Alþýðublaðið - 17.09.1959, Blaðsíða 2

H,
• UND'RA.Ð ÁR eru liðin
síðan byrjað var að bora eftir
oiíu í Bandaríkiunum eða nán-
ar tiltekið: 27. águst 1859 tókst
„crazv Drake“ að finna olíu
í Oil Créek Vallev. Olíuævin-
týrið mikla var hafið. Þremur
árum síðar kom fram á sjón-
arsviðið 23 ára garaall maður
af þessum undarlega kyn-
þætti. sem mótaður var af
biblíunni, púrítanisma og
Nýja-Englandi. Hann var af
frönskum æt'um, forfeður
hans hétu Roquefeuille. Smám
saman varð Roquefeuille að
Rockefeller og ungi maður-
inn var skírður John Davidson
að fornafni. Hann fæddist 8.
júlí 1839 í Richmond í New
York-fylki. Faðir hans var á-
gjam og harðsvíraður hrossa-
kaunmaður. Á heimilinu var
biblían lesin spjaldanna á
milli, en á hrossamörkuðunum
var svindlað á náunganum
eftir beztu getu.
John D. leit hiartanlega nið-
ur á þennan lýð, sem flykkzt
hafði til Oil Creek Vallev í
Pennsvlvaníu ef'ir olíufund-
inn þar 1859. Titusville er ið-
a_ndi mauraþúfa flækninga og
ævintýramanna, sem ekkert
kunna til verka, og allir spilla
fvrir öllum, grafa og bora án
skynsamlegrar athugunar. —
Allt í einu er komið niður á
gífurlega auðuga olíulind, úr
henni fást 600 000 lítrar á sól-
arhring, allt vellur í olíu. Eng-
in leið er til að hagnýta alla
þá olíu, sem gýs upp hingað
og þangað í Oil Creek. Olían,
sem kos^aði tvo dollara fatið
(190 lítrar) fellur niður í 10
cent fatið 1862. John D. fær
hugmynd. Látum aðra grafa
eftir oh'unni, John D. Rocke-
feller hreinsar hana og selur.
Sonur hrossakaupmannsins
lætur sig engu skipta, hvað
verður af olíunni eftir að hann
hefur selt hana. Hún verður
að ljósolíu, gasi, smurolíu, er
notuð í efnaiðnaði, og til lyfja.
Hann s'ofnar olíuhreinsunar-
stöðf sem árið 1865 skilar 100
000 dollara hagnaði til hans og
félaga hans, en John D. finnst
þetta ekki nóg. Hann kaupir
hluti félaga sinna í fyrirtæk-
inu og situr einn að öllu sam-
an.
Fimm árum síðar, 10. jan-
úar 1870, stofnar John D.
Rockefeller Standard Oil með
milljón dollara hlutafé. Nokkr
um árum scinna er hann fyrsti
maðurinn í Bandaríkjunum,
sem á eignir upD á milljarða
dollara. Harvey O’Connor seg-
ir í bók sinni „Olíuheimsveld-
ið“ um Standard Oil:
„Frá 10. janúar 1870 er saga
olíunnar saga John D. Rocke-
fellér um hálfrar aldar skeið.
. . . Rockefeller hefði kosið,
að aðrir hefðu tekið að sér á-
hætCuna af olíuleit, en sjálfur
vildi hann sjá um flutning á
olíúnni, lagningu olíuleiðslná
og því um líkt. Járnbrautafé-
lögin gátu orðið honum erfið
í skauti, en þá keypti hann
Rockefeller.
unp flutningaieiðirnar til
Pennsylvaníu. Til að losna við
samkeppni smásalanna, sem
seldu olíuna í búðum sínum,
stofnaði hann sjálfur umfangs
mikla smásölu á matvælum og
nýlenduvörum. Hann var í
senn harður í horn að taka og
lipur samningamaður. Hann
reyndi aldrei að rýja andstæð-
ing sinn fyrr en hann hafði
þrautreynt að kaupa hann
upp. Þeim, sem hann borgaði
með hlutabréfum í Standard
Oil, var borgið þaðan í frá og
eins erfingjum þeirra.“
Einn af ævisöguriturum
hans, Max Ball, skrifar: „Það
er John D. að þakka, að at-
vinnugrein, sem hætta var á
að yrði einkum viðfangsefni
ævintýramanna varð skipu-
lagður iðnaður“. — í dag er
Standard Oil Company of New
Jersey auðugasta félag í heimi
en það hvorki selur, kaupir,
hreinsar né flytur einn einasta
oiíulítra. Félagið lætur sér
Framhald á 10, síðu.
GREIN SÚ, er hér birtist er kaflar úr grein
argerð eftir Henry V. Burke um helztu ágrein-
ingsatriði Bandaríkjanna og Sovétríkjanna.
Rakin eru í greininni fjögur atriði, sem mest-
um ágreiningi valda og önnur atriði hinnar miklu
spennu í alþjóðamálum eru af sprottin.
AFVORNUNA.RMALIN.
Bæði Bandaríkin og Sovét-
ríkin hafa lagt fram ótal til-
lögur og áætlanir um afvopn-
un, en allar hafá þær strandað
á sama atriðinu. Sovétríkin
vilja, að gert verði almennt
samkomulag um afvopnun í
grundvalláratriðum. Bandarík
in heímta hins vegar, að af-
vopnun verði framkvæmd
þannig, að tryggt sé með raun
hæfu eftirliti, að báðir aðilar
standi við skuldbindingar sín-
ar. Þetta skilyrði hafa Sovét-
ríkin fram að þessu neitað að
samþykkja.
EINING ÞÝZKALANDS OG
BERLÍNARVANDAMÁLIÐ.
Síðan Rússar settu fram
kröfu um brottflutning á liði
Bandaríkjanna, Bretlands og
Frakklands úr Berlín árið
1958. hefur Berlínarmálið ver-
ið aðalágreiningsefnið milli
„austurs og vesturs“. Að dómi
flestra verður það vandarhai
þó ekki slitið úr tengslum við
atburðarásina í heild — fram-
komu Rússa og stefnu þeirra
í Evrópu síðan stríðinu lauk.
Sú atburðarás hófst með því
að Rússar drógu sig út úr
stjórnarnefnd fjórveldanna í
Berlín, og borginni var skipt
í tvo hluta. Þá gerðu Rússar
tilraun til þess að einangra
Berlín með því að banna flutn
inga til borgarinnar, og síðar
fylgdu aðrar aðgerðir af hálfu
kommúnista, sem töfðu fyrir
sameiningu Þýzkalands. —
Bandaríkin, ásamt Bretlandi,
Frakklandi og Þýzka Sam-
bandslýðveldinu, heimta, að
sameining Þýzkalands verði
framkvæmd í samræmi við
óskir þýzku þjóðarinnar eins
og þær koma fram við frjálsar
kosningar. Sovétríkin hafna
þessari grundvallarreglu, og
kemur það engum á óvart, þar
sem \f ir hafa þegar virt að
vettugi gerða samninga, er
áttu að tryggja sjálfsákvörð-
unarrétt allra Austur-Evrópu-
þjóða. Þótt Sovétríkin virtust
samþykk þessari grundvallar-
reglu í Jalta og Potsdam, tóku
leiðtogar þeirra upp algjör-
lega andstæða stefnu og stofn-
uðu stórveldi með leppríkjum
í Austur-Evrópu. Sem dæmi
um þetta benda bandarískir
talsmenn á Ungverjaland, þar
sem valdastefna Rússa náði
hámarki, og ennfremur Tékkó
slóvakíu og Austur-Þýzka-
landi.
í lok fundar utanríkisráð-
herrafundarins í Genf 5. ág-
úst sl. hélt Herter utanríkis-
ráðherra ræðu, þar sem hann
gerði grein fyrir vissum und-
irstöðuatriðum, sem hann
táldi aðalástæðurnar fyrir því,
að fundarmönnum tókst ekki
að ná samkomulagi um lausn
Þýzkalandsmálanna og Berlín
ardeilunnar.
GILDI MILLIRÍKJA-
SAMNINGA.
Talsmenn Bandaríkjanna
telja, að nú sé mun erfiðara
fyrir um samninga, þar sem
Sovétríkin hafi æ ofan í æ
rofið skuldbýidingar sínar á
alþjóðavettvangi. Afstaða
Sovétríkjanna í þessu efni hef
ur oft verið sett í samband
við þá kenningu Lenins, að
sáttmála eigi aðeins að skoða
sem bráðabirgðamálamiðlun,
er missi sjálfkrafa gildi sitt,
þegar hún þjónar ekki lengur
tilgangi kommúnista. Þessi
kenning Lenins er einnig
sennileg skýring á samnings-
rofum Sovétríkjanna við Eist-
land, Lettland, Litháen, Pól-
land og Finnland. Það er fer-
ill Sovétríkjanna í þessum
málum, sem gerir það að verk-
um, að tryggingarráðstafanir
eins og eftirlit með afvopnun
eru óhjákvæmilegar nú, ef
semja á með nokkurri raun-
sýni. Þá er það oft nefnt sem
dæmi um óbilgirni Rússa í
utanríkismálum, að innan
Sameinuðu þjóðanna hafa þeir
beitt neitunarvaldi, hvorki
meira né minna en 88 sinn-
um.
ÁBYRGÐ SOVÉTRÍKJANNA
Á ÚTBJIEIÐSLU KOMMÚN-
ISMANS.
Krústjov forsætisráðherra
og aðrir forustumenn Sovét-
ríkjanna neituðu því ekki alls
fyrir löngu, að flokkur þeirra
hefði foryztu um alþjóðásam-
særi kommúnista, er miðaði að
því að ná yfirráðum yfir öll-
um heiminum, en staðreynd-
irnar tala öðru máli. Sovézkir
herir eru staðsettir í Austur-
Þýzkalandi. Ungverjalandi og
öðrum löndum, þar sem kom-
múnistar ráða ríkjum. Sovézk
hergögn hafa verið notuð til
árása, sem ýmis ríki á valdi
kommúnista standa á bak við.
Tugum sovézkra tæknisérfræð
inga og sendifulltrúa hefur
verið vísað brott úr ókommún
istiskum löndum vegna áróð-
ur og njósnastarfsemi. Kom-
múnistaflokkur Sovétríkjanna
heldur uppi víðtæku áróðurs-
og útbreiðslustarfi. Hann veit-
ir kommúnistaforingjum ým-
issa landa tæknilega þjálfun,
sem auðveldar þeim að smjúga
inn í raðir andstæðinganna og
koma af stað skemmdarverk-
um og byltingastarfsemi. Er
Moskva fastur fundarstaður,
þar sem kommúnistaleiðtog-
ar hvarvetna að úr heiminum
sitja á ráðstefnurn. Sú er skoð
un margra, sem fylgzt hafa
með alþjóðamálum, að þessi
starfsemi Sovétríkjanna sé
ein af veigamestu orsökum
þeirrajr spennu, sem nú ríkir í
heiminum. Ennfremur hafa
stj órnmálaleiðtogar Sovétríkj
anna ekki enn komið með já-
kvæðar og óhrekjandi sann-
anir fyrir því, að flokkur
þeirra hafi ekki fyrirætlanir
um heimsyfirráð og hyggist
(Framhald á 10. síðuXi
Fiillkomn
iifi sfjörnu-
sjáin
NEW YORK, (UPI). — Á
meðfylgjandi mynd er
líkan af nýjasta geim-
rannsóknartæki Banda-
ríkjamanna. Er það eitt
hið fullkomnasta, sem enn
hefur verið gert og er til
sýnis í New York.
Þetta er radíó-fjarsjá,
140 fet í þvermál og er í
smíðum í Stjörnurann-
sóknarstöðinni í Green
Bank í Virginia. Verður
þetta nákvæmasta tækið,
sem gert hefur verið til
þess að kanna geiminn.
Þessi stjörnusjá „sér“
stjörnur og tekur við ra-
díómerkjum þar sem önn-
ur tæki ná ekki néinu.
Mörg sólkerfi geisla frá
sér gífurlegri orku. Tvær
vetrarbrautir, sem menn
hafa rekist á, Cygnus A,
framleiða milljarð —
milljarð sinnum méiri
orku en sólin. En fjar-
lægðin er svo stórkostleg,
að með venjulegum rann-
sóknartækjum fást litlar
upplýsingar þaðan. Hin
nýja stjörnusjá mun ná
allfullkomnum upplýsing-
um frá Cygnus A.
Þessi stjörnusjá vegur
2500 tonn og til þess að
auka nákvæmni athugan-
anna er hún látin hvíla á
olíulagi, sem er aðeins
fimm þúsundustu úr milli-
meter á þykkt.
2 17. sept. 1959 — Alþýðublaðið