Alþýðublaðið - 12.03.1959, Blaðsíða 5

ekki meirihluta n
fáum lijördæmum.
is gæíj farið svo,
þróun yrði framve
iö hefur, að b;
sveitafólk réði e
ingu nema í þreir
um kjördæmum
eftir nokkur ár.
menningskjörd.æmi
þau væru . nokkuð
MEISTARI ÞÓRBERGUR er
sjötugur í dag. Mig langar af
því tilefni að senda honum
kveðju og þakkir með örstuttri
greinargerð.
Þórbergur Þórðarson er tíma-
jnótamaður í íslenzkri bók-
menntasögu, og ber margt til.
Ungur fékkst hann við ljóða-
gerð og orti heimspekileg og
hátimbruð kvæði í anda Einars
Benediktssonar, en varð fljótt
þreyttur á slíkri iðju og gerðist
nýtízkulegur í ljóði. Vinnu-
brögðin minntu samt á Heine,
Svo að ekki var leiðum að líkj-
ast, en Þórbergur mundi mæta-
vel sjálfan sig og þjóðerni sitt.
Margir töldu kvæði hans apa-
kattarlæti, en þau hafa eigi að
síður haft mikil áhrif. Ný
skáldakynslóð lærði af Þórbergi
að höggva af sér gamla fjötra
og velja efni og ljóðstíl fremur
með framtíð í huga en til þjón-
ustu við fortíðina, og þetta hef-
ur gefizt ágætlega. Þó.varð úr-
slitasigur Þórbergs annar og
meiri. Hann gerðist upphafs-
maður nýs prósa á íslandi og
lærifaðir þeirra rithöfunda
okkar, sem mestir og beztir
verkamenn hafa orðið í vín-
•gar ði Samtí ðarb ókm enn t an na.
Og ekki nóg með það, að Þór-
bergpr Þórðarson færi nýjar
leiðir og vísaði veginn. Enginn
hefur komizt lengra og hærra
á töfrafjall Lslenzkrar málfeg-
urðar og stílsnilldar en hann í
ógleymanlegustu köflum bóka
sinna ,,Bréfi til Láru“, „íslenzk-
um aðli“ og ,,Ofvitanum“. Enn-
fremur mætti nefn:a „Pistilinn
skrifaði“ og sumar ritgerðir
eins og til dæmis frásögnina af
vatnadeginum mikla. Raunar
nam hann list sína af Eiríki á
Brúnum, Benedikt Gröndal og
Heine, en sá lærdómur var að-
eins viðmiðun í frábærri lang-
ferð. Þórbergur Þórðarson hef-
ur ekki skrifað skáldskap í
venjulegum skilninei, þegar
fevæðagerð hans er undanskilin,
en hver ætti fremur skilið heið-
urssessinn í sýnisbók íslenzka
prósans á +uttu.gu$tu öld? Mál
hans og stíll er skáldsins. Og
úthlutunarnefnd listamanna-
launa verður kannski ekki af
öðru verki betur bokkuð í sög-
unni en að hafa vísað Þórberai
til sætis á nalhnum hiá Davíð
Stefánssvni. Gunnari Gunnars-
Sjmi off Halldóri Kilian Lax-
ness. Allir bessir o« hinir líka
standa í ómetanlegri bakkar-
skuld við meistara Þórberg,
hvort s°m bei.m líkar betur eða
verr. Fordæmi hans er slíkt og
þvílíkt.
þórbergur var sem ungling-
ur kokkur á skútu, undi hlut
sínum illa og bótti enginn snill-
ingur við matseldina. En hann
lærði til siós ýmislegt, sem
aldrei hefði orðið í Suðursveit-
inni eða höfuðborginni. Meðal
annars vandist hann á orð-
bragð, sem einkennist af því
að nefna hlutina afdrát+arlaust
réttum nöfnum. Afleiðing þessa
er sú, að talsmtáti Þórbergs er
stundum grófserður í rituðu
'máli. Sumum finnst vafa.samt,
að allur málflutningur hans sé
prenthæfur. En honum fyrir-
gefst mikið, þegar hann skenk-
ir hin góðu vin frásagnargleð-
innar. orðsnilldarinnar og stíl-
fegurðarinnar. Sama er að segja
um miskunnarleysi. hans í boð-
skap áddlunnar. Þórbergi hlýt-
ur að líðast ímvnduð eða raun-
sönn afstaða heilagrar vand-
lætingar. réttlátrar reiði og
gráglettinnar gamansemi af því
að enginn skopast að sjálfum
ÞORBERGUR ÞORÐARSON.
sér eins og hann. Maðurinn erj
í senn barn og garpur, trúboði
og ofviti, spekingur og glópur,:
en öllum hlutverkunum vaxinn
í sérstæðri og persónulegri
túlkun, svo að frægt mun í ís-
lenzkum bókmenntum. Fjöl-
hæfari rithöfundur hefur varla
gengið um götur Reykjavíkur
nema ef vera skyldi Albert
Engström, þegar hann kom
hingað í heimsókn. Eg legg að
Ijjku gamian og alvöru Þórbergs. ;
Hvorugt má missa sig fyrst í- j
þrótt hans er komin á daginn.
Geð Þórbergs er mikilla
sanda og sævá eins og við á
um Skaftfelling, en h.ann komst
einnig í kynni við fjöllin, jökl-
ana og stórfljótin austu.r I átt-
högum sínum, heilláðist af haf-
inu og sá skipin úti fyrir víð-
áttumikilli' og hættulegri
•ströndinni. Þess vegna fékk
hann hljóijainn, litbrigðin og
blæniðinn í mál sitt og stíl,
hugkvæmnina, dirfskuna og
næmleikann. Hér mun sömu-
leiðis fundin skýring þess, að
Þórbergur varð postuli og heim
spekingur, þó að sannarlega
megi deila um fr.æði hans og
ályktanir. Og Suðursveitín
mótaði hann í margvíslegum
skilningi. Þórbergur er trú-,
gjarn eins og einangraður
sveitamaður, sem hefur ósköp
skrýtnar hugmyndir um lífí S
og veröldina. — Fáir lifa sig
betur inn í undraheim íslenzkr-
ar þjóðtrúar, þar sem naum-
ast verður þverfótað fyrir álf-
um og draugum og hvers konar
aðskotadýrum og eilífðarver-
um úr ríki dulhygðarinnar.
Hanp minnir á mvrktælinn
þyltingarmann eða hjátrúar-
fullan þrumuklerk — gætí
jafnvel verið göldróttur sér-
vitringur á atómöldinni. Eii
alít þetta fer Þórbergi vel af
því að hann er listamaður. Og
er svo nokkur furða, þó að
maður ávarpi hann óvenjulega
á sjötugsáfmælinu?
Stjórnmálaskoðanir Þórbergs
Þórðarsonar hafa löngum þólt
einkennilegum tíðindum sæta.
Ég þakka honum baráttuná
gegn fasismanum, þegár hann
móðgaði Hitler í Alþýðublað-:
inu, en reyni ekki að mæla bót
þeim barnaskap hans að elta
villuljósið, sem hann hyggur
stjörnuna í austri. Eitt skal þö
fram tekið; Ég dreg aldrei ís-
lenzka þjóðerniskenndÞórbergs
í efa, þó að hann leggi hálsinn
á sér að veði í sókn og vörn
fyrir erlendan málstað. Maður
eins og hann gæti víst ekki verJ
ið nema íslendingur. Og amÞ
stæðingar Þórhergs ættu .að
muna, hvert yeraldar undur
hann er og v.erður í bókmennt-
um okkar. Ég trúi ekki dia-
lektískri efnishyggju . hans
fremur en draugasögunum, en
hef gaman af list h.ans í sér-
hverju hlutverki.
Gamninu fylgir svo sú al-j
vara, að ég endurtek fimm ára
gamla játningu þakklætis og
aðdáunar; Þórbergur er minn
meis'ari.
Helgj Sæmundsson.
Yincenzo Domelz
Í KVÖLD klukkan
verSa haldnir í Gamla
híói þriðju nemendatónleíkri*.
Vincenzo Maria Demetz. Stiérfl*
andi kórsins er Ragnar Bjainaa-*
spn, við fíygjlinn er FLU
Weisshappel.
Meðal þeirra, .sem þarna
feoma fram eru Guðmær.ulur
Guðjónsson, Sigurveig Hjalte-
sted pg Jón Sigurbjörnsscn. en.
hann hefur nú. löngji
námi. Á tónleikunum .vejða
sungnir kaflar úr uicrrirng».
þekktum verkum, þæði gin-
söngur, tvísöngur og kvaitt- t,
Einnig mun syngja fjölm£rnn.;j«-
kór ög er .það £ fyrsta sinni-i
sögu þessra nemendatóniei'ka.
Vineenzo Maria Demeíz heftur-
dvalizt hér síðan árið ÍSSöyjg
stundað söngkennslu. Nemenda '
■tala hans er nú 56 manns, „oa
segir hann áhuga mikinp ríl' j--
andi hérlendis og gnægð.göffr^
söngkrafta.
siadar.
AÐALFUNDUR HaUgriv.s-
prestakalls í Reykjavík va *•
haIdinn 22. febrúar s. I. For-
maður minntist í upphafi málgN*1
sjns þeirra miklu sjóslysa, seia'
orðið hafa, og lýsti samúð safn-
aðarmanna með aþstandendpm* -
hinha látnu. Þvínæst
hann ýmsum velunnurum . aí$V
aðarins þakkir fyrir síörf |)Bk»
þágu safnaðarihs og gjafir, s,em
hónum hefðu borízt. Þar á .
al voru Guðbrandsbiblia frá
þeirrí hjónum frú Guðrúnu o$>
Carl Rydén, svo og kr. LíÍ.-öOO,
00, Sem fr. Sigríðúr Bjarnadó^-
ir hafði gefið í líknarsjóð .safn-
aðarins til minningar um ferpð-
ur hennar, Gísla Bjai-nason.
Séfa Jakota Jónsson enf.la%-
fundinn með lestri Guðs orðfj

i.alldór Kristjánsson frá
Kirkjubóli hefur gengið fram
fyrir skjöldu í kjöi'dæma-
málinu og birt aiimikía
grein í Tímanum, þar sem
hann ræðst á fyrii'hugaða
breytingu kjörd.æmaskipun-
arinnar, heldur uppi vörn-
um fyrir einmenningskjör-
dæmi og vill halda uppbpta-
kerfinu. Tíminn er hrifinn
og kallar þetta „mei'kan
vitnisburð“.
Langminnugir blaðales-
endur eru hins vegar undr-
andi. Þeir fletta upp göml-
um Tíma og finna í blaðinu
3. júlí 1948 grejn um kjör-
dæmamálið eftir sama Hall-
dór Kristjánsson. Þar segir
Halldór allt annað: „Me.ð til-
liíi tii þessa .... hvílíkur
óskapnaður og hringavit-
laus lirærigrautur núver-
andi löggjöf er, tel. ég að það
v.æri til bóta, að landinu
væri skipt í nokkur kjör-
dæmi með hlutfallskosning-
um og uppbótakerfinu sleppt
með öllu. Þetta hef ég sagt
og við það stend ég.“
Þetta sagði Halldór og var
hann þá. fuíltrúi Framsókn-:
arflpkksins í stjórnarskrár-
nefnd. En illa stendur hann
við orðin.
Nú finnst Halldóri stór
kjördæmi vera til að hnekkja
áhrifavaldi landsbyggðar-
innar og veikja sýslurnar.
Það er um að ræða, hvoi't
við viljum evða landsbyggð-
inni eða ekki. Fyrir nokkr-
um árum voru stór kjör-
dæmi til . bóta. Hvað hefur
gerzt, Halldór?
•Nú finnst Halldóri sjálf-
s.agt. að halda uppbótakerf-
inu, en gera á því breyting-
ar. Fyrir nokkrum árum
vildi hann framar öllu losna
við bað.
Nú finnur Halldór alls
konar rök gegn hlutfalls-
kosningum, en fyrir nokkr*
uró árumi taldj hann hlut-
fallskosningar í fáum en stór
um> kjördæmum til bóta. —
Hann ságði það og kvaðst
standa við það.
RÖK HALLDÓRS GEGN
EINMENNINGSKJÖR-
DÆMUM
í grein sinni hinni fyrri
gerði Halldpr grein fyrir ó-
kpstum einmenningskjör-
dæma. Hann sagði meðal
annars:
„Fésterkir menn og flokk-
ar geta truflað eðlilega skipt
ingu milli fjok.ka og keypt
.sér lausafylgi með ýmsum
aðferðum og þannig unnið
kjördæmi.
Minnihlutj kjósenda get-
ur unnið sterkan meirihluta
• á þingi.
Heilar stéttir, fjölmennar
og þýðingarmiklar, geta orð
ij5 áhrifalausar á þingi að
heita má, ef flokkaskipting
fer eftir stéttum og þær hafa
meirihiuta uema í ör-
. Tii dæm-
ef svipuð
framvegis og ver
að bændur pg
j'éði ekki kosn-
nema í þrem eða fjór-
kjördæmum á landinu
nokkur ár.
Enn er svo þess að gæta,
nokkrum vandkvæðum
ar bundið að finna eðlilega
skiptingu landsins í ein-
SVO
jöfn að
.mannijoiaa.
Með tilliti til þessa alls og
einkum þ.e§s, hvílíkur , ó-
skapnaður og hringa.vitl.aus
hrærigrautur núverandi lög-
gjöf er, tel ég að það væri
til bóta, ,að landinu væri
skipt í pokkur kjördæroi
með hlutfallskosningum og
uppbótakerfinu sleppt með
öllu. Þetta hef ég sagt og
við það stend ég.“
Það.var og!
AlþýðuMaðið —