mieð hálfa stund á wafmæ-Iisdaginn þeirra, til
þess að horfa, á þau gnátandi yfir þieim í mörgum
stykkjum ailan hi;n-n híuta dagsims Dg síðan í marga
daga. Vélarnar, höíuðprýðii hinmar kapita-liistisku fram-
lieaðslu, ieru engip undantekni-ng, a. m. k. ekki þær,
sem ætlaðar erp alimfennKngi til nota. Hún tajaði af dýiv
keyptri rieynslu og af djúpri tilfinningu gamla konan
fyrir veetan, mædd a:f að hafa langa æ(ri tjas-lað- við
ölil hugsianl'ejg iskrapatól, sitfflaða og vindlausa prímusa,
foTBkrúfaða, reykjandi kogara, þaðan af verri' lampa,
sprungnar hakkamas-kíhur, saumavélargarma alt purp-
andi -annan sprettfp.r bg ryk,kj.an-di hinn, klukkur, siern
flýt'tu s.á'r í gær en as'nkuðu sér í dag og stóðu þeg-ar
mest á reið'. Þó tók út yfir heranar sorglega reynsla tif
mótonunum' í Ifisikihátuhiuto með aUa sí:na bil uðu stimpla,
bræddu iegur og bognu krúmtappa. Þegar hún svo
frétti, að jafnvel fipgvélip, sem svo miilkið hafði verið
gumað ,af, lá m-að bijaða vél nor'ður í la|ndi og ikomisf
hvor'ki iö-nd eða ströpd, bað hún himnaföÖúriMn' að mér
áheyran-di leftiirfarapdi átakanlegrar bæniar: Það vi.ldi
ég, að guð -alm-áftuigur gæfi, að einhverptílma yrði fund-
ið upp ejtthvert apparat, s-em ekki væri alt af í iueJi-
vítis biliríS.
Guð h'Cyrði iekk3i þesisa hjartnæmu bæn, siem ekki var
við að búast, því að ha-nn haifði þegar fyrjr löngu giefi’ð
mönnum gnægð hugvifs og kunpáftu til að gera alla
hiuti marjg-fált betur, úr garði, jafnvel þúsund sinnum
hagkvæmari og endipgarbietri'. Hann gaft' að svo stöddu
ekki gert beturt En þiessar gáfur þóknast nrönnum að
svívirða með þeim skipulagsháttum á framleiðslu og
verzlun, að smælJpgj-ana, sem þyngst v-erða úti, ó-rar
ekki fyrir, að þær séu tii. Þ-eir stília þar af leiðapdi alliaír
bæin'ir s-íjnar riamvitJausit, enda bænheyrstain eftir því.
Við sjáum iðiulega, jafnve'l hér úti á hala vcraldar,
hvernig skipulagjð verkar. Hversu oft befir ekki nýtt
tæki, sem fliuzt heíjir í v&rz'lanir, glatt hjarta okkar,
berandi fagurlt vjtni sínum meistara, og haldið ö11 sín
loforð um að l-éttp okkur lífið. En þegar áhaldið kemur
*) Til er skemtilegur og jafnframt óvenjulega fróðlegur
baiklingur um skóna og þjóðfélagið eftir H. G. Wells (This
Misery of Boots), sem er tilvinnandi að lesa fyrir þá, sem
áhuga hafa á skófatnaðarmálum eða þjóðfélagsmálum, að
ég ekki tali um, ef áhuginn nær til hvors tveggja.
næst í Vierzlanipraar, er það að vísu en|n flegurra á að Jíta,
en naumast mema ytra borðið eitt, -og þanpig hxakar
því með hverju ári að öllu n-ema gljáanum og skruminu,
sem því lylgir. Sá djöfull, maimimlon, hefir sem sé fyrir
alvöru náð undir s'ig frlaml'eiiðslunnii og þá smíðiar hann
alt með öfugum klónum'.
III.
Svo langt gapga vörusvikin, að naumast er tif sú
'tegund matvæl-a, -nautna-lyfja, læknislyfja, hreinJlætis-
varnings, -snyrtiafna eða aniraara þ-eirra hluta, sem menn
jrota í sig eðla á, að hægt sé að vera óhultur um, pð
þau séu ekki mieira eða mimna svikin, mönpum til marg-
víslegrar hieilisluspiHiingaT og vanþrifa. Það er ekki eint-
göngiu, að á liversdags liegustu vörutegundir sé logið
gerisamliega tilhæfulausum h-olJujstuieiginleikum til þess
að fá menp til að kaupia þær við- tíföJdu verði og að
þriðja flokks vaijningur, Jítt hæfur eða alls óh-æfur t-il
n'eyzlu eða inoitkunar, sé hagiLega dulbúinln sem ósk-emd
fyrsta flokks vai-a, heildur er altítt, að men,n s-éu gint’ir
til að k-aupa gersamlliega einskis nýtar eftiriík-ingar eft-
i.r góðum og giilduím- vörum af þessu tagi, og fyiir
getur komið, að þær s-éu blandaðar leiiturefnuim i til-
bót, ef þies,s er nauðlsiyn t;il að fullkomna bl'ekkinguna.
Stéttarhróð'ir.minn leiinn, sérfróður í þesísum málum og
tiil kallaður af stjó4nsikifpaðri. nefnd í Brietland.i, er þar
var verið að und’irbúa opinher afskifti til áð hnekkja
fölsun matvæla, mælti fyrir nefndinni meðal annars á
þies-sa leið:
„Það getur komið fyrir, og vafalaust kiemiur það
stundum fyrir, að ieinn o-g sam-i maðiur etur ofan j sig
á eánum og sama diagi sv-o siem 8 eða 10 þ-eirra c!tu i-
efna, sem ég hefi áðlur talið upp. 1 niðursoðnum fiBki
og k'öti, ansjósum, rauðrf sósu og p-ipar, er hann hef-
ir til mioiglunverðar, fær hann mieira eða m-irana af Aij-
meníurauða, Vanesíúrauða, blýraiuða eð-a jafnvel brenpip
steinskvikasilfri eða sipnóber. Með kaáríinp eða pipanni-
um, siam hann kryddar með miðd'egi-sverðjinn, á hamp á
hættiu að fá annan skamt af blýi eða kvikasilíri. Og
hann á n-ærri víjst, að otran- í hapn f-ari kopar með p-i,kk-
iiesárau, niðursoðnum ávöxtuim eða gr.ænpiieti. En ef
hann gæðir sér á konlfiQkit'i í leftirmat, fær engiun sagt
um þanm íjölda af aitruðum Jitarefnum, senr ofap í
h-ann k,an;n að hrjóta. Og 'enn, þega’r hann di'ekkur teið,
hvo'rt sem það ier blandað -eða grænt, kiemst haíran eklu
hjá a. m. k. Hjtiiljs háttar irantöku af Prússiablám-æ Dg
víst -gæti það verið það, sem verra væri. Loks ef ha-np
tekpr í in|efið, mundi hapm nokkurn veginn mega reaða
sig á að fá upp\ í inasilrpar í smáum skömtum aranað-
hvo-rt jánnborna mold, krómsúrt ka-lí, krómisúrt blý