Alþýðublaðið - 21.08.1959, Blaðsíða 4

mmmmsEm
Útgeíandi: Alþýðuflokkurinn. Ritstjórar: Benedikt Gröndal, Gísli J. Ást-
þórsson og Helgi Sæmundsson (áb.). Fulltrúi ritstjórnar: Sigvaldi Hjálm-
arsson. Fréttastjóri: Björgvin Guðmundsson. Ritstjórnarsímar: 14901 og
14902. Auglýsingasími: 14906. AfgreiSslusími: 14900. — ASsetur: Alþýðu-
húsið. Prentsmiðja Alþýðublaðsins. Hverfisgata 8—10.
Kynþáttavandamálið
KYNÞÁTTAVANDAMÁLIÐ er einn svart-
asti bletturinn á samtíðinni. Sambúð hvítra manna
og svartra er með hörmungarsvip víða um lönd,
þrátt fyrir mannréttindin og jafnréttið, sem siðað-
ar þjóðir reyna að koma á hjá sér með góðum ár-
angri. Og vissulega gefur að skilja, að úfar rísi með
rikjum, sem hafa gerólíkra hagsmuna að gæta, þeg
ar fólk einstakra landa getur ekki lifað og starfað
saman í friði. Þetta er beztu mönnum ljóst, en úr-
bæturnar koma seint til sögunnar, þó að víða sé
leitazt við að leysa vandann af framsýni og fyrir-
hyggju.
Þróun þessara mála í Bandaríkjunum er
mjög athyglisverð. Kynþáttavandamálið er þar
nú á allt öðru stigi en fyrir nokkrum árum, enda
þótt enn skerist í odda, svo að stundum þykir stór
tíðindum sæta. Forustumenn Vesturheims gera
sér þess glögga grein, að tími ofríkisins í garð
svertingjanna á að vera liðinn. Auðvitað tekur
tíma að framkvæma þá stefnu að tryggja þeim
jafnrétti, en málin þokast vissulega í þá átt.
Bandaríkin eru að þessu leyti til fyrirmyndar,
ef svo heldur áfram sem nú horfir.
Allt aðra sögu er að segja af Suður-Afríku.
Þróun kynþáttamálsins er þar svo óheillavænleg,
að öllum hugsandi mönnum hlýtur að vera mikið
áhyggjuefni. Þar er skipulega reynt að herða á of-
ríkinu í garð svertingjanna og beygja þá til undir-
gefni við hvíta menn og yfirráð þeirra. Afleiðingin
verður að sjálfsögðu sú, að svertingjarnir láta hart
mæta hörðu, fjandskapur þeirra í garð hvítra
manna verður brennandi hatur og iðulega er grip
ið til vopna, svo að liggur við borgarastyrjöld í
landinu. Atburðirnir í Natalfylki undanfarna daga
tala sínu máli og sannfæra heiminn um þá ógæfu
Suður-Afríku, sem valdhafar hennar bera ábyrgð
á með skammsýni sinni og ofbeldishneigð.
Ef til vill má færa fram einhverjar skýringar á
afstöðu hvítra manna í Suður-Afríku, en það breyt
ir ekki þeirri staðreynd, að stefna þeirra leiðir til
augljósra vandræða. Kynþáttamálið verður að
taka allt öðrum tökum en þar er gert. Lausnin hlýt
ur að verða fólgin í öðrum ráðstöfunum en vald-
beitingu og vopnaburði. Og mannkynssagan þarf
umfram allt að losna við skammarkafla kynþátta-
vandamálsins.
MELAVÖLLUR
í kvöld kl. 8. ..
er úrslitaleikur 2.-deildar
Akureyri - Vesimannaeyjar
Dómari: Grétar Norðfjörð.
Línuverðir: Baldur Þórðarsson og
Ragnar Magnússon.
.. Mótanefndin.
mm:

-■viii

§§§§

.•;;fe::;v;;;;::fe;fe:;;:-;v:;:

.fefefe.:
//■•■;;/■;■;•;•;■.;•■.; •:■.;•
wmmm
wmmm

iifeii®Sii:

^fefefefefefev;;: •
HEL6ISÆMUNDSSON
Vesfan og
ausfan
VaBIaheiðar
SUMARKVÖLD áAkureyri.
Ég er kominn norður yfir fjöil
og heiðar um firði og dali og
stend á brekkubrún-
inni framan við Matt-
híasarkirkjuna. Norð-
lenzkur sunnudagur er liðinn,
og kyrrlátt rökkur lágnættis-
ins leggst yfir land og sæ eins
og móðir náttúra sveipi um
sig léttri skikkju. Enn mótar
fyrir' vaxtarlagi Eyjafjarðar,
en bráðum kvikna ljósin í bæn
um eitt af öðru, og þá er líkt
og húmið þéttist í hitamóðu.
Höfuðstaður Norðurlands ligg
ur fram á fætur sína og mókir
milli svefns og vöku. Ég hef
gist fjölmennar og ysmiklar
borgir, en orðið einkennilega
einmana í mannfjölda þeirra
og annríki. Akureyri er ekki
þvílíkt ferlíki. Hún er smábær
á heimsmælikvarða. Samt líð-
ur mér dásamlega vel í faðmi
hennar þetta fallega íslenzka
sumarkvöld. Hún vekur mér í
senn endurminningu og til-
hlökkun. Mildin er svo góð,
hvíldin eftir ferðalagið og
kyrrðin að liðnum löngum
degi.
Ilugurinn lætur ekki bind-
ast af stund og sjónarsviði.
F ortíðin og nútíðin gerast
elskulega samrýmdar tvíbura
systur, sem leiðast hönd í
hönd um brekkur og fjöru
norðlenzka höfuðstaðarins.
Mér finnst ég heyra fótatak
þeirra. Ég er þá kominn hing-
að á stefnumót. Norðurland
hefur hér tiltektarsaman
Sunnlending á armi sínum.
AKUREYRI er minning-
anna bær. Hér gekk Matthías
Joehumsson um götur árin
áður en ég fæddist í
Flóanum. Jón Sveins-
son lék sér hér í fjör-
unni, svo að Akureyri er og
verður hluti af folessuðum
Nonnabókunum. Davíð Þor-
valdsson undi sér ungur og
sæll í Strandgötunni — eða
var það kannski Hafnarstræt-
ið? Og Akureyri er enn í dag
foær skálda og bókmennta, þó
að sumir mættu yrkja hér bet-
ur, en þá sögu verður reyndar
að segja um fleiri bæi okkar
og sveitir. Mér er líka fjarri
skapi að gefa mig á vald gagn-
rýninnar þessa kyrrláíu og
blíðlyndu stund. Hér kvikar
ekki ljós í neinum glugga. Það
á sannarlega vel við. Nóttin
leggst í logni yfir bæinn og
umhverfi hans. Og inn í sál
mína seytlar yndislegur frið-
ur. Raddir allar hafa þagnað.
Skip siglir inn fjörðinn og
hægir á sér úti fyrir Oddeyrar
tanganum eins og það hlýði
íyrirmælinu í kvæði Davíðs
Stefánssonar;
Hægara skaltu, skip, skríða
inn Eyjafjörð.
HÉR var Sigurbjörn minn
Sveinsson skósmiður forðum
daga. Og ég er a-llt í einu horf-
inn suður og út í Vesí-
mannaeyjar, sit and-
spænis þessum v.ið-
kvæma og gáfaða vini mínum
og heyri hann segja frá Ak-
ureyri, húsunum, fjörunni og
börnunum, sem hann elskaði
og gladdi mest allra íslend-
inga. Hann segir mér söguna
af þorrabrótinu á Akureyri,
þegar ungir menn og vaskir
stigu á stokk og strengdu heit
að fornum sið. Einn ætlaði að
verða glímukóngur íslands,
annar að klífa Rerlingu og
þriðji að synda yfir Eyjafjörð.
Kapp fornaldarinnar ólgaði í
brjósti þessara garpa. E'n Sig-
urbjörn Sveinsson átti sér
aðra ósk en slíka hetjudýrkun.
Heitstrenging hans var sú að
skrifa hundrað sannar sögur
handa íslenzkum börnum. —
Hann kom aldrei fyrirætlun
sinni í verk. En það skiptir
minnstu. Sögurnar hans urðu
nógu margar til þess að verða
íslenzku þjóðinni ógleymanleg
ar, meðan hún skilur smáfríð-
an skáldskap og stílræna feg-
úrð ástkæra ylhýra málsins.
Sigurbjörn setti ekki metið,
en varð íslandsmeistari samt.
Gaman hefði verið að hitta
Sigurbjörn Sveinsson hér á
Akureyri, sjá hann og heyra.
En það er ekki hann, sem
kemur þarna meðfram kirkj-
unni. Hann sefur svefninum
langa suður á landi. En þetta
er ibærinn hans, þegar hann
var ungur og fékk köllunina,
sem var lítil í fyrirferðinni,
en stór í fegurðinni. Mér
stendur jafnan stuggur af
mönnum, sem fá köllun, en
þess beygs kenndi ég aldrei í
návist Sigurbjarnar Sveins-
sonar. — Ætlunarverk hans
var svo mannrænt, að það
varð barnslegt fagnaðarefni.
NfJ er Ijós í hverjum glugga.
Og bak við hvern glugga er
fólkið í húsunum, mannlíf Ak-
ureyrar, gleði, sorg og
ást. Skæðar tungur
hafa sagt, að ég kunni
ekki að meta höfuðstað Norð-
urlands af því að mér þóknast
ekki að taka öllu þar af upp-
loginni aðdáun. En staðurinn
fyrirgefur mér vissulega ó-
kurteisi skoðana minna þetta
fagra sumarkvöld. Hann á
ekki í neinum deilum við að-
komumanninn, en opnar hon-
um ævintýraheim lognværr-
ar kyrrðar, kveikir honum
ljós sín og lætur norðlenzka
angan leika um gestinn.
Stokkseyrarbrimið er víðs
fjarri, og ég get ekki gert
greinarmun á fjöllunum hér
og í Árnesþingi af því að blá-
dimm slikja næturinnar er
fallin á sæbarm fjarðarins og
ásjónu landsins. En hér
myndu vinir í varpa, ef flug-
þreyttur fugl settist niður til
að unna sér hvíldar á lang-
ferð. Og hér kynni hann líka
að finna sér hreiður.
Mér finnst illt til þess að
vita, að Akureyrarblöðin skuli
hafa misskilið tvo eða þrjá
ritdóma og túlkað þá sem
fjandskap við þennan stað og
mannlíf hans. Indriði G. Þor-
steinsson væri betur kominn
(Framhald á 10. síðu.)
4 21. ágúst 1959 — Alþýðublaðið