Morgunblaðið - 15.12.2000, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 15. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Alþjóðleg viðbrögð við kjöri Bush sem 43. forseta Bandaríkjanna
Nýjum forseta Jicralb eribitnc - ^ DECISIO.N: ÍFS BliSH ' ^ ?**.+f*wl* lltvmoxt ItíuH Trtm twrmu* Vn«* tU+ li+turt ‘ ".s1
fagnað en áhyggj- Bush 1 «1 KxJllr *l irnm -nrEíwklb*!' Æf. r—Aa mk nPi
ur undir niðri tw E!
Niðurstaða forsetakosninganna í Bandaríkjunum og kjör Bush var
helsta umfjöllunarefni franskra dagblaða í gær.
London, Berlín, Tókýd. AP, AFP, Reuters.
ÞJÓÐARLEIÐTOGAR um allan
heim hafa óskað George W. Bush til
hamingju með sigurinn í bandarísku
forsetakosningunum og heita honum
góðri samvinnu. Það leynir sér þó
ekki, að margir hafa áhyggjur af
þeirri stefnubreytingu, sem hugsan-
lega verður með Bush, ekki síst í ut-
anríkismálum, og nokkrar áhyggjur
eru einnig af framvindunni í banda-
rískum efnahagsmálum.
Tony Blair, forsætisráðherra
Bretlands; Gerhard Schröder, kansl-
ari Þýskalands; John Howard, for-
sætisráðheixa Ástralíu, og Yoshiro
Mori, forsætisráðherra Japans, voru
meðal þeirra fjölmörgu leiðtoga, sem
óskuðu Bush velfamaðar í starfi er
ljóst var orðið, að hann yrði 43. for-
seti Bandaríkjanna.
Blair kvaðst hlakka til að treysta
hin „sérstöku bönd“, sem væru á milli
ríkjanna, og fagnaði því, að hin erfiða
bið eftir úrslitum í kosningunum væri
nú á enda. Schröder minnti á, að vin-
átta Bandaríkjamanna og Þjóðverja
stæði traustum fótum og sagði, að
George Bush, fyrrverandi forseti og
faðir George W. Bush, hefði lagt mik-
ið af mörkum til sameiningar þýsku
ríkjanna. Mori, forsætisráðherra
Japans, kvaðst viss um, að Bush yrði
„merkur leiðtogi“ og sagðist vonast
eftir jafn náinni samvinnu Japana og
Bandaríkjamanna og verið hefði
hingað til.
Fagna hugsanlegu
afskiptaleysi Bush
Vladímír Pútín, forseti Rússlands,
sendi Bush heillaóskir sínar í gær en
ekki var skýrt frá þeim efnislega.
Dmítrí Rogozín, formaður utanríkis-
nefndar rússneska þingsins, sagði
hins vegar, að í Rússlandi væri kjöri
Bush fagnað.
„Bush verður fyrirsjáanlegri, hann
mun einbeita sér að innanlandsmál-
unum en ekki setja sig í þær Messías-
arstellingar, sem demókrötum hætt-
ir til,“ sagði Rogozín og Lílija
Shevtsova, sem starfar hjá Carnegie-
stofnuninni í Moskvu, sagði, að Rúss-
ar vonuðu, að Bush og repúblikanar
skiptu sér ekkert af framferði þeirra
í Tsjetsjníu eða frammistöðu þeirra í
mannréttindamálum.
Uggur í sumum í Asíu
Leiðtogar Asíuríkjanna urðu ekki
seinni en aðrir til að óska Bush til
hamingju en greinilegt er, að sumir
þeirra óttast, að Bush verði ekki jafn
vinsamlegur þeim og Bill Clinton hef-
ur verið.
Jiang Zemin, forseti Kína, sagði í
heillaóskaskeyti sínu, að Kína og
Bandaríkin ættu að vinna saman og
„axla sameiginlega ábyrgð á mörgum
sviðum" og hét hann Bush samvinnu
Kinverja á nýrri öld. Ummæli af
þessu tagi kunna þó að vera ávísun á
aukna árekstra milli ríkjanna síðar
því að Kínverjar gera nú tilkall til
meiri áhrifa í Suðaustur-Asíu en þeir
hafa haft. Clinton vildi líta á Kínverja
sem hugsanlegan bandamann en
margir repúblikanar líta á þá sem
helsta óvin Bandaríkjanna.
„Kínverjar eru keppinautur okkar,
ekki bandamaður. Við skulum ekki
koma fram við þá af neinni óvild en
gerum okkur samt engar gyllivonir
um þá,“ hefur Bush sagt.
„Við vonumst til, að ríkisstjórn Ge-
orge W. Bush muni vinna að friði og
öryggi á Kóreuskaga og í öllum þess-
um heimshluta,“ sagði í árnaðarósk-
um suður-kóreska utanríkisráðu-
neytisins til Bush en í Suður-Kóreu
hafa menn áhyggjur af því, að hörð
afstaða Bush til Norður-Kóreu muni
hugsanlega hafa mjög slæm áhrif á
það, sem áunnist hefur.
Japanir telja sig þó hafa sérstaka
ástæðu til að fagna Bush. Hann hefur
lagt mikla áherslu á nána samvinnu
við þá en þeim hefur fundist sem
Clinton hafi vanrækt það nokkuð
vegna áhugans á bættum samskipt-
um við Kína. Þá búast Taívanar einn-
ig við afdráttarlausum stuðningi
Bush við eyríkið, jafnvel þótt það
kunni að koma niður á samskiptum
Bandaríkjanna og Kína.
Yfírvöld á Indlandi og
Malasíu fegin Bush
Indversk stjómvöld og ekki síst
talsmenn iðnaðarins fögnuðu í gær
Iqöri Bush og sögðu það mundu
greiða fyrir auknum samskiptum
ríkjanna í efnahagsmálum. Anwar
Hoda, sem starfar við rannsóknir á
alþjóðlegum, efnahagslegum sam-
skiptum, sagði, að áhersla Als Gores,
forsetaefnis demókrata, á umhverfis-
og vinnuverndarmál hefði valdið
miklum áhyggjum á Indlandi og ótta
við, að hann reyndi að koma reglum
um þau inn í Heimsviðskiptastofn-
unina. Sagði hann Indverja binda
vonir við, að Bush og repúblikanar
gengju ekki of hart fram í þessum
efnum.
I Malasíu sá Mahathh- Mohamad,
forsætisráðherra landsins, ekki að-
eins ástæðu til að fagna Bush, heldur
fagnaði hann því líka sérstaklega, að
Gore hefði tapað. Reiddist hann Gore
mjög er hann lýsti yfir stuðningi við
Anwar Ibrahim, fyirverandi aðstoð-
arforsætisráðhen-a Malasíu, en hann
situr nú í fangelsi.
Talsmenn Palestínumanna sögð-
ust vona, að Bush myndi vinna að
fríði í Miðausturlöndum og það sama
sagði Ehud Barak, forsætisráðherra
ísraels, í heillaóskum sínum. Hljóðið
var þó annað í Shlomo Ben Ami, ut-
anríkisráðherra Israels, í fyrradag
en þá sagði hann, að Israelar jafnt
sem Palestínumenn efuðust um, að
Bush hefði mikinn áhuga á vanda-
málunum í Miðausturlöndum.
Sjónhverfíngunum lokið
Erlendir fjölmiðlar slógu að sjálf-
sögðu upp þessari síðbúnu frétt um
sigur Bush en víða var áherslan á
bandaríska kosningakerfíð, sem ekki
fékk háa einkunn. Ástralska blaðið
The Australian sagði til dæmis, að í
bandarísku forsetakosningunum
hefðu allir orðið undir, þar væri eng-
inn sigurvegari.
„Mesta ósigurinn beið þó banda-
ríska kosningakerfið og hornsteinai’
þess - talningarvélarnar, óhlut-
drægni dómsvaldsins og trúverðug-
leiki stjórnmálamannanna," sagði
blaðið.
I forsíðuleiðara Sydney Morning
Herald sagði meðal annars:
„Það verður mikið um pomp og
prakt og uppskrúfaðar ræður um
mesta lýðræðisríki í heimi. Málið er
bara, að sjónhverfingunum er lokið.
Fólk um allan heim hefur séð upp-
undir pólitíkina í Bandaríkjunum og
veit nú betur.“
Forseti dómaranna?
Viðbrögð margra fjölmiðla í Evr-
ópu eru þau, að nú verði Bush að
reyna að réttlæta það mikla vald, sem
honum hefur verið fengið í hendur.
„Sigur hans svokallaður mun hvíla
eins og skuggi yfir forsetadómi
hans,“ sagði breska blaðið The In-
dependent og ítalska blaðið La Rep-
ubblica tók enn dýpra í árinni:
„Bandaríkjamenn sitja nú loksins
uppi með forseta, sem þeir kusu ekki.
George Bush vann Hvíta húsið en í
raun ekki kosningarnar en þangað
var hann þó leiddur, hönd í hönd, af
dómurunum."
Breska blaðið Guardian, sem er
heldur vinstrisinnað, sagði, að hæsta-
réttardómurinn, sem færði Bush for-
setaembættið, væri einfaldlega ólög-
legur og franska blaðið Le Figaro
sagði, að Bush væri forseti dómar-
anna, ekki Bandaríkjamanna.
Breska síðdegisblaðið Mirror
gerði mikið úr meintu þekkingarleysi
Bush hvað varðai’ erlend ríki og
sagði:
„Bush, þessi maður, sem hefur
hleypt heimdraganum tvisvar sinn-
um á allri ævi sinni - fór til Mexíkó í
bæði skiptin - er nú voldugasti mað-
ur heims.“
George W. Bush er talinn eiga erfítt verk fyrir höndum sem næsti forseti Bandairkjanna
Engra hveitibrauðs-
daga að vænta
George W. Bush ávarpar þjóðina í þinghúsinu í Texas.
ÞÓTT George W. Bush geti nú andað
léttar, eftir fimm vikna óvissu, er víst
að hann á ekki létt verk fyrir höndum
á næstu mánuðum. Það mun vafa-
laust reynast þrautin þyngri að sann-
færa þjóðina um að hann sé réttkjör-
inn forseti, þar sem hann hlaut færri
atkvæði en A1 Gore á landsvísu og
hreppti forsetaembættið í krafti afar
naums sigurs í Flórída. Auk þess
hafa repúblikanar aðeins 5 þingsæti
umfram demókrata í fulltrúadeild
Bandaríkjaþings og flokkarnir eiga
jafnmörg sæti í öldungadeildinni, svo
ljóst er að reyna mun á yfirlýsta
hæfileika Bush til að „teygja sig yfir
ílokkslínurnar".
Ríkisstjórinn átti reyndar afar
gott samstarf við demókratameiri-
hlutann á löggjafarþinginu í Texas,
eins og hann þreyttist ekki á að vísa
til í kosningabaráttunni. Forseti
þingsins, demókratinn Pete Laney,
lýsti meira að segja yfir stuðningi við
Bush fyrir kosningarnar og kynnti
hinn verðandi forseta er hann hélt
sigurávarp sitt í ríkisþinghúsinu í
Texas á miðvikudagskvöld. Rauði
þráðurinn í ávarpi Bush var vilji hans
til að hafa samvinnu við demókrata í
Washington, ekki síður en í Texas.
Bush hefur með örfáum undan-
tekningum fengið sínu framgengt á
Texasþinginu, og ef hann nær sama
árangri á Bandaríkjaþingi mun hon-
um hafa vegnað betur en bæði Bill
Clinton og föður hans. En það er deg-
inum ljósara að það verður ekki auð-
velt að miðla málum milli íhalds-
íamra repúblikana, sem vilja nota
ækifærið nú þegar flokkurinn hefur
í fyrsta sinn í fimmtíu ár bæði for-
setaembættið og meirihluta í full-
trúadeildinni til að koma stefnu-
breytingum í framkvæmd, og
frjálslyndra demókrata, sem munu
að öllum líkindum verða þessum
„minnihlutaforseta" tregir í taumi.
Hafa stjómmálaskýrendur haft á
orði að næsti forseti eigi enga „hveiti-
brauðsdaga" í vændum.
„Loftið lævi blandið“
„Þetta verður ekki auðvelt,“ hafði
The Washington Post í gær eftir
Anne Wexler, sem hefur um árabil
verið í innsta hring demókrata í höf-
uðborginni. „Loftið er lævi blandið ...
það er undirliggjandi tilfinning fyrir
því meðal demókrata að A1 Gore hafi
raunverulega sigrað og hún á ekki
eftir að hverfa." Einnig má búast við
að Bush muni eiga erfitt með að
ávinna sér traust blökkumanna,
einkum eftir að ásakanir komu upp
um að blökkumönnum hefði verið
mismunað með ýmsum hætti í kosn-
ingunum í Flórída, þar sem Jeb,
bróðir forsetaefnisins, er ríkisstjóri.
The Washington Post hefur eftir
fræðimanninum Eddie Williams að
ef Bush „reyni ekki eftir fremsta
megni að koma til móts við [blökku-
menn], muni þeir bíða átekta í fjögur
ár og grípa svo til vopna."
En aðrir gera lítið úr þessum
áhyggjum. Richard Neustadt, pró-
fessor við Harvard-háskóla og höf-
undur þekkts rits um vald forsetans,
telur að þó fyrstu mánuðirnir muni
væntanlega reynast Bush „mjög erf-
iðir“, gæti t.d. neyðarástand í utan-
ríkismálum gert honum kleift að
sanna sig. „Ef hann kemur fram af
virðuleik þangað til hann tekur við
embætti, og ef upp koma tvö eða þrjú
atvik sem gefa honum færi á að vera
virkilega forsetalegur, mun honum
hafa tekist að sannfæra þjóðina um
lögmæti sitt sem forseti næsta sum-
ar, og þá mun ekki skipta neinu máli
hvemig hann hreppti embættið,"
sagði Neustadt.
Dick Cheney, verðandi varafor-
seti, tók í gær við lyklunum að skrif-
stofuhúsnæði í Washington, þar sem
aðstoðarmenn forsetaefnisins hafa
aðstöðu til að undirbúa embættis-
töku hans.
Skammur tími til
undirbúnings embættistöku
Undir venjulegum kringumstæð-
um hefur sigurvegari forsetakosn-
inganna tvo mánuði til að undirbúa
sig fyrir embættistökuna, en Bush
hefur aðeins 37 daga til að leggja
fram ráðherralista, tilnefna ráðgjafa
og skipa í stjómunarstörf í Hvíta
húsinu, auk þess sem drög að fjár-
lagafrumvarpi fyrir árið 2002 verða
að vera tilbúin.
Bush liefur lýst því yfir að hann tU-
kynni fljótlega hverjir hljóti helstu
embætti. Ljóst er að Andrew Card
verður skrifstofustjóri Hvíta hússins
og fastlega er búist við að Condole-
ezza Rice, sem sat í þjóðaröryggis-
ráðinu í forsetatíð Bush eldri, verði
skipuð þjóðaröryggisráðgjafi. Lík-
legt er talið að Colin Powell, fyrrver-
andi yfirmaður bandaríska herráðs-
ins, verði utanríkisráðherra, en hann
yrði fyrsti blökkumaðurinn til að
gegna því embætti. Þá hefur Paul
Wolfwitz verið orðaður við embætti
vamarmálai’áðherra, en hann var að-
stoðarráðhema varnarmála árin 1989
til 1993. Larry Lindsey, helsti ráð-
gjafi Bush í efnahagsmálum, þykir
líklegastur til að hreppa embætti
fjármálaráðherra, og Don Evans,
gamall vinur Bush frá Texas, er orð-
aður við embætti viðskiptaráðherra.