Alþýðublaðið - 19.04.1959, Page 5

HÁLFDÁN SVESNSS0N
Þessi mynd er tekin við
strönd Falklandseyja, syðst
í Atiantshafi. En. sunnan
þeirra er hið svonefnda
Scotiahaf, sem umier getið
í greininni. Þar éfu á hafs-
bötni strjálingur af stórefl-
isbjörgum, sem er dreift
einkennilega jafnt yfir hafs |
botninn. I
Þ,
AÐ hefur verið sagt, að
vrð vitum minna um yfirborð
jarðar heldur en um bann
hluta tunglsins, er að jöfðu
snýr. Ástæðan fyrir því er að-
allega sú, að þrír f'jórðu hlut-
ar af yíirborði jarðar eru þakt-
ir sjó.
Alþjóða jarðeðlisfræðiárið
1957—58 gerðu 20 lönd út sam-
tals 80 rannsóknarskip til að
framkvæma sameiginlegar at-
huganir á höfum heimsins.
Árangurinn af þessum alþjóða
áthugunum varð sá, að haf-
fræðingar heimsins hafa fengið
í hsndur víðtækari og full-
homnari upplýsingar en nokk-
urn tíma hafa verið skráðar á
Svipuðu tímabili.
Um jarðeðlisfræðiár þetta
hefur verið sagt, að það sé
„stærsta átak á sviði alþjóð-
legrar samvinnu u.m vísindiy
sem heimurinn hefur sýnt“.
Kringum 30.000 vísindamenn
Og tæknisérfræðingár frá 66
löndum og svipaöur fjöldi af
áhugamönnum rannsökuðu á
þessu tímabili hið eðlisfræði-
lega umhverfi mannsins frá
eitthváð 4.000 aðalbækistöðv-
(im og nokkrum þúsundum
(iiiiiiiiiiimiiiiimiiimiiiiimiimmimiiiiiiiiiiiniiiimr
£ i
E =
| Kjaaiprku j
I knúið olíu- I
j skip
SKÝRT hefur verið frá |
rannsóknum, semi fyrirtækið |
General Electric í Bandaríkj |
unum hafði gert fyrir Kjarn- |
orkuráð Bandaríkjanna og \
kaupsýsluflotann, þar sem |
gerður var samanburður á ol |
íuflutningaskipum knúnum =
kjarnorku og venjulegu ekls- |
neyti. í áætlura General Elec =
tric er gert ráð fyrir tvcimur 1
39 þús. smálesta olíuflutn- |
ingaskipum með 23 þús. |
hestafía vél hvort. Heildar- 1
kotsraaður við smíði kjarn- |
orkuknúins skips af þessari |
gerð er talinn verða um 150. |
000.000. dollarar, þ. e. a. s. \
4.000.000 dollurum mteira en |
smíðí skips, sem knúið er 1
venjulegri orku. I
Þess ber þó að gæta, að |
venjulegt ehlsneyti er um §
50% dýrara en eldsneyti fyr 1
ir slíkt kjarnorkuskip. Auk =
þess tekur kjarnaeldsneytið 1
minna rúm í skipinu, og af §
því leiðir að kjarnorkuskipið |
getur rúmað 2.500 torinum 1
meira í Icst en venjulegt skip =
af sömu stærð. 1
imummnmimmmmiiiiiRiimmiiKHi
aukastöðva, sem reistar höfðu
verið um gervallan heim.
H,
AFFRÆÐIR ANNSÓKN-
IRNAR voru upphaflega aðal-
lega miðaðar við það að afla
upplýsinga um djúpa haf-
strauma, hnattlægar breyting-
ar á sj ávaryfirborðinu og mæla
öldur, sem standa yfir. í Iang-
an tíma í einu. Þannig fór þó
í framkvæmd, að fjöldi ann-
arra nýrra og athyglisverðra
staðreynda kom í ljós.
Þar kom t. d. fram, að á um
það bil 3.000 metra dýpi fyrir
neðan Golfs.trauminn er sterk-
ur straumur, sem stefnir í öf-
uga átt við hann. Golfstraum-
urinn fer í norðurátt meðfram
austurströnd Bandaríkjanna
og snýr síðan til austurs yf-ir
Atlantshaf. .
Nýi straumurinn fannst og
var rakinn • með duflum,. sem
hægt var að stillá þannig, að
þau héldust á ákveðnu dýpi.
Duflunum var varpað í sjóinn
og með aðstoð hljóðmerkja,
sem þau gáfu frá sér, Var síð-
an fylgzt með ferðum þeirra,
er þau bárust með straumnum.
I KYRRAHAFI er straum-
ur við yfirborð sjávar, sem
liggur vestur frá Panama í átt-
ina til Asíu. Fyrir neðan hann
fundu vísindamennirnir öflug-
an djúpsjávarstraum, sem
strevmir í öfuga átt.
Nýiar mselingar, sem gerð-
ar voru á hreyfingu sjávarins
í austurátt frá Kyrrahafi við
miðbaug, gefa til kynna, að
hún er að minnsta kosti þrisv-
ar sinnum öflugri en áður hafði
verið ætlað. Vísindamenn, sem
að rannsóknunum stóðu, benda
á, að af þessari uppgötvun
leiði að gera verði algjörlega
nýjar athuganir á jafnVægi
sjávarins í Kyrrahafi óg hring
rás strauma þar.
UNNUR óvænt uppgötvun,
sem gerð var á jarðeðlisfræði-
érinu, var sú, að hraun frá
ævagömlum eldfjöllum renriur
undir sjóinn á hafsbothi á
nokkrum stöðum og gefur enn
frá sér hita, sem síðan hitar
upp sjóinn í kring.
Þekking manna á byggingu
og lögun háfsbotnsins jókst
mjög við víðtækar rannsóknir
á jarðeðlisfræðiárinu. M. a.
var gerð sú merka uppgötvun,
að neðansjávarhryggur liggur
frá Aleutiueyjum í suðurátt
framhjá , Hawaii og skiptir
Kyrrahafi í tvennt á svipaðan
hátt og neðansjávarhryggur-
inn, sem liggur norður eftir
endilöngu Atlantshafi.
Á hafsbo.tni undan strönd
Perú fundu rannsóknarskipin
geysistóran neðansjávarfjalla-
hrygg, sem gefið var nafnið
Nascahryggur. Hann liggur í
suðvesturátt ,og er talinn allt
að 1.600 km. langur og kring-
um 320 km. breiður.
V,
IÐ hinn enda hnattarins,
á botni Norður-íshafs, fannst
annar neðansjávarfjallahrygg-
ur, sem ekki var vitað um áð-
ur. Hann er rúmlega 1.500 m.
hár, og telja vísindamenn ekki'
ósennilegt, að hann sé þránd-
ur í götu sjávarstrauma, sem
Fframhald á 10. síðu).
Kirkjuþáttur
Unga fóíkið og predikunin
DANSKUR MENNTA-
SKÓLAKENNARI
SKÝRIR frá því, að hann hafi
átt Viðræður við 50 nemendur
sína um afstöðu þeirra til
kirkju og kristindóms og trú-
arbrögð almennt. Komu þar
fram ýms sjónarmið, eins og
vænta mátti. —- Kennari þessi
telur, að vart verði við vax-
andi trúarþörf og trúarþrá
meðal æskulýðs Danmerkur,
en þser vakningahreyfingar,
sem á síðastliðinni öld séu
samt búnar að lifa sitt feg-
ursta. — Unga fólkið sækir
' héldúr ekki mikið safnaðar-
guðsþjónustur í kirkjum
landsins.
PRÉDIKUNIN.
ÞAÐ vakti athygli í samtöl-
unum við unga fólkið', að
flestir töldu prédikunina vera
þýðingarmesta liðinn í messu
gjörðinni, — en þeir hinir
sömu kvörtuðu þó yfir því,
að flestar prédikanir væru
leiðinlegar, og prestarnir ættu
að tala meira um það, sem
„kemur okkur við“.
UNGT FÓLK.
ÉG er satt að segja aldrei viss
um, hvað miðað er við, þegar
rætt er um kirkjusókn ungs
fólks. — Ef ég hugsa mér, að
„ungt fólk“ sé ca. 25% af fólki
yfirleitt, tel ég, að það sæki
kirkju hvorki betur né verr
en hið eldra, miðað við mína
eigin reynslu og athugun. •—
Og yfirleitt er miklu skemmti
legra að ræða við ungt fólk
en miðaldra um trúmál, af því
að miðaldra kynslóðin ís-
lenzka hefur verið bólusett
gegn kirkjulegum áhrifum,
og er hætt að hugsa. — Unga
fólkið og gamla fólkið er ó-
Framhald á 10. síðu.
MIÐVIKUDAGINN 15. apr-
íl var haldinn framhpJds aCal-
fundur í Verkalýðsfélagi Aki’a
ness. í lok fundarins körrii frairi
svo hljóðandi tillaga:
,, Aðal f un dur Verkalýðsfé-
lags Akraness, haldinn .35.
apríi 1956 mótmælir eindreg-
ið Þeirri ákvörðun nieirihluta
útvarpsráðs að synja Alþýöa-
sambandi íslands uiri hlut-
deild í dagskrá útvarpsiriá 1.
miaí, hinumi löghelgaða hátí.ð-
ís og frídegi verkalýðsins túri,
allan heim.
Telur fundurinn að alþýð'U-
samtökunum sé m-eð þessu,
gerð sú óvirðing og sá óréti-
ur, aS þeim beri að sam.einast
um kröftug mótmæli gegn
slíku' og berjast fýrir því að
slíkt endurtaki sig ekki.“
Þjóðviljinri' birtir tillögU
þessa undir Þriggja dálka íyr-
irsögn, og svohljóðandi gleið-
letraðri undirfyrirsög'n: „Beíie
dikt Grönda] fær verðuga 'hirt
ingu fyrir að styðja ekld
beiðni Alþýðusamfoandsins.“'
Vegna þessara ummæla og
annarra stíyrða um formanft
útvarpsráðs, ásamt þó nokkru
lofi um mig, tel ég rétt að up'jjr.
lýsa Þjóðviljann um, að nefnri
tillaga var mun lengri en að
framan greinir þegar hún var
lögð fram'. Niðurlag henn.ar
var á þessa leið:
„Einnig vítir fundurinn af-
stöðu formanns útvarpsráðs
að óska eftir að rnál þetta
yrði afgreitt að honum fjar-
verandi og gefa fulltrúuiri
andstæðinga verkalýðsstétt-
anna þar með tækifæri til þess
að ráða málinu til lykta“.
Það var upplýst á fimdin'USB,
að Benedikt Gröndal hefði feen
ið frami þá miðlunarti’lögu áS
ASÍ fengi tii umráða eina.
klukkustund í kvölddagslorá
útvarpsins 1. maí og forsetft'
þess boðið að flytja ávarp, auife
forseta BSRB og félagsmála-
ráðherra. Að fengnum þessuis,
upplýsingum og samkvæimt
ósk fundarmanna taldi tillö'gu
maður sjálfsagt að láta vít»
Framhald á 2. síSra,

HAFT er eftir vísinda-
mönnuni við Kaliforníuhá-
skóla í Bandaríkjunum, að á
botni úthafanna séu óþrjót-
andi birgðij- af mianganese,
og þar sé það í sterkari
blöndum en nokkumtíma
hafi fundizt í landi. Málm
þennan er að finna í bnötí-
ótturn steinhnullímgum á
stærð við mannshnefa. Eru
þesir steinar á víð og dreif
um hafsbotninn á svæði, sem
er alls 104.000.000 ferkm. að'
stærð, og þekja sumstaðar
allt að helming botnsins. —
Hnullungarnir innihalda
venjulega um 25% af manga
nese, 15 % af járni og einnig
töluvert ntagn af kopajfg,
nikkel og kóbolt.
Vísindamenn þessir fcvá’íSjn
það engum vanda bundið a@
ná þessum steirium upp. —«
Þannig hefur Ieiðangur frá
Schipps Institution of Oco-
anography nýlega skafið upp
miktð magn af hnuUungTOm
á sjávarbotninum við Tuarsto
tu-eyjárnar í sunnanverffia-
Kyrrahafi. Til eru b-otns'kö£=.
ur, sem. geta náð upp
ungum af 300 metra dýpi,
Hins vegar hefur enn ek.tí
verið fundin aðferð til þessi
að skilja sundur hina ýmsiö
miálma í hnullungunum.
Alþýðublaðið — 19. apríl 1959