Alþýðublaðið - 27.05.1959, Blaðsíða 5

(WHO), Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunin, sem hóf árs-
þing sitt 12. maí s. 1., vann ár-
ið 1958 að 600 sundurleitum
verkefnum í 121 landi og land
svaeði. Stofnunin hefur nú
verið við lýði í 10 ár og þegar
Iitið er yfir feril hennar, verð
ur Ijóst að traustið til starf-
semi hennar hefur farið sí-
vaxandi. Á þetta er bent í
skýrslu framkvæmdastjórans,
dr. M. G. Gandau, fyrir árið
1958. Hann bendir á, að þörf-
in fyrir starfsemi stofnunar-
innar verði æ brýnni, og set-
ur þar alþjóðlegar læknis-
fræðirannsóknir efst á blað.
Eitt helzta áhyggjuefnj Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnun-
arinnar er sú staðreynd, að
nokkrir alvarlegir sjúkdómar
ógna nú svæðum þar sem þeir
voru áður óþekktir. Pannig
kvíða menn því nú, að sýfílis
verði nú alvarlegt vandamál
í héruðum, þar sem tekizt
hefur með starfsemi stofnun-
arinnar að draga mjög úr hita
beltissjúkdóminum „framboe-
sia“ (sem líka er nefndur
„yaws“, en þetta er sjúkdóm-
ur sem mjög líkist sýfílis, þó
hann sé ekki talinn til kyn-
sjúkdóma). Tæringin er að
vinna ný lönd í kjölfar iðn-
væðingarinnar, guluveikin
(febris flava) breiðist út þar
sem hún var áður lítt þekkt
og svipuðu máli gegnir um
ýmsa aðra skæða sjúkdóma.
SKORTUR Á SÉRMENNT-
UÐU STARSLIÐI.
Dr. Candau leggur ennfrem
ur á það áþerzlu, að enn sé
tilfinnanlégur og víða í-
skyggilegur skortur á sér-
menntuðu starfsfólki. Árang-
urinn hefur orðið meiri í við-
leitninni að koma upp ýmiss
konar stofnunum — sjúkra-
húsum, rannsóknastofum og
ráðgjafastofnunum. Enn vant-
ar mikið á, að til sé þjálfað-
ur mannafli til að reka allar
þessar stofnanir.
Starfsemi Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnunarinnar nær nú
til flestra landa heims. Af
þeim 600 yerkefnum, sem
stofnúnin vann að á síðasta
ári, voru 152 í Suðaustur-
Asíu. Næstflest voru verkefn-
in á svæðinu við austanvert
Miðjarðarhaf, en síðan komu
Mið- og Suður-Ameríka, Evr-
ópa og Afríka .
MÝRARKALDA, TÆRING
OG LÖMUNARVEIKI
eru meðal þeirra sjúkdóma,
*lllllillHmillllllllIlllltllllllllIlKlllllllimilIIIIIIIIIIIIIIimmilllllllllllllllllllKKIIIliilllillllllllllllllllllllllltllKllll>r
| Fátt er nauðsynlegra fyídr almennar fram.farir í Abyss- jj
| iníu en flugsamgöngur. Landlð er svo erfitt yfirferðar 1
I og vegar og járnbrautarlagnljr dýrar. Fyrir því hefur rík |
= ið koreíTð upp miklu flugsamgöngukerfi, bæði innan |
| landsins ög íil útlanda. Myndin er frá Debra Tabor, og |
= maðurmn á hestinum er flugstarfsmaður, sem kemur til |
| að afhenda flugskilríki.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIKIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIKIKIIIIKIIIIIIIIII?
Sárefni
ræsling fyrir
geimför.
LOFTRÆSTIKERFI í geim
för hefur verið framleitt í
Bándaríkjunum. Talið er, að
slíkt kerfi muni leysa þrjú
helztu vandamálin í sambandi
við geimflug — þ.e. vandamál
í sambandi við hita, dautt loft
inni í kleía geimfarsins og hið
algjöra loftleysi utan klefans,
þegar geimfarið er komið út
fyrir gufuhvolf jarðar.
Höfundur þessa kerfis er
Frederick H. Green við Garr-
ett Corporation í Los Angeles,
en það; fyrirtæki framleiðir
tæki í flugvélar, flugskeyti og
geimför.
Þar eð þyngdaraflið í klefa
geimfarsins stendur á núlli
eða nálægt því, verða engir
eðlilegir straumar til þess að
TÍU
ÁRA
sem stofnunin heyr víðtæk-
asta og öflugasta baráttu
gegn. Á svæðunum þar sem
barizt er við mýrarkölduna
búa 778 milljónir manna. Það
eru "68 hundraðshlutar þeirra
1Í36 milljóna,. sem alls búa á
mýrarköldusvæðum. Að því
er tekur til tæringar, þá hef-
ur baráttan gegn henni verið
samhæfð á stórum svæðum,
og hafa ýmis ný og ódýr Iyf
komið að ómetanlegu liði í
því sambandi. Rannsóknir á
lömunarveiki fást einkum.
við spurninguna um bólusetn-
ingu með lifaridi veirum.
Reynslan af Salk-bóluefninu
(dauðar veirur) hefur yfir-
leitt verið góð, en í ísrael hef-
ur sérstök tegund lömunar-
veiki.herjað, sem er svo kröft
ug, að bólusetriing hefur ekki-
komið að liði. Eins og stend-
ur er verið að rannsaka orsak-
ir þessa.
Baráttunni gegn „framboe-
sia“, holdsveiki, bólusótt og
kóleru er haldið áfram. Talið
er að í Afríku séu um 2,3
milljónir holdsveikra manna
og um 20 milljónir manna
koma hreyfingu á loftið þar.
Hætta er því á, að loftið staðni
í sumum hlutum klefans og
spillist svo, að ekkert líf geti
haldizt við í klefanum enda
þótt aðstæður í klefanum séu
að öðru leyti fullnægjandi.
Andrúmsloftið í geysimik-
illi hæð er svo rýrt, að ekkert
af þeim ráðum, sem nú þekkj-
ast til þess að þjappa því sam-
an, gætu gefið nægilegt súr-
efni, svo að líf gæti þrifizt þar.
Til þess að fá ferskt og heil-
brigt loft verða geimfararnir
því að • nota súrefnisgjafa,
geymi með fljótandi súrefni,
sem einnig er kælir. Áhald,
sem nefnist vortex-hylki, dreg
ur til sín óhreint loft í klef-
anum. Hitinn er síðan unninn
úr þessu Óhreiná lofti' og hon-
um bætt í hið fljótandi súr-
efni til þess að gera það loft-
kennt. í loftræstikerfinu
blandast óhreina loftið loks
hinu loftkennda súrefrii, þar
kælist það og berst síðan út í
klefann sem ferskt og heil-
brigt loft.
með „framboesia“. Ein mill-
jón holdsveikra er nú undir
læknishendi, og um 12 mill-
jónir. manna með „framboe-
sia“ hafa verið ranrisakaðar.
Af þeim hafa 7 milljónir
fengið fullan bata. í fyrra
seridi Alþjóðahéilbrigðismála-
stofnun-in 2 millj. skammta
af bóluefni gegn bólusótt til
Pakistans, en þar hafði kom-
ið upp faraldur. Bóluefni
gegn kóleru var sent til Ne-
pals og Thailands.
88 MEÐLIMARÍKI.
Einn liður í viðleitni stofn-
unarinnar við að ráða bót á
starfsmannaskortinum var sá
að senda 1300 styrkþega til
menntunar í öðrum löndum á
síðasta ári. Einnig hélt hún
uppi skólum og námskeiðum
í einstökum meðlimaríkjum.
Aðildarríkin eru nú 88 tals-
ins. Fjárframlög þeirra til
starfseminnar voru í fyrra
samanlagt 13.566.000 dollar-
ar, en við það bætist svo 6.
300.^00 dollarar úr tækni-
hjálparsjóði Sameinuðu þjóð-
anna og 5.200.000 dollarar úr
hinum sérstaka mýrarköldu-
sjóði. Á árinu 1958 störfuðu
. alls 1724 manns hjá Alþjóða-
heilbrigðismálastofriuninni, en
af þeim unnu 570 á aðalstöðv-
um stofnunarinnar í Genf.
Myndavél fil al
mynda gervifueffi
FYRSTA myndavélin, sem
getur fylgzt með ferðum gervi
hnatta á hraðri hreyfingu og
ljósmyndað þá, hefur verið
framleidd í Bandaríkjunum.
Hingað til hefur bezta aðferð-
in við að hafa upp á gervi-
tunglum verið að nota loftnet,
sem taka við radíómex'kjum
frá seriditækjum þeirra.
Myndatökutími hinna nýju
myndavéla getur verið allt að
því 10 mínútur. Til þess að
fylgjast með gervitungli á
ferð þess frá einum sjóndeild-
arhring til annars mun þurfa
níu slíkar myndavélar.
NeFND sú, sem starfar á
vegum FAo að útrýmingu
gin- og klaufaveikinnar hefur
sent frá sér skýrslu þar sem
segir að þessi skæði sjúkdóm-
ur sé nú greinilega á undan-
haldi í Evrópu. Á síðasta ái'i
var henni algerlega útrýmt í
mörgum löndum, t. d. Noregi,
Svíþjóð og íslandi. Hins veg-
ar eru enn dæmi um veikina ‘
í Danmörku og Finnlandí.
Skýrslur undanfarinna ára
sýna Stöðugt rénun. Séu born-
ar sáman tölur frá árunum
1937—38, 1951—52 og 1956—
57 í löndum eins og Dan-
mörku, Belgíu, Frakklandi,
Hollandi og Sviss, verður út-
koman sem hér segir: í Frakk
lahdi fækkaði tilfellunum úr
378.000 í 333.000 og loks nið-
ur í 104:000, í Belgíu eru
sömu tölur sem hér segir:
102.000, 59.000 og loks 1000,
í Danmörku 106.000, 27.000
og loks 51, í S’viss 19.000, 426
og loks 232 og í Hollandi’265.
000, 27.000 og loks 82. Sér-
fróðir menn segja, að gi-n og
klaufaveikin sé greinilega að
hverfa, nema á nokkrum til-
teknum svæðum þar sem hún
er landlæg, t. d. í Frakklandi
þar sem í janúar 1958 komu
fram 2498 tilfelli. Síðan fækk
aði þeim smám saman næstu
mánuði og komust niður í:
1141 í desember. Annað slíkt
svæði er Ítalía, og að vissu
marki einnig Belgía, Spánn
og Portúgal. Tjónið í Frakk-
MARGIR vísindamenn
hafa bent á, að það sé
niai-gs konar og sérstæð-
um erfiðleikum háð að
senda eldflaug til mánans.
Einn þeirra er sá, að tungl
ið er skotmark, sem hreyf
ist á sporbraut kringum
jörðiná með rúmlega
3200 km hraða á klst. Vís-
indamenn hafa sagt, að
það sé álíka erfitt að hitta
tunglið með eldflaug og
skjóta ör í knött á hraðri
hreyfingu.
Þá kemur það og til, að
staðurinn þaðan sem eld-
flauginni er skotið, þ'. e.
jörðin, er líka á hraðri
hreyfingu í geimnum.
Hún snýst í kringum sól-
ina með rúmlega 106.600
km. hraða á klst. Enn-
fremur þeytist jörðin á-
sarnt sólinni og öðrum
reikistjörnum í sólkerfi
oltkar kringum Vetrar-
brautina með kringum 1.
152,000 km. hraða á klst.
Enn eitt atriðið, sem taka
verður til greina í sam-
bandi við tunglflaugar, er
það, að iniðbaugur jarð-
ar snýst um heimskauts-
möndulinn með kringum
1,600 km. hraða á klst.
landi' af völdum gin- c-g
klaufaveikinnar nam 6 milf-
jörðurn franka árið 1957. A
Ítalíu var tjónið yfir 5ÖÓ
milljón lírur sama ár, eri.
hafði áður verið mun meira.
ÁGÆTUR ÁRANGUR
AF EFTIRLITI.
Það hefur komið í ljós, ad"
strangt eftirlit er öflugasti
varnarmúrinn gegn útbreiðslm
gin- og klaufaveikinnar. Fyi'-
ir stríð var barizt gegn veik-
inni án skipulegs eftirlits, og’
gaf það engan veginn sömi*
raun og hin vel skipulagða
barátta nútímans. Nefndin,
sem að ofan getur, var seífc
upp 1954, og vinnur hún m*
að algerri útrýmingu veikinn-
ar í Evrópu.
Ríkin sem taka þátt í störf-
um nefndarinnar eru Bret-
land, Danmörk, Grikklanfl,
HoIIánd, írland, ísland, ítalía,
Júgóslávía, Noregur, Portú-
gal, Tyrkland og Austurríki.
Japanir smíða
kjarnorkuknú-
m fiskiskip
'i
alþjóðaráðstefnu Mat-
vælá- og landbúnaðarstofnun-
arinriar (FAO) í Róm í byrj-
un aprílmánaðar, þar sem
rúmléga 300 fiskiskipasmiðir
báru saman bækur sínar,
lögðu Japanar fram áætluri,
og uppdrátt að fiskiskipi, sem’
knúiS verði kjarnorku. Skip-
ið verður 3000—4000 tonrv.
1' því verður dieselmótor,
sem grípa má til, ef þörf kref-
u-r. Á þessu skipi verða löiD
menn, helmingurinn fiáki-
menn og* hinn helmingurinn.
vísindamenn. Af þeim munn
20 vinna að athugunum og til
raunurn, en 30 annast kjarn-
orkustöðina, sem knýr skiptð
áfram. Enn sem komið er hcf
ur ekki verið hafizt harýa urnt
byggingu þessa nýstárlega
skips. Skipasmíðadeild háskóV
ans í Tókíó gerir sér vonir irm
að fá ríkisstyrk til að byggja
það.
Atushi Tagaki prófessor,
sem lagði fram áætlunina í
Róm, sagði að það væri álit
sérfróðra manna í Japan, að
hraðiskreið, k j arnorkuknúirti
fiskiskip yrðu komin í notku a
fyrir árið 1970.
ANtGUN?
HVERNIG stendur á því axS
Árni svarar mtér ekki, spyr ég
á teverju fcvöldi, þegar ég
heyri. þáittinn „om íslenzkf
mál“ í úfivarpinu. Ég er bxx-
inn að senda Árna þýðingar-
mákla og tím'abæra spurningix,
og samt svarar hann mér ekki.
Ég spurði, hvort réttara væt i
að segja: negrasöngvari eða
söngnegri. Sbr. söngmÉðxa’
söngp'ipa o. s. frv. Söng-negxi
er að minni hyggju hið beti’a
orð, en úrskurður málfræðings
væri hér mikilvægur, og værl
æski'légt að einhver þeirxat
hlypi í'skarðið ftrir Árna, Og
veitti skýr svör við þessari
spurningu opinberlegia.
Þersteinn Guðjónssoni
Alþýðublaðið — 27. maí 1959