Alþýðublaðið - 01.09.1959, Blaðsíða 11

..
Mynd þessi sýnir höll gamla Þjóðabandalagsins í Genf,
þar sem Genfarfundurinn 1958 var haldinn og næsta
landhelgisráðstefna verður einnig haldin, sennilega í
marz—apríl að vori.
☆
☆
☆
Hvernig stendur landhelg-
isdeilan í raun réttri nú —
einu ári eftir að hún hófst?
Eina svarið, sem unnt er að
gefa er þrátefli. Allar líkur
eru taldar á, að þetta þrátefli
haldist óbreytt næstu 6—8
mánuði, unz önnur Genfar- ^-A-,
ráðstefna Sameinuðu þjóð-
anna kemur saman. Þess er
vænzt um heim allan, að þar /\
takist að samþykkja með
nægilegum meirihluta, hvað
skoða beri leyfilega landheigi .
og fiskveiðitakmörk fyrir all- x-'W
ar þjóðir. Það mun sjást að
vori, hvort ráðstefnan ber
þann árangur, að landhelgis-
deila Breta og íslendinga
leysist þar með.
íslendingar hafa lýst yfir
12 mílna fiskveiðitakmörkun-
um og þrátt fyrir ofbeldi og
veiðiþjófnað Breta er sú land-
helgi staðreynd. Landhelgis-
gæzlan reynir eftir mætti að
hindra veiðar erlendra skipa
innan 12 mílna markanna.
Bretar viðurkenna ekki nema
3 mílna landhelgi og telja
svæðið þar fyrir utan vera
„úthaf“, sem sé Qllum frjálst.
Þeir beita herskipum sínum
til að hindra, að íslenzk varð-
skip handsami brezka togara
„á úthafinu“.
íslendingar telja sig hafa
breytt samkvæmt alþjóða-
lögum, vilja í engu hörfa
frá 12 mílunum og ekki
semja um það mál. Bretar
biðja um samninga, vilja
finna einhverja bráðabirgða-
lausn. Fyrr kalla þeir senni-
lega ekki herskip sín úr 12
mílna landhelginni. En þeir
virðast ekki ætla að gefa
eftir nema íslendingar geri
það líka. íslendingar vilja
ekki láta undan frá því, sem
þeim ber að þjóðarétti. Mála
miðlun er því að virðist ó-
hugsandi.
Næsta vor verður haldin landhelgisráðstefna
í Genf til að reyna að Ijúka því verki, sem
ekki náðist samkomulag m á fyrri ráðstefn-
unni. Það skipfir Isíendinga nú höfuðmál
hvernig sú ráðstefna fer og hvað þar verður
ákveðið í landhelaismálunum.
Þannig standa báðir aðilar
ósveigjanlegir. Aðrar þjóðir
hafa miklar áhyggjur af mál-
inu og benda á, að ekki sé
unnt að leysa deilumál milli
þjóða, nema báðir aðilar gefi
eitthvað eftir. Hér er slíkt
ekki fyrir hendi.
Brétar hafa boðizt til að
leggja deiluna fyrir alþjóða-
dómstólinn í Haag. íslend-
ingar benda á, að málið sé á
dagskrá hjá Sameinuðu þjóð-
unum, en dómstóllinn er ein
af stofnunum þeirra. Sé óeðli-
legt að fjalla um málið á
mörgum stöðum innan Sam-
einuðu þjóðanna í einu.
fc HVAÐ ERU
ALÞJÓÐALÖG?
Til að skilja, hvernig svo
hörð og óleysanleg deila hef-
ur getað risið upp, þurfa
menn að gera sér grein fyrir
því, hvað alþjóðalög eða þjóða
réttur er.
Hver þjóð á sinn löggjafa,
sem setur lög er allir lands-
menn verða að fara eftir. í
samfélagi þjóðanna er enginn
slíkur löggjafi til. Sameinuðu
þjóðirnar eiga að verða það,
en eru ekki enn. Af þessum
sökum eru alþjóðalög aðeins
samningar, sem þjóðir gera
sín á milli, og venjur, sem
skapast í sambúð þeirra.
Hvaða samningar og venjur
gilda þá milli þjóðanna um
landhelgi og fiskveiðitak-
mörk? Þetta er einmitt nú svo
alvarlega á reiki, að til vand-
ræða leiðir, og er landhelgis-
deila Breta og íslendinga eitt
hættulegasta sjúkdómsein-
kennið.
Um síðustu aldamót voru í
gildi margir samningar milli
þjóða um 3ja mílna landhelgi
þá, sem hollenzkir þjóðréttar-

fræðingar fundu upp á sínum
tíma og miðuð var við fall-
byssuskot sinna tíma. Þeim
þótti rétt, að hver þjóð réði
eins miklu af sjónurp og vopn
hennar náðu frá landi. Þá
munu fáir hafa dregið í efa,
að 3ja mílna línan væri rétt
alþjóðalög.
Þó voru margar þjóðir,
sem ekki aðhylltust 3ja
mílna línuna, og þeim fór
fjölgandi er leið á þessa öld.
Fyrir tveim áratugum voru
þjóðréttarfræðingar byrjað-
ir að skrifa um 3 mílurnar
sem „fallið átrúnaðargoð“.
Þeir sáu, að svo miklar breyt
ingar höfðu þá þegar gerzt,
að ekki varð með nokkru
móti haldið fram, að slík
landhelgi væri vilji meiri-
hlufa mannkynsins.
Þegar Sameinuðu þjóðirnar
skipuðu alþjóða laganefndina
fyrir meira en áratug, gerðu
íslendingar það að tillögu og
fengu samþykkt (gegn mikilli
andstöðu) að nefndin skyldi
fjalla um landhelgismálin.
Hefur komið á daginn, að ær-
in ástæða var til að reyna að
koma á samkomulagi um þau
mál og finna einhverja skip-
an þeirra, sem þjóðir heims-
ins gætu sætt sig við.
■fc FYRRI GENFAR-
FUNDURINN.
Allsherjarþing Sameinuðu
þjóðanna ákvað að fela sér-
stakri ráðstefnu að fjalla um
störf laganefndarinnar og var
það Genfarráðstefnan fyrri,
haldin snemma vors 1958.
Hún vann þrekvirki með því
að samþykkja mikla lagabálka
um úthafið, en henni tókst
ekki að útkljá viðkvæmasta
deilumálið; landhelgi og fisk-
veiðitakmörk.
Eins og fram kemur í ann-
arri grein í þessu blaði, líta
flestir þjóðréttarfræðingar
svo á, að Genfarfundurinn
hafi leitt skýrlega í Ijós, að
3ja mílna línan væri endan-
lega dauð sem alþjóðalög.
Margar þjóðir, eins og Bretar,
halda þó fast við hana enn og
segjast munu gera það, unz
alþjóðasamþykkt verður gerð
um annað. Þó hörfuðu þessar
þjóðir á ráðstefnunni frá 3 og
buðu 6 mílur, og þótti það
sögulegur viðburður.
Fjöldamargar tillögur komu
fram um landhelgi og fisk-
veiðimörk, en varla var talað
um minna en 6 mílur, þegar
til úrslita dró. Ákveðið hafði
verið, að tvo þriðju hluta at-
kvæða þyrfti til að tillaga
skoðaðist samþykkt, og fór
svo, að allar tillögur um land-
helgisbreidd féllu á þessum
takmörkunum.
í flestum tillögum um mál-
ið var gert ráð fyrir aðskiln-
aði á hinni almennu land-
helgi og fiskveiðimörkum.
Voru fslendingar í hóni þeirra
þjóða, sem töldu þetta sjálf-
sagt, enda hafa þeir nú 3—4
mílna almenna landhelgi en
12 mílna fiskveiðimörk.
Þær tillögur, sem lengst
komust, voru miðlunartil-
lögur frá Kanada og Banda-
ríkjunum, sem eru aldrei
þessu vant á öndverðum
meiði í málinu. Kanada-
menn Iögðu til sex mílna
landhelgi og 6 mílna fisk-
veiðiréttindi að auki, en
Bandaríkjamenn lögðu til
þetta sama með þeirri örlaga
ríku viðbót, að ríki, sem
stundað hefðu fiskveiðar á
seinni sex mílunum um ára-
bil skyldu eiga rétt á að gera
það áfram. Þessi undantekn-
ing varð til þess, að íslenzki
aðalfulltrúinn, Hans G. And-
ersen, kallaði bandarísku til-
löguna 6-j-6-4-6.
Kanadíska tillagan hlaut
35 atkvæði, en 30 voru á
móti henni, Bandaríska til-
Hans G. Andersen,
ambassador og þjóðréttarfræð-
ingur, hefur' um árabil verið
fremsti sérfræðingur íslenzkra
stjórnarvalda í landhelgismál-
inu. Hann var aðalfulltrúi fs-
lendinga á fyrri landhelgisráð-
stefnunni í Genf.
lagan komst enn lengra, 45
með og 33 á móti, en þó
hlaut hvorug tvo þriðju at-
kvæða og töldust báðar falln
ar.
Ýmislegt fleira kom fram
á Genfarfundinum fyrri, sem
ekki er rúm til að rekja hér.
í§lendingar fluttu þar tillögu
um rétt þeirra ríkja út fyrir
fiskveiðimörk, sem lifa al-
gerlega á fiskveiðum. Náði
hún ekki samþykki, en nokk-
uð útvötnuð — en þó þýð-
ingarmikil — útgáfa af til-
lögunni var flutt af Suður-
Afríku og samþykkt.
fc HVAÐ GERIST Á
SÍÐARI
RÁÐSTEFNUNNI?
Ekki er þörf að rekja það,
sem gerzt hefur síðan vorið
1948, útfærslu íslendinga þá
Framh. á 15. síðu.
;uimmmmiiiiiiiuiiimiiiiimMimiiiiiiiiimimiiiiiiiimii!iiiii iii tiiiiiiimiimitiiiiiiiiiiiim iii iiiiiiiiiiiimit nitiiM
Geysir h
sími: 11350.
Sendum gegn póstkröfu.
iiiimimimiiimiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiimiiimiimiiiiiiiiiiMimimmMimmiiiiMiiiiiiimiiiimiiiiimmiiiMMiuiiH
ri
Alþýðublaðið — 1. sept. 1959 JJ