Alþýðublaðið - 27.11.1934, Blaðsíða 3

ÞRIÐJUDAGINN 27. NÓV. 1934.
ALPÝÐUBLAÐIÐ
3
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÚTGEFANDI :
A L Þ ÝÐUFLOKKURINN
RITSTJÓRI:
F. R. V HDEMARSSON
Ritstjórn og afgreiðsla:
Hverfisgötu 8—10.
SÍMAR :
4900—4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsingrr.
4901: Ritstiórn (innlendar fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjáhnss. (heima).
4904: F. R. Valdemarsson (heima).
4905: Prentsmiðjan.
4906,: Afgreiðsla.
Hraðfrystur islenskur fiskur
Þrónn atvinnnllfsins
krefst (jó mjrtingar.
ALÞVÐUSAMBANDSpINGIÐ,
siem lauk störfum á sunnu-
dagin.n, er án allra tvimæia hið
merkasta þing, sem Alþýðufiokk-
urinn befir háð. Aldriei áður í
sögu flokksins hafa þing hans
eins skýrt og ötvínætt gert sér
Ijóst, að hann verður nú þegar
að befja markmiðsbundiði sitarf
með það fyrir augum, að þjóð-
nýta atvinnuvegina. Þietta kiemur
mjög greinilega fram í ávarpi
þvíj sie;m þingið hiefir birt íslenzku
þjóðiani, og þieim tillöguim, sem
það samþykti.
Grundvöilurinn er frarsþróun.
Sú Jifsksioðun, sem liggur t.l
grundvallar fyrir stefnu alþýðu-
flokkanna hvar sem er í heim-
inmn, hejdur því fram, að mann-
kynið hafi gengið og eigi að
gamga framþróunarbra'ut, bæði á
sviði anda og ef:nis. Af þessu
leiðir það, að' ekkert ytra skipu-
Lag gietur haft eiiífðargildi. Hverju
stigii’ þróunar hæfir nýtt: skipu-
lag Þanniig verðúr ekki um það
dejlt, að skipulag einkanekstuiB
•og frjálsrar samkeppni hefir á
sínum tíma veriö cðiiiegt, og. hef-
ir Iiagt fram dr’júgian skerf til
þró'uniar maínnkynisiinis. Það e,r hm@
vegar hiin herfilegasta firra að-
hálda því fram, að núverandi
skipulag lejgl rétt á sér af því
það igitt sinin gat leyst úr möng-
um vandamálum mannkynsilns.
Það er búið að vinna sitt hlut-
verk, Jiefígja sjnin skerf til þró-
unarinnar, og á nú að hvenfá út
af sjóiniaTsviðiinu. Það á að hverfa
með fullri' viðurkeninmgu þiess, að
það hefir gert mikið gagn, en
staTfstíminn er á enda og nýir
kraftar eiga að taka við.
■ i j
Auðvaldsskipulagið hefir lokið
sinu hlutverki.
Auðvaldsskipulagiö hefir fært
mannkyninu tæknii, hefir kent því
hinar undriaverðustu leiðir til
þesis að vinina gæði úr skautj
iháttúruniníar, leiðlir, sem geta orð-
ið til þess, að létta manmkymnu1,
iifsbaráttuna og skapa því betri
lifssk.ilyrði, meiri meniningu, og
lyfta því fram t.il mejrj þróunar.
En sá galii fylgir gjöf Njarðai,
að yfirráðin: yfir allri hinmi dá-
samlegu tækni eru í höind’um
fáxra leinstaklinga, sem hagnýta
hamia með söfnun e.inkaauðs fyrir
augum, án þesis að taka tillit til
þarfa fjöldans, án þess að viður-
kenna þau gmndval láhsiárinindi,
að allir menin em fæddir mieð
jafnan rétt til þes:s að njóta gæða
Jffsins, áin þesis að viðurkenna, að
atvininurekstur verður að stiefna
að því marki ieinu, að fullnægja
þörfum þeirra, siern að honum
viinina.
Þróun maninkynsiins krefst þess,
að hér verði skift um stefnu, hún
knefst þes&, að farið verði að róa
á íjslenzk fiskimið og að ís-
Jenzk jörð verði lerjuð með þaö
eitt fyriir augum, að fullnægja
þörfum þjóðarinnar, í siem fæst-
um lorðjð sagt, notaþörfin verð-
Frh. af 1. síðu. -----
II. I
Vjð skulurn nú athuga, hverin-
jg réttast yrði íarið að þessu.
Ég hiefii ofit áður munnlega og á
pnenfi — t. d. í skýrslu minnij
um markaðá enliendis fyrir hrað-
frystar ísjenzkar matvörur, dags.
1. ág. s. 1. — bent mjög leindnegið
á, hve mjög þ,að sé óhyggilegt að
ætla sén að vinna upp eftirspurn
er’lendis íyrir fiskinn með haus
,o0, h'ílfNJ (nema þar, sem inn-
flutnimgur ella er bannaður, eiins
og á ftalífu). Ég he.fi jafnvel bent
á, að ekki sé til, neinnar fram-
búðár að senda fiiskilnn í stórium,
Im/jjm flökum, eins og tíðkast
hefir með þann íslenzka fisk, er
sendur hefir verið utan. Stefina
beri að því, að senda fiskinn í
enn smærri skömtum, sem væriu
af hæfilegri stærð fyrir ineðal-
fjölskyldu, sem æti eins lítið af
fiisk'i iog ©nn gerist í Mið-Evnópu.
Sú sala, sem þiegar er að skapast
í Evrópu, sú tiitölulega mikla
sala, sem nú er t. d. í Frakk-
laindii, og sú gífurlega sala, siem
skapast liefir á fáum áruml í Aímú
erí)iu, ier einmitt því að þakka,
að framleiði&ndurinir hafa tekið
mest tillit til hinna endanlegu
neytenda, len síður skeytt um
suma milUMðiina, fisksalana. Á ég
nreð þies,siu við það, að varau, er
hún fer frá framleiðiendanina dyr-
um, sikal vera svo langt tilreidd,
að fisksali ellegar arnncn nanð y, F
Ifflgiiif m&lljjtiðtur. á ekkert annað að
þurfa ©n að afhenda yfir búðar-
borðið. Og húsmóðMn á ekkeit
að þurfa að óhreinka sig við
hneinsun fiskjarins. Sem kuninugt
ur að vera mæiisnúra atvi'nniulífs-
ins, iejn ekki fjáraílalöngun at-
vi!nnurekendan|n,a.
Þjóðnýtingin verður ekki fram-
kviemd í einni svipan.
A.lþýðufiokkarnir gera sér ve!
ijóst, að kröfur þróunairijnnar
viejrða lekki uppfyltaíi4 í einni svip-
an. Þess vegna er það, að þsilr
snúa sér fyrst .að þeim sviðum
: atviinnuiífsins, þar siem hin frjálsa
samkeppmi hefir kiomist- lengst og
' er búiin að rieuna skeiðið til enda,
' og þannág taka þeir máiið stiig
af stígi unz það skipulag er feng-
ið, stem til fulls hagnýtir þær
gjafir, sem einkareksturin’n hefir
fæit mannikýnálnu, í þjcnustu allia
manna.
Fyrst og fremst ber að pjóð-
nýta stóratvinnureksturinn.
fsienzkt atviirmulif hefir fra ó-
munatí’ð verdð eftirbátur um hag-
nýtíngu tækninnar. Af því ieiðir
það, að þróun auðvaldsskipulags-
iíns er á mörgum sviðum ekki isinis
langt komán hér eins og í fiest-
um löndum öðrum, og naumast
er hægt að tala um stórriekstuir
nema á sviði sjáviarútvegsins. Það
er Ijka einnág í siambandi við
þanin atvinnuviag, sem það sýnir
sii|g gliegst, að frjáls samkeppnj
■ hefir Jiokið hlutveilki simi og
þjóðnýtíng verður nú að Jeysa
hana af hólmi.
' Það er ómótmælanleg stað-
neynd, siem Alþýðuflokksþiingilð
bentii á, að engiinn aðili er tiil hár
á landi, sem er .þess mi&gnugur
að reisia sjávarútveginín úr rúst
um iog koma honium á Jrann
grundvöll, að hanin sé rekir.in með
þörf alþjóðar, fyrir augum, nema
rijkið. >
Jafnhliðía því að ríkið styðj-ii
hina smærri útgerð fjárhagslega,
verður það að konia upp fiski-
flio.ta, siem stundi fiskveiðar á
mismunandi fiskimiðum á ýmsum
tímum árs, og gæti þannig verið
starfandi mestan hlutii á'raiins, íog
ieggur afla á I atrpd í hinum ýmsu
þorpum landsins, eftir því siem
atvinnuþörf krefur.
er, er n&Pku\ti á fiski eití hið allm
hejpifilegdsta^ sóðalegasia og verst ■
lijktandi. gllra eldhúsmrka. — :
gefu-r að skilja, að fiskurinn þa;r!fl ;
að vera prima, prima vara, en '
ekki, eiins o-g sá frostfiskur, sem :
enn siem komið er miest er sie.ldur •
víðsvegar um Evrópu, margra !
daga gamall ísfiskur er hann var
tekinn t;i,l frystrngari’ninar.
Þá verður að stefna að því, og
það þega|r í stað, að fryst-a fisk-
i'nn löiinungis með þeirn aðfierð-
um, sem 1-eyfa lenigsta IgeymsJu
fiskjariinis eftir á. Fyrst: og fnemst
ier veiðiiin hér við land talsvert
ájstiðarspursmál. En hitt verða
menn að athuga einnig, að' oft
verður þiess krafist, leiins og t.
d. af -Frakklandi, að mest s-é fJutt
inn á vissum tímum árs mieðain
innflutningsskömtumn er opin,
ellegar að mi-kið sé tekíð í einu,
til þies-s ei:ns að komast að sem
beztum kjörum um fJ utningaina
miað jánnbrautum. Ég hygg því
díki úr vegi, með tilvíísun til
nefndrar skýrslu mil.ljþingianefínd-
arinnar, að minnast á, að- þaðl
Ottiesens-fryistihús, sem hér er og
ritað hefir -nefndinni, segir: „Fnos-
inn fisfer þarf heizt að vera kom-
inn á markaðinin -og saldur áður
en 3 mánuðir enu liðin-ir eftir að
hann hafir venð frystur." Þ-að
vilta alli-r, sem eitthvað hafa at-
hugað þessi mál, að slíkur stuttur
,gcymsilutí|mi er ónógur. Mér finst
því sky-iit að benda á, að fiskur j
pegamier.tpappírsumbúðum, sem
fry.tur. var i ,éium minum, var
gieymdu’r í þiesisu nýnefnda frysití-
•húsi í 7—8 mánuðíi án þess að
geymsJan befði áhrif á gæðíin.
Og þö voru umbúðimar ekki hin-
ar ákjósanJ-egustu, og ekki. eins
iog þær verða í framtíðinni. A!t
að því svo löng geymsl-a siem
hin síð-arnief’nd-a venður því að
kall-ast eitt að-alskiiyrðið tiíl þess
að hriaðfrysitur fiskur megi s-slj-
ast erliendis svo nlDkkm ;nemi.
Þær frysiti-að’ferðir eða véiar, sem
ekki fulinægja þes:su, k-oma ekki
til gr.eina í friamtiðinini.
III.
Af því, æm að framan er skráð,
,niá ráð fyrir gera, að seljast
miegii þegar á næstunni út úr
landinu n-álægt 4000 tonn að
minsita kosti, sv-o framarjiega sem1
frystítæki væm til og ef fárið
værá rét't með að öðiru Jeyti. Við
þessa ágiizkun er Engl-andi og
Amieríku slept mieð öllu.
En þetta ier ekki nóg. Við þurf-
urn að selja meir en helmingii
miEir, ef fram-leiðslutæki þau, sem
til eru, fiskibátamir, eiga að n-ot-
ast og gefa atvinnu jafnilaingan
tí'ma og hingiað til, að ógleymd-
um þeim hálft annað þúsund
mamns, sem áriega bætast við
vininaindi fó-l.k i Jandilnu, og sem
flest fer tíl sjávarsíðunnar. Spurs-
málið, sem fyrir liggur, er því
hverr.ág hægt sé að auka sölu
til útlanda úr því, sem áður er
mánst á.
Til að auka söluna eriendis
verður að gera tvent: að kenn-a
fó-lki að meta kosti fiskjarins sem,
fæðu (um það mun ég skrifa aðra
gncán) iog að vl.nina að því öllum
árum, að /unr pað, mn húsfnaeS-
ynwi bonga fyrír fiskinn, lœkki,
o& paðI miki.o. Lesiendur munu
hetur skilja, hversu afar-þýði'ng-
armikið þetta er, þegar ég get
þess', að út-s-öluverð (umneiknað í
íSJienzkar krónur) er nálægt því
að vera um alla Mið-Evrópu:
þors-kur -siægð-ur og hauslaus 3
—3,50 hvert kíJó, flakaður og náð-
! uxisikoiinin 4,50—5,50, ýsá 4—4,50
og heilagfiski 6,50—8,50 hveit
kíil-ó. En- samtímis þessu eru t.
d. bananar, sem sendir hafa ver
ið jafnlanga leið með járnbraut
og isilenzkur fiskur þarf að fara,
fsddiir í smásölu samsvarandi ná-
lægt íjsl. kr. 2,50 hvert kíló. Og
t. d. að taka er fínasta átsúkku-
laði (hið þrístrenda Toblerone,
aem ni-argir kannast við) selt ó-
dýrar hvert kíl-ó en heilagfisiki.
Það sjá allir h-eilvita men-n, að
mieð silíku verði hlýtur þorskur-
inn að kallast lúxusmatur, sem
aðeins ier hafður endrum og ein-s,
o’g heálagfiiskið enn meiri lúxus,
sem aðeins er haft á tyllidögum-
og við' veizlur. — Kæmi það nú
nio-kkrum á óvart, þótt meira að
þyngdarmáli væri étiið í Mið-Ev-
rópuríjkjunum af banönuim vestan
frá Mið-Ameríku en af fiski úr
Norðunsjónum ?
Til þesis að geta komist að
meinuinum við þetta ástand, ætla
ég að setja útreikning um verðið
á þorskinum (það ska-l játað, að
un-dir'stöðutöl urmar bneytaist eitt-
ihv-að, eftir þvi í hvaða l-andi Mið-
Evrópu en, en hlutföllin verða
lík):
Útsöluverð fiskbúð-anna: ílak-
aður þonskur kr. 5,00, þ-orskur
með hrygg 3,50, f lutningsk'ostnað-
ur fná heildsala 0,10 — kr. 3,40.
Söiuverð heildsalans kr. 1,80, á-
lagning smásalans kr. 1,60 = ca.
90°/o, to-llar og k'ostnaður heild-
s-alans nálagt 0,25 — kr. 1,55.
Verð k'omið tLl heildsalans ná-
lægt kr. 1,00, álagning heildsal-
ans 0,55 = ca. 55%.
Sltal nú athuguð ástæðan fyrjr
þessari miklu verða.ukn-imgu fiskj-
arjns, því ie,ngu er hægt að brieyta
ef ekki finst meinið. Við vitum
allir hver er áhættan með skem-d-
ir á ís'fiski, sem sendur er til
Erglainds og Þýzkalands. Það
þarf ekki rn'kið hugmy. daflug til
þiess að lesendumir segi sér
hvernig þiessi sami fiskur á ís,
veiddur kannske við ísiands-
streudur, getur verið orðinn, er
har.in kernur til Mið-Evrópula.nd-
an’na eftir 3—5 sólárhringia ferð-a-
lag með járnbraut yfrr Þýzkaland
í þeim hita, serri oft er á þ-eim
slóðum. H'eildsaiarnir þurfa því
að leggja mikið á fyrir áhæt't-
unini, þvj þeirra er áhættan, af
því varau er alt af seld cif., ©n
ekki afhient á stað::n:n.
Eftir þeim viðtölum, er ég átti
viö fiiskheildsala, eru þeir fúsiir
að lækka álagning sí|n;a, þegar
þeir fá fisk, frystan, senr þeiír)
geta treyst. Þá leysist áhættu-
spursmálið svo að segja að fullu.
Prósentvis verður áhættuspurs-
málið enn meira hjá smásölun-
um. Þeir vita ekki, hvort þeir
-geta seit fiskinn áður en hann
fer að s'kemma-st. En hvens kon-
ar náðstafanir, sem ha:nn gerir
til að komast hjá því að fleygja
fiskinum að lokum, kosta pen-
iinga, hvort sem þær nú heita
kæ.liklefii, dýfing í oliu eða tví-
bökumylsinu, ellegar tilneiðsía í
fiskkássu eða anjiað. Og eitthvað
verður hann að hafa fyrir að
skera fiskinn niður í smástykki,
roðfletta o. s. frv. Fyrir þá sök,
að salan er tiltö.lulega Ifbil vegna
verðsin's, verður þetta verk tals-
vert kostnaðarsamt, þar eð smá-
salinin þa,rf að liafa til þeiss arna
sérstak-an mann, sem kaniniske
gerir Jítið ann-að en grípa i þetta
aunanhvern dag.
Enin sem komið er, er mest sal
an á íjsfi-s-kinuni, en ekki frystum
fiski. Það ér því ísfiskuriinn, si&m
verðinu ræður. Og ef heiJdsaUnn
eða smásalinn getur fengið friyst
an fisk, sem mieiri ágóði er af
vegn’a minni áhættu, dettur hon-
um ekki í hug að lækka verð
sitt, því| það er rniklu hægara að
J-ækka vöru í verði en hækikai
hana aftur.
IV.
Sú ieinkenni-1'ega skoðun virðist
vera riikjandi meðal þeir,r.a manna,
siem talsvert ræða framtíð hrað-
frysts íis-kútflutnings frá íslandi,
að um að gera sé að frysta sem
miest af hiuum dýrara flatfiski,.
Þiessi fiskur sé ait af seljanlegur
í Eniglandi.
Hér er að mfnu áliti um alveg
reginvLtlausa stefnu að ræða.
Fyrst er nú það, að enriþá oig um
fyrinsjáanliega framtíð er fylUlega
nægur markaður í Englandi fyrir
þienin-an fisk á ís. Enigiin ástæða er
þvi ti-l þ&ss að breyta til, enda
yrði venðáði í þiessu iandi ekkert
hærra þó hraðfryst væri,. Og hvað
ætti þá að gera við þá togara og
sjómienn, siem undanfarið , hafa
haft atvinnu við veiði eða fiiutn-
inig?
Ekki væri álitlegt að ætla að
auka mikið eftirspunn t. d. í Mið-
Evrópu fyrir þennan fisk. Hantn
er of dýr til áð salan verði mik-
il En auðvitað verður hanin áð
fylgjast með öðrum s-endinguni ti-|
þessara landa.
Ég ska.1 setja sem dænii laus-
legan útreikning: Ef koli erkeypt-
ur á 60 aura kíióið, kiostár hann
— hraðfrystur — kominn t:iJ heild-
sália í Mið-Erópu hátt lá aðrá
krónu. Sm-ásalinn þarf að gneiða
eitthváð á þnðju knónu fyrir kíj-
óið, og útsal-an verður nálægt 4
till 5 krónum. Finst nú mokkrum'
að þetta verð sé beint til þess
fáliið, að örva söluna?
Aftur á móti skulum við taka
þo-rskinn tiil athugunar. Sé hanin
hraðfrystur í pökkum, ejins og
ég hefi margsinnis bant á, má
gerá ráð fyrir, að hann þurfi ekki
áð kosta, k-ominn að iandamær-
urn ejnihvierB Miö-Evró pu I andanna
oig miaö því að s-kila öllum sæmr.-
liegunr ágóða, nem-a nálgt 1. krónu
kíl-óið. (Verðáð', sem ísfisksalar t.
d. í Þýzkalandi fá, er talsvert
hærra.) HcildsalLnn getur’ selt
þennan hraðfrysta þorsk í pökk-
um. sairiisvarandi kr. 1,50, og þó
haft s-æmii'egan ágóða, þegar s,a,l-
an >ar orðin tai-sverð. Og þienna-n
pakka þarf smásaiinn eikki að
sielja hærra en kr. 2,25 til 2,50.
Þetta, sem hér hefir venið sagt,
er byg;t á þeim viðtöilum, er ég
átti við heiil-dsala sem smásal-a
á þiessum sióð'um. Ég s,kal þó
nota tækifærið til -að útskýra
nokkuð hvers vegna ál-agning og
kostn-aður verður minni en ef uimj
hedían fisk, stór fislrfiök, eða þá
íisfisik yrði að ræðia1. Járnbraut-
arfiutningur verður t'.ltöilulega
mjnini og innf.lutniiuigstollar,, þar
eð e-kki er greitt fyrir bein né
noð, En mest er u,m ve:rt, að
áhættuspursmálið hverfur að
miestu. Svo er iíka hitt, að vinnan)
er enigin, nema afh-endin-g yfir
búðarborðið', eins og við hverja
aðra vöru.
Að endingu vil ég minnast eiins
mjög mikilsverðís atriðis, er ég
lauslega drap á hér að framan,
og sem ég mun s-krifa uin sér-
staka grein. Þegar fiskur er seid-
iur í siií-kum pökkum, seim ég oft
befi ilýst, -getur fylg-t honum
prentaöur pési með ýmis konar
fróðilieik og kenslu um matneiðslu.
Slíkur pési yrði af flestum húsr
mæðrum iesinn og gieymdur. Við
þetta rnyndu sparast mikið áug-
Jýsingar. Og þá yrði leyst það
vandræðaspursmál, að við fisk-
söiu okkar íslendinga hefir hing-
að til aldnai verið neitt hugsað
mn söíuna til hinna endanlegu
neytenda, heldur hefi'r aðieins ver-
ið hugs-að um að koma fiskinum
út r milliliðina, fiskheildsajlana,
sem að vísu -eru nauðsynlegir, en
þó ©kkert vit í að eiga alt sitt
undir. Við höfum sem sé aldnej
gert inieitt til þiess að selj-a fi.sk
okkar. Við höfum haft fyrir s-öJu-
menn katóJsk-a presta niðri á
Spáini oig ftalíri — bókstaflega tal-
að — og „rab'bía" í Póllandi. Það
ern þessir prestar, sem viðhalda
trú fólksins, sem! í ranin og veru
eru s.öJumenn íslenzkra fiskiaf-
ufða. Það- er kominn timi' til að
hjálpa til.
Ing.ólfur G. S. Espholm.
£
íæst uú
i hverri verzlun.
OTTO B. ARNAR,
löggiltur útvarpsvirki,
Hafnarstræti 11, sími 2799.
Uppsetning og viðgerðir á út-
varpstækjum.
Hér með tilkynnist ættingjum og vinum, að konan mín Guðlín
Helgadóttir andaðist að heimili sínu Frakkastíg 13 aðfaranótt 25 þ. m.
Jarðarförin auglýst síðar.
Fyrir hönd mína, barna okkar og tengdabarna.
Guðvarður Vigfússon.
Jarðarför Guðbergs Kristinssonar er ákveðin fimtudaginn, 29. þ
m. kl. 1 e. h., og hefst með húskveðju á Laugaveg 153.
Steinunn Kristmundsdóttir. Ólafía S Jónsdóttir,
og systkini.
mmrnmtsmmrmmmmmmsmmM
Bezta
er frá
Brödrene Braun,
KAUPMANNAH0FN.
Biðflð kaupmann yðar una
B. B munnióbak.
Fæst all st r.ð*r,
mxmmmzmmtmmmmmummxm