Alþýðublaðið - 22.04.1959, Blaðsíða 1

Flokksþing Alþýðuflokksins í nóvemher
markaði stefnuna í kjördœmamálinu
KJÖRDÆMAMÁLIÐ er eitt mesta mál, sem alþingi hefur f jallað um, síðan
það var endurreist. Fjallað er um höfuðbreytingar á kjarna lýðræðisins, kosn-
ingakerfinu, því tæki sem fólkinu er ætlað til að tryggja stjórn þess á landinu.
Með afgreiðslu þessa máls er borgurum landsins tryggður grundval'lar þegnrétt-
ur þeirra og hann gerður eins jafn og aðstæður eru taldar leyfa. Stórt skref er
stigið í rétta átt.
Síðan kjördæmaskipan var breytt 1942, hefurþjóðinnifjölgaðmjögogbyggð
í landinu breytzt. Misrétti um kosningar til alþnigis hefur vaxið stórlega, svo
að ekki verður við unað. Tilraunir til að setja landinu stjórnarskrá eftir end-
urreisn lýðveldisins 1944 hafa allar mistekiztaf þeirri höfuðástæðu, aðsamkomu
lag náðist ekki um kjördæmaskiptingu.Forystumenn þjóðarinnar hafa komizt
á þá skoðun, að fyrst yrði að leysa þetta viðkvæma mál, en síðan hefja heildar-
endurskoðun stjórnarskrárinnar.
WHHHHHHHHWHWWHIHHWHUHWUWWHHHV

Gömul ummæli og ný
ÞE-TTA aukablað Alþýðu-
blaðsins er helgað kjör-
dæmamálinu og er tilgang-
ur þess að gefa lesendum
margvíslegar upplýsingar
um það. Birtar eru ræður
þær, sem Emil Jónsson og
Benedikt Gröndal fluttu í
útvarpsumræðunum í síð-
ustu viku.
Þar að auki birtir blaðið
nokkur eldri ummæli for-
ustumanna Alþýðufl. um
þetta mál. Þetta er gert í
þeim tilgangi að sýna sam-
hengið í baráttu Alþýðu-
flokksins í þessu mikla máli.
Það var að vísu stefna flokks
ins fyrir aldarfjórðungi, að
iandið skyldi vera eitt kjör-
dæmi, en þá var alltaf sú
varatillaga, að skipta því í
fá en stór kjördæmi. Það eru
röksemdir fyrir þeirri lausn
og hin almenna réttlætis-
hlið málsins, sem þeir Jón
Baldvinsson og Héðinn Valdi
marsson rökræða í köflun-
um, sem hér eru birtir. Það
er sú lausn, sem flokksþing-
ið í nóvember formlega gerði
að stefnu Alþýðuflokksins —
og var um leið hafnað ein-
menningskjördæmum og
einu kjördæmi um land allt.
Eins og víða kemur fram í
þessu blaði, hefur Alþýðuflokk
urinn frá öndverðu barizt mjög
fyrir umbótum varðandi kosn-
ingarétt og kjördæmaskipun.
Enn liefur flokkurinn átt mik-
ilvægan þátt í að hrinda mál-
inu af stað. Gerði síðasta flokks
þing ályktun um málið í nóv-
ember 1958, markaði skýra
stefnu og hvatti til aðgerða.
Sjálfstæðisflokkurinn kvaðst
reiðubúinn til viðræðna á þeim
grundvelli, sem flokksþingið
gerði ályktun sína um. Þegar
núverandi ríkisstjórn var
mynduð, var lausn kjördæma-
málsins eitt þeirra fáu atriða,
sem hún lofaði að beita sér
fyrir.
HORFIÐ FRÁ GAMALLI
STEFNU.
Áður fyrr var það stefna Al-
þýðuflokksins, að landið skyldi
allt vera eitt kjördæmi. Þeir
Jón Baldvinsson, Héðinn Váldi-
marsson og fleiri þingmenn
flokksins fluttu þá hugmynd á
«iiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinmiiiiiiiiriiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Framhald á 7. síðu.
iiiimiiiimmmmiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiimiiimiiiiiiiiiiiiiiimiimimiiHiiiiiiiiiiiiiiiimiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimimmiiiiiiiiiiiiiiiii
MILLIFLOKKANNA
ÞAÐ var þungur róður fyrir
Alþýðuflokkinn að fá þann
þingmannafjölda, sem vax-
andi fylgi hans gaf tilefní til-
Eftir ko’sningarnar 1927 fékk
flokkurinn 4 þingmenn, en
hefði átt að fá 7 eftir fylgi.
Við kosningarnar 1931 þrjá,
en átti sex, 1932 aftur fjóra,
en átti sjö.
Á síðustu árum hefur aftur
hallað í vaxandi miæli til
þeirrar hliðar, að Alþýðu-
flokkurinn hefur Þuíft meiri
og meiri kjósendafjölda fyrir
hvern kjörinn þingmann (ef
undanskildar eru kosningarn
ar 1956 veg-na bandalagsins
við Framsókn). Sama er að
segja um kommúnista og að
nokkru leyti um Sjálfstæðis-
flokkinn. Athugið eftirfarandi
töflu:
Til að fá hvern þingmenn kjör inn hafa flokkarnir þurft:
1942-11942-111946 1949 1953 1956
Alþýðuflokkur 1496 1206 1323 1705 2015 1894
Sósíalistaflokkur 1570 1105 1304 1564 1774 1982
Sjálfstæðisflokkur 1351 1150 1321 1502 1368 1843
Framsóknarflokkur 801 1057 1186 1038 1059 760
Kjördæmaskipunin var leið
rétt 1942 og seinni kosning-
arnar þá sýna eins fullJkominn
jöfnuð og vænta má. EðLilegt
er, að tölurnar hækki nokkuð,
þar sem. þjóðinni fjölgar, en
ætti ekki sú hækkun að ganga
nokkurn veginn jafnt yfir
flokkanna? Takið eftir, að
Framsókn þarf ekki fleiri kjós
endur fyrir hvern þingmann,
Framhald á 7. síðu.
FRUM
VARPI
SAMKVÆMT nýja kjördæmafrumvarpinu
verða kjördæmi landsins eins og hér segir:
Kjósendur Þingmenn Þingm.
1956 í frv. áður
REYKJAVÍK 37 603 12 8
REYKJANES 10 901 5 2
MEÐVESTURLAND .. 6 234 5 4
VESTFIRÐIR 5 835 5 5
NORDURLAND vestra 5 876 5 5
NORÐURLAND eystra 10 893 6 5
AUSTURLAND 5 712 5 6
SUÐURLAND 2 552 6 6
Samtals 49 41
Uppbótamenn 11 11
Þingmenn alls 60 52
Frumvarpið hljóðar svo í
heild:
1. gr.
„31. gr. stjórnarskrárinnar
orðist svo:
Á Alþingi eiga sæti 60 þjóð
kjörnir þingmenn, kosnir
leynilegum kosningum, þar
af: —
a. 25 þingmenn kosnir hlut-
bundinni kosningu í 5
fimm manna kjördæmum:
Vesturlandskjörd.: Borg-
arfjarðarsýsla, Akranes-
kaupstaður, Mýrasýsla,
Snæfellsnes- og Hnappa-
dalssýsla og Dalasýsla.
V esturlandsk j ördæmi
vestra: Barðastrandasýsla,
Vestur-ísafjarðarsýsla, ísa
fjarðarkaupstaður, Vestur
Isafjarðarsýsla, Stranda-
sýsla.
Norðurlandskjördæmi
vestra: Vestur-Húnavatns-
sýsla, Austur Húnavatns-
sýsla, Skagafjarðarsýsla,
Suðárkrókskaupstaður og
Siglufj arðarkaupstaður.
Austurlandskjördæmi:
Norður-Múlasýsla, Seyðis-
fjarðarkaupstaður, Suður-
Múlasýsla, Neskaupstaður
og Austur-Skaftafellssýsla.
Reykjanesskjördæmi:
GuHbringu- og Kjósars.,
Hafnarfjarðarkaupstaður,
Keflavíkurkaupstaður og
Kópavogskaupstaður.
b. 12 þingmenn kosnir hlut-
bundinni kosningu í 2 sex
manna kjördæmum:
N orðurlandsk j ördæmi.
eystra Eyjafjarðarsýsla,
Akureyrarkaupstaður, Ól-
afsfjarðarkaupstaður, Suð-
ur-Þingeyjarsýsla, Húsa-
víkurkaupstaður og Nórð-
ur-Þingeyjarsýsla.
Suðurlandskjördæmi:
Vestur-Skaftafellssýsla,
Vestmannaeyjakaupstað-
ur, Rangárvallasýsla og
Árnessýsla.
c. 12 þingmenn kosnir hlut-
bundinni kosningu í Rvík.
d. 11 landskjörnir þingmenn
til jöfnunar milli þing-
flokka, svo að hver þeirra
hafi þingsæti í sem fyllstu
samræmi við atkvæðatölu
sína við almennar kosn-
ingar.
Þingmenn skulu kosnir til
4 ára. Á hverjum fram-
boðslista skulu að jafnaði
vera tvöfalt fleiri menn
en kjósa á í því kjördæmi,
og skulu varamenn, bæði
fyrir kjördæmakosna þing
menn og landskjörna, vera
svo margir sem til endist
á listanum.
2. gr.
Lög þessi öðlast þegar
gildi.
3. gr.
Ákvæði um stundarsakir.
Almennar kosningar til
Alþingis skulu fara fram,
þegaf stjórnarskipunarlög
þessi öðlast gildi, og falla
umboð þingmanna niður á
kjördegi.“
WWWWUMWWMVWWWVWWVMMWWMWWWWtWIIW