Alþýðublaðið - 22.04.1959, Side 3

nfmnnnmnmiiinnflmiiiinmiiinniinnmiiiiiiinHiiimmiiimniminmminmmimiiinnninimiiiniinmimiiiHniiiiii
AiþýSwMaÍí® -- 22. apríi 1959 J
mikill áfangi, þar sem enn
miklu meira óréttlæti verður
hrundið, óréttlæti sem mikill
meirihluti þjóðarinnar hefur
átt við að búa, sem stríðir á
móti réttlætiskennd heilbrigt
hugsandi manna, og til le'ngd
ar verður aldrei unað við. —
Því fyrr sem þétta verður
Ieiðrétt Lþví betra.
Þetta óréttlæti hefur birzt á
tvennan hátt. í misjöfnum rétti
héraða og í misjafnri aðstöðu
flokka eftir því hvar fylgis-
menn þeirra hafa verið búsett-
ir. í því moldviðri, sem reynt
hefur verið að þyrla upp í sam-
bandi við afgreiðslu þessa
máls, hefur því mjög v.erið á
lofti haldið, að með leiðrétt-
Ingu þessara mála væri hags-
jnunum dreifbýlishéraðanna
Stefnt í einhverja hættu. Þessu
vil ég algerlega mótmæla.
Mál á Alþingi eru ekki af-
greidd á þann hátt, að héraða
samtök séu um afgreiðslu
þeirra. Það eru
sem ráða úrslitum mála, og
í ölluin flokkum eru fulltrú-
ar bæði frá dreifbýli og
býli. Að einn flókkur sé þar
öðrum fremrí, þannig að hon-
um beri að veita forréttindi,
er áreiðanlega ekki rétt. Það
sem skeður með bessári breyt
ingu úti á landsbyggðiririi er
ekki það að fullfrúum þessára
héraðá verði yfirleitt fækk-
að, heldhr hitt, að fulltrúum
eins flökks, Framsóknar-
flokksins verði fækkað, en
hann hefur í krafti hinna
mörgu smáu kiördæma haft
forréttindáaðstöðu Jað þessu
leyti.
Þegar þessum mörgu smáu
kjördæmum verður slegið sam
an, skapast möguleiki til þess,
að minnihlutarnir í öllum smáu
kjördæmunum til samans geti
líka fengið kosið sinn fulltrúa.
Þetta fullyrði ég að sé líklegra
til að gefa sanna mynd af heild
arvilja viðkomandi héraðs
héldur en þó að einn flokkur
Slampist á að fá alla menn
kosna í öllum smáu kjördæm-
unum, kannski með talsvert
jnirina en helming átkvæða
tölu, og geti þannig útilokað
það, að nokkur önnur rödd
heyrist úr heilum landsfjórð-
ungi en hans eigin. Þetta verð-
ur komið í veg fyrir með því
að sameina smáu kjördæmin
í færri stórum og viðhafa hlut-
fallskosningu, sem skapar fleir
um en þeim; sem flest atkvæð-
in hefur, möguleika til að fá
fulltrúa kosinn líka, því að eft-
ir því sem fleiri eru kosnir á
•þennan hátt, með hlutfalls-
EMIL JÓNáSÓN FORSÆTISRÁÐIIERRA.
kosningu, skapast möguleikar
til þess að fulltrúatalan skipt-
ist réttlátlega milli flokka;
Eg veit, að Framsóknar-
flokkurinn leggur nú á það
ofurkapp að fá til fylgis við
sig og sinn málstað menn úr
öðrum flokkum til þess eins
og hann segir að bjarga mál-
stað dreifbýlisins. En slíkt er
hin mesta fjarstæða. Með því
er ekki verið að bjarga neinu
fyrir dreifbýlið heldur er
verið með því að bjarga Frarii
sóknarflokknum og tryggja
það, að engar áðrar raddir
heyrist frá þessúm stöðum
heldur en raddir þess flokks.
Minnihlutarnir verði gersam-
lega þurrkaðir út.
Þegar núverandi ríkisstjórn
tók við í desembermánuði s.l.
lýsti hún yfir því að hún
mundi beita sér fyrir lausn
kjördæmamáisfnsí á þejm
grundvelli, sem hér hefur
verið gert, og að þing mundi
verða rofið og kosningar látn-
ar fara fram í vor, hvort sem
tækist að Ieysa málið að þessu
sinni eða ekki. Við þetta verð
ur að sjálfsögðu staðið og
mundi hafa verið gert hvern-
ig sem farið hefði um af-
greiðslu málsins, þó að óneit-
anlega sé það skemrrftilegra
að koma fram fyrir kjósend-
urna með málið leyst en ó-
feyst. Kaósendur landsins
koma þess vegna til með að
félla úrslita dóminn í málinu
við þessar kosningar í vor, og
efast/ég út af fyrir sig ekkert
urn hvernig hann muni verða.
En á það vildi ég mega þenda, ]
að mörg önnur þýðingarmikil
mál bíða úrlausnar í okkar
þjóðfélagi, sem tafizt hafa og
-torvéldast vegjna átaka u!m
.þetta mál. Þess vegna .er nauð-
synlegt að koma því út úr
heimintim. Ranglæti má sætta
sig við um stundarsakir en við
það verður aldréi unað til lang
frama. Þess vegna er nauðsyn-
legt að fá þetta mál afgreitt
nú, lagfæringu, þó að ekki sé
hún fullkomin, þá miklu lag-
færingu þó, framkvæmda, og
snúa sér síðan með fastari ’tök-
um að lausn þeirra vandamála,
sem bíða.
TÍiM’ICN'N taldi í febrúar 1948, að núverandi kjördæmaskíp-
un værf „óskapnaður“ og sagði: Hér verður aö'vinna fljétt
og vel og léita lækningar'. •—Nú, ellefu árum síðar, fínnst
Framsóknarmönnum ékkért liggja á með að lækna meinið.
FJÓRÐA þing ungra Framsóknarmanna á Akureyri 1948
ályktaði, að það væri bót frá núverandi kosningafyrírkomu-
lagi, að landinu1 verði skipt í nokkur stærri kjördæmi.
Fyrsfa lillap
GUÐMUNIDUR BJÖRNSSON landlæknir Sagði um hlut-
fallskosningar í umræðum á alþingi 1907: „Hvort heldur
þessi vél verkar vel eð'a illa, þá er það víst, að hún verkar
rétt, því að hún tryggir það, að meirihluti þjóðarinnar ráði
úrslitum allra má-la á alþingi, hún- tryggir þjóðræði, tryggir
hið sanna þingræði.“
............íiiiiiiiiii....... ...................................................................................................................
£
RUM viðekki öll sammála
uim, að hver einstakur kjós-
andi á íslandi, karl eða koria,
hvar sem hann býr, eigi að
hafa jafnan rétt til áhrifa
með atkvæði sínu? Hver vill
standa upp og halda fram
þeirri skoðun, að einn eigi
að ráðú meiru en annar?
Okkur þykir furðulegt, að
fyrir nokkrumi árum höfðu
sumdr menn, í Englandi tvö
atkvæði — og fyrir löngu
mörg atkvæði. En hér á landi
er misræmi rnilli kjördæma
orðið svo mikið, að það þarf
17 kjósendup í Gullbringu-
og Kjósarsýslu fii að jafnast
á við einn á Seyðisfirði. Get-
ur þetta verið satt? Athugið
þróun síðustu 16 ára, síðan
kjördæmaskiptingunni var
síðast breytt. Til að kjósa
einn þingmiann Þurfti:
1942
Á Seyðisfirði 529
í Dalasýslu 866
í A-Skaftafellssýslu 744
í N-Múlasýslu 786
í Gullbr-Kj ósarsýslu 3240
Á Akureyri 3437
í Reykjavík 3095
1946 1949 1953 1956
498 465 465 462
813 766 746 703
754 753 737 759
763 728 741 737
3718 4397 5648 7515
3703 4078 4342 4640
3585 4076 4431 4700
Framan af þessu tímabili
voru sjö kjördæmi með inú-
an við 1Q00 kjósendur fyrir
hvern þingmiann, en undir
lokin voru þau orðin níu.
Þannig vex óréttlætið á alla
lund með tímanum. Takið eft
ir, að litlu kjördæmin þurfa
stöðugt færri kjósendur til
að fá þingmann, en hin stóru
stöðugt fleiri.
Nú kunna menn að seg.ja,
að uppbóíarþingsætin - hafi
verið til þess gerð að bæta
úr þessu óréttlæti í kjör-
dæmaskiptinigunni. Þau voru
aðallega til að jafna á milli
flokkanna, en ójöfnuður
m-illi kjósenda í hinum ýmsu
Iandshlutum jafnaðdst lítið
með þeim. Litlu kjördæmin
fengu bá býsna o£t uppbótar
menn líka, þannig að misrétt
ið óx um allari helming. Á
tíma'bilinu 1942—56 feftgu
eftirtalin kjördæmi með
færri en 1000 atkvæði á þak
við þingmann sinn uppbótar-
sæti að auki: Vestur-Skafta-
fellssýsla einu sinni, Norður-
ísafjarðarsýsla tvisvar, Aust
ur-Skaftafellssýsla tvisvar,
Dalasýsla tvisvár og Seyðis-
fjörður sæílar minnihgar
fjórum sinnum!
flulf 1917
FYRSTI maðuririh, sem
Alþýðuflokkurinn félsk
. kosinn á þing, flutti fyisiu
tillögu flokksins á allþiimgi.'
í kjörcIæmamálinu.Þlaíi:1var -
Jörundur Bryujólfssen,
sem 1917 flutti eftirfar-
arnli álýktuödrtillög*'i í
neðri deild:
„Neðri deild aiþiragis á-
lyktar að skora á iamnðs-
stjórniraa að undíi*bt«a ‘og
leggjá fyrir næsta' regliíi":
legt alþiragi: frumvarjs' TilV-
laga um réttláta kjöt«lsema->
skipara, sem byggð sé
þeim grundvelli, að ■ "
éndatála -hvers kjöMæmis >
verði sem jöfnust“.
Tillagan var felld mííí*1
17 atkvæðum gegn 2.
« ,,
þtngmann
-FTIR kosningarnar 1956
var fjöídi kjósenda að baki
hverjum þingmanni í ’kjÖr-
dæmum landsins eftirfarandi,
og eru bá uppbótarn:enn taldk
ir til þeírra kjördæma, þar
sem þeir buðu sig frarn. éán
kjördæmi, sem fengu npphót-
arþingmenn, eru merkt méÖ
stjörnum:
siiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimimiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiiiiiiiiiiiiin uiiiimminmmimiiiiiiiiiimimmmimmiiiiiiiiiuiiimiiimiuiiiiuiiiiimimiiiiiiimiiiiiiuiumiiiiiimiiiuiiiiiiiiiimiiimmiimmmiiiiiiiiii
"Reykjavík . 3418 kjós.
Hafnarfjörður . . 3386-'
:'Gúllbr.-Kjósas . . .2505 -'-—
S.-Þihgeyjars. . . 2485'
*Akureyri *..... . 2320 •
Árnessýsla . 17£T ; —
S.-Múlasýsla • • • . 1527 -'—<
ísafjörður . 1478 —
Barðastrond • • • . 1470’
Eyjafjörður ... . 1345’
A.-Húnav.s. ... . 1333' i
'Börgarfjörður . . 1315"’—.
Vestm.eyjar ... . 1157' —
Skagafjörður . 1124' —
N.-Þingeyjars. . 1078 —
Mýrasýsla . 1060 —
V.-ísafj. . 1020 —
N.-ísafj. '• . 997 ; —
‘ Snæfellsnes .. . 921-!—
Raftgárvellir .. . 889 ' —
\T -CUrafX . 878- w
Strandasýsla . . . 872 —•-
V.-Húnav. . • • • . 803 -
A.-Skáft. .... . 759"'»—'
N.-Múlás. ....
:: Sigluf jörður .. . 745 •'■—
Seyðisfjörður . 426 ->w
"Dalasýsla .... . 351 —
jafnan t
„ÉFTIR niannréttíviðakcíxii’
ingum þeim, er þíwgsæðf®
hvííir á, eiga allir iuilérðriSe
menn í landinu að Iiafa jafriM
rétti í þessum máluuni,':: «g
intin óvíða i siðuðum löndttrio
sveigt svo langt frá’því .marhik.
eins og hér á landi“.
Þetta sagði HéðiiMi
marssom i greiriargerð nré@
frumvarpi. um stjórnarsdsráÍM
breytingu 1927. Þessi orð tftfe
segja méð sama rétti 5 ðstg.