Morgunblaðið - 23.12.2000, Qupperneq 24

iMQROUNBMÐiP
ERLENT
AP
Konur biðja fyrir friði í búddamusteri í Colombo á Sri Lanka.
Hersveitir ráðast á tamflsku tfgrana
Tamílar lýsa
yfir vopnahléi
Colombo. AFP, Reuters.
HERSVEITIR Sri Lanka, með lið-
styrk flughers og flotans, gerðu árás
á skæruliðasveitir tamílsku tígranna í
gærmorgun. Að sögn vamarmálaráð-
herra Sri Lanka, Sanath Karunar-
atne, náðu sveitimar 35 ferkílómetra
landsvæði af Tamílum á Jaffna-skag-
anum. Að minnsta kosti 76 létust í
árásinni, þar af 26 hermenn.
Skæruliðasveitirnar sendu frá sér
tilkynningu á fimmtudag þar sem
þær lýstu yfir vopnahléi frá og með
miðnætti annað kvöld, aðfangadags-
kvöld. Þær vilja hefja friðarviðræður
á ný, með milligöngu Norðmanna.
Ríkisstjóm Sri Lanka sendi frá sér
tilkynningu í gær þar sem segir að yf-
irlýsing Tamílanna gæti verið skref í
átt að lausn deilunnar.
Tamílar höfðu sagt í tilkynning-
unni, sem send var frá London, að
þeir lýstu vopnahléi yfir í þeirri von
að rfidsstjómin myndi hefja friðar-
umleitanir en Norðmenn hafa boðist
til að vera mfiligöngumenn í þeim.
Erindreki þeirra, Erik Solheim, sagði
í samtali við BBC, breska ríkisút-
varpið, að mál hefðu þróast í jákvæða
átt en enn væri mildð bil óbrúað.
Taka yfírlýsingu
með varúð
í tilkynningu rfldsstjómarinnar
segir að þrátt íyrir að hún taki yf-
irlýsingu tamflsku tígranna með var-
úð þá sé rfldsstjómin ekki andsnúin
einlægum skrefum í átt að lausn deil-
unnar. Bretar fögnuðu yfirlýsingunni
og sagði í yfirlýsingu aðstoðarutan-
ríkisráðherra Breta, Peter Hain, að
hann vonaðist tU þess að hún væri
fyrsta skrefið í átt að friði. Hann
hvatti rfldsstjóm Sri Lanka til að
grípa tækifærið og hefja viðræður.
Stærsti stjómarandstöðuflokkur-
inn, Sameinaði þjóðarflokkurinn,
hvatti rfldsstjómina til að nýta yfir-
lýsinguna til að reyna að binda enda á
blóðbaðið.
Skæruliðasveitir tamflsku tígr-
anna hafa barist fyrir sjálfstæðu ríki
Tamfla á Norður- og Austur-Sri
Lanka síðan 1983. Yfir 61.000 manns
hafa látist í bardögum síðan þá.
Shimon Peres lýtur
enn í lægra haldi
Jerúsalem. AFP, AP.
ÞÓTT Shimon Peres,
fyrrverandi forsætis-
ráðherra Israels, njóti
virðingar á alþjóða-
vettvangi og hafi með-
al annars hlotið frið-
arverðlaun Nóbels,
virðast lok feriis hans
ætla að markast af
ítrekuðum ósigrum.
Nú síðast mistókst
honum á fimmtudag
að tryggja sér stuðn-
ing Meretz-flokksins
til að bjóða sig fram í
forsætisráðherrakosn-
ingunum, sem haldnar
verða í byrjun febrú-
ar, en fyrr á þessu ári
hafði hann lotið í lægra haldi fyrir
lítt þekktum manni í baráttunni
um embætti forseta landsins.
Shimon Peres er 77 ára gamall
og hefur verið viðriðinn pólitík síð-
an á þrítugsaldri en virðist þó ekki
enn hafa fengið sig fullsaddan af
ísraelskum stjórnmálum sem
óhætt er að segja að séu býsna
harðvítug og hvikul. Hann hefur
raunar lýst því yfir að „endalok
stjórnmálaþátttöku þýði endalok
lífsins."
Peres er eindreginn talsmaður
friðarumleitana við Palestínumenn
og hafði ætlað að bjóða sig fram
undir merkjum baráttunnar fyrir
friði. Skoðanakannanir bentu til að
hann ætti möguleika á sigri. En
þar sem Ehud Barak, sem sagði af
sér forsætisráðherraembætti fyrr í
þessum mánuði, hafði þegar verið
útnefndur frambjóðandi Verka-
mannaflokksins, hefði Peres þurft
að gefa kost á sér fyrir hönd ann-
ars flokks. Fram á síðustu stundu
voru taldar líkur á að hann næði
samningum um það við Meretz-
flokkinn, sem er á vinstri vængn-
um og er hlynntur friðarferlinu, en
skömmu áður en frestur til að
skila inn framboðum
rann út á fimmtu-
dagskvöld felldi mið-
stjórnin tillögu um að
Peres yrði forsætis-
ráðherraefni flokks-
ins.
Margir höfðu óttast
að færi Peres fram,
myndu atkvæði
stuðningsmanna frið-
arferlisins skiptast á
milli hans og Baraks,
og að það yrði til þess
að harðlínumaðurinn
Ariel Sharon, leiðtogi
Likud-flokksins,
kæmist til valda. Nú
er ljóst að kjósendur
eiga skýrt val, milli Baraks og
Sharons.
Byggði upp hernaðarmátt
og barðist fyrir friði
Shimon Peres flutti með foreldr-
um sínum frá Póllandi til Palestínu
þegar hann var ellefu ára gamall
og tók þátt í baráttunni fyrir
stofnun Israelsríkis á fimmta ára-
tugnum. Hann gekk í herinn og
tók við stjórn varnarmálaráðu-
neytisins 29 ára gamall en f starfi
sínu þar lagði hann grunninn að
kjarnorkuáætlun ísraela.
Peres hefur meðal annars gegnt
embættum utanríkisráðherra,
varnarmálaráðherra og fjármála-
ráðherra fyrir hönd Verkamanna-
flokksins. Hann hefur aldrei unnið
sigur í beinum forsætisráð-
herrakosningum en hefur þó gegnt
embættinu í tvígang: I fyrra skipt-
ið leiddi hann þjóðstjórn með Lik-
ud-flokknum á árunum 1984 til
1986 og eftir að Yitzhak Rabin var
ráðinn bani árið 1995 tók hann við
forsætisráðherraembættinu og
gegndi því í sjö mánuði. I kosning-
unum árið 1996 beið hann svo ósig-
ur fyrir Benjamin Netanyahu, þá-
verandi leiðtoga Likud-flokksins,
sem einnig gaf framboð upp á bát-
inn fyrir kosningarnar í febrúar.
A yngri árum var Peres ákafur
talsmaður landnáms gyðinga á
svæðum Palestínumanna og hafn-
aði alfarið málamiðlunum við
arabaríki. Hann segir hins vegar
að sér hafi snúist hugur árið 1977
þegar Anwar Sadat Egyptalands-
forseti kom í sögulega heimsókn til
Jerúsalem en það leiddi til fyrsta
friðarsamkomulags Israels við
arabaríki. Æ síðan hefur hann ver-
ið í fararbroddi í baráttunni fyrir
friði og árið 1993 uppskar hann ár-
angur erfiðis síns, þegar Óslóar-
samkomulagið var undirritað, en
þá var hann utanríkisráðherra.
Fyrir framlag sitt til Óslóarsam-
komulagsins fékk Peres friðar-
verðlaun Nóbels árið 1994, ásamt
Yitzhak Rabin og Yasser Arafat.
Vinsælli erlendis en
meðal landa sinna
Peres varð að vonum fyrir von-
brigðum með niðurstöðu mið-
stjórnar Meretz-flokksins á
fimmtudagenda er vandséð að
hann eigi vísa endurkomu í fram-
línu ísraelskra stjórnmála eftir
þetta.
Þrátt fyrir að Peres geti eignað
sér stóran hlut í tveimur mikil-
vægum þáttum ísraelskrar sögu;
kjarnorkuáætluninni og uppbygg-
ingu hersins, sem léði þessu litla
ríki styrk og áhrif, og þróun frið-
arferlisins við Palestínumenn, hef-
ur hann ávallt notið meiri vinsælda
og virðingar erlendis en meðal
landa sinna. Eftir ósigurinn fyrir
Netanyahu árið 1996 sagði hann
að svo virtist sem „bölvun frá
himnum“ hvíldi á ísraelskum kjós-
endum sem tækju sífellt ranga af-
stöðu. „Saga gyðinga er mörkuð
slíkum harmleikjum," var þá haft
eftir honum.
Shimon
Peres

Bush bíða erfið verkefni
Washington. AP, The Daily Telegraph.
AP
George W. Bush og eiginkona hans, Laura.
GEORGE W. Bush á ýmis erfið
verkefni fyrir höndum sem verðandi
forseti Bandaríkjanna, bæði heima
íyrir og á alþjóðavettvangi, meðal
annars vegna vísbendinga um að
efnahagssamdráttur sé yfirvofandi
og óvissu í málefnum Mið-Austur-
landa og landa eins og Norður-Kór-
eu og íraks.
Nokkrir af forystumönnum demó-
krata hafa varað Bush við því að
hann eigi enga „hveitibrauðsdaga“ í
vændum eftir að hann sver embætt-
iseið forseta 20. janúar. Náinn
bandamaður Bills Clintons, Terry
McAuIiffe, sem er talinn líklegur til
að verða formaður landsnefndar
demókrata, sagði að flokkurinn
myndi gera harða hríð að Bush um
leið og kjörtímabil hans hæfist. „Við
viljum ekki spilla innsetningarathöfn
hans en við þurfum að sjá til þess að
repúblikanar fái sömu hveitibrauðs-
daga og við - enga.“
Deilt um efnahags-
horfurnar
Bush hefur varað við því að ýmsar
blikur séu á lofti í efnahagsmálunum
eftir lengsta hagvaxtarskeið í sögu
Bandaríkjanna. Nokkrir embættis-
menn í Hvíta húsinu hafa sakað
Bush um að gera of mikið úr hætt-
unni á efnahagssamdrætti í því skyni
að auka líkumar á því að þingið sam-
þykki tillögur hans um miklar
skattalækkanir.
Lawrence Summers fjármálaráð-
herra sagði að efnahagur Bandaríkj-
anna væri enn góður og í flestum
hagspám væri gert ráð fyrir 3% hag-
vexti næsta árið.
Gene Sperling, aðalefnahagsráð-
gjafi Clintons, sakaði Bush um að
ýkja vandamálin og stuðla þannig að
samdrætti í pólitískum tilgangi.
Bush sagði að ekkert væri hæft í
þessum ásökunum. „Ég tel að fólk
sjái eftir að ég hef tekið við embætti
að ég er raunsæismaður. Og ef ein-
hveijar blikur eru á lofti þurfum við
að veita þeim athygli,“ sagði hann.
„Mér ber meðal annars skylda til að
sjá vandamál fyrir og vera undir það
búinn að gera ráðstafanir komi þau
upp.“
Bush tengdi tillögur sínar í skatta-
málum við hugsanlegan efnahags-
samdrátt. „Ég er eindregið þeirrar
skoðunar að skattaeftirgjöf sé eitt af
úrræðunum við efnahagsvandamál-
um sem kunna að koma upp.“
Bandaríski hagfræðingurinn
Wayne Ayers sagði að Bush vildi
tryggja að honum yrði ekki kennt
um ef efnahagurinn drægist saman
eftir að hann tekur við embættinu.
Tekist á um
skattalækkanir
Eitt af fyrstu verkefnum Bush
verður að undirbúa frumvarp til fjár-
laga fjárhagsársins sem hefst 1.
október og hann þarf að leggja það
fyrir þingið 5. febrúar, rúmum hálf-
um mánuði eftir að hann tekur við
embætti.
A meðal helstu deilumála þingsins
er hvað gera eigi við væntanlegan
fjárlagaafgang Bandaríkjanna.
Fjárlagaskrifstofa þingsins spáir því
að hann verði 4,6 billjónir dala á ár-
unum 2001-10.
Bush hefur lagt til að skattar verði
lækkaðir um 1,3 billjónir dala næstu
tíu árin. Margir forystumenn repú-
blikana hafa hins vegar ráðið Bush
frá því að reyna að knýja allar
skattatillögur sínar fram strax á
þinginu. Þeir segja að erfitt verði að
knýja fram breytingar á skattalög-
gjöfinni í öldungadeildinni þar sem
repúblikanar og demókratar eru
með jafnmörg þingsæti, 50 hvor
flokkur.
Efnahag Bandaríkjanna er talin
stafa hætta af umróti sem hefur ver-
ið á hlutabréfamörkuðunum í Banda-
ríkjunum að undanförnu og háu olíu-
verði sem kann að hækka frekar
verði veturinn kaldur. Hugsanlegt er
því að Bush standi frammi fyrir
orkukreppu eftir að hann tekur við
embætti og því erfiða verkefni að
telja OPEC, samtök olíuútflutnings-
ríkja, á að auka framleiðsluna.
Saddam sagður eflast
Líklegt er einnig að Bush þurfi að
takast á við nokkur erfið úrlausnar-
efni á alþjóðavettvangi, meðal ann-
ars vegna átaka ísraela og Palest-
ínumanna, takist Clinton ekki að
tryggja friðarsamning áður en hann
lætur af embætti.
Geoffrey Kemp, sem var ráðgjafi
Ronalds Reagans í málefnum Mið-
austurlanda, spáir því einnig að
Saddam Hussein íraksforseti verði
honum erfiður viðureignar. „Sad-
dam eflist með hverjum deginum
sem líður,“ sagði hann.
Rockerfeller
Center selt
✓
Ur eigu
fjölskyld-
unnar
DAVID Rockefeller og Gold-
man Sachs hafa selt Rocke-
feller Center- bygginguna í
New York. Kaupendur eru
Tishman Speyer Properties,
sem er í eigu Jerry Speyer,
og auðug fjölskylda í Chic-
ago en kaupverðið er liðlega
158 milljarðar íslenskra
krðna.
Rocefeller Center-bygg-
ingin var reist fyrir rúmum
sjö áratugum á kreppuár-
unum. Með sölunni er end-
anlega skorið á tengsl
Rockefeller-fjölskyldunnar
við þessa sögufrægu bygg-
ingu sem í hugum manna er
nátengd viðskiptum og kap-
ítalisma.
88 milljarða hagnaður
eigenda meirihluta
Goldman Sachs keypti
meirihluta bréfa í bygging-
unni fyrir fjörum árum og
greiddi þá tæpa 77 milljarða
króna fyrir hana og hefur
því hagnast um 88 milljarða.
Eigendur byggingarinnar
höfðu engu að síður vonast
til þess að fá mun hærra
verð fyrir hana eða allt að
213 milljörðum króna.