Alþýðublaðið - 29.10.1959, Blaðsíða 3

svo merkilegt í sambandi við
sögu Alþýðublaðsins að mér
þykir rétt að birta hér nöfn
þessara manna:
Pétur G. Guðmundsson,
bókbindari,
Ágúst Jósefsson, prentari,
Guðmundur Davíðsson,
kennari,
Árni S'. Bjarnason,
skósmiður,
Sveinbjörn Björnsson,
skáld,
Magnús Gíslason,. skáld,
Þorsteinn Guðmundsson,
verkamaður,
Guðjón Jónsson, verzlunar-
maður,
Halldór Jónsson, verzlunar-
maður,
Eggert Brandsson, sjó-
maður,
Jóhann Ármann Jónasson,
úrsmiður,
Guðmundur Halldórsson,
skrifstofumaður, Eyrar-
bakka,
Hafliði Bjarnason, pi'entr/i,
Guðmundur Sigurðsson,
búfræðingur.
Þessir menn stofnuðu Al-
þýðublaðið og hóf það göngu
sína í janúar 1906. Allir voru
þessir menn fátækir launþeg-
ar — og lítið um atvinnu hjá
þeim flestum. Hins vegar
skuldbundu þeir sig til þess
að leggja fram nokkurt fé til
útgáfunnar, en þeir vonuðu
að verkafólk mundi finna til
skyldleikans áður en langur
tími liði og það myndi tryggja
afkomu blaðsins. Stefnuskrá
Haraldur Guðmundsson
blaðsins var mjög hógvær.
Hún er birt á forsíðu þessa
blaðs.
Stefnuskránni fylgdi svo-
hljóðandi eftirmáli frá blað-
stjórninni:
„Við, væntum þess, að all-
ir, sem vilja velferð þjóðar-
innar í nútíð og framtíð,
styðji okkur að þessu verki
með alúð og einbeittum vilja.
Jafnréttið sé sá töframáttur,
sem einn getur aflað þessari
þjóð sem öðrum vegs og
virðingar, frelsis og far-
sældar.
Við trúum á þenna mátt
og tileinkum okkur orðin:
Frelsi, jafnrétti, bræðra-
lag“.
í fyrsta tölublaði var grein
um nauðsyn á stofnun verka-
IAU6ARD. (Rf UTER)- RÖSTOR
miR FftAMAN SENPim
KÖBU í POhlMHSKA LÝO-
vEimv. skot frá smi-
miHU FELLIR íim
KftÖSTJCW KOM/NN HEIM
TIL M05KVU Öft BALKAN-
FERÍ> S\NNl V-t>ýSKU
BLÖOiN GA&HRÝHA Dft.
ADENAUER WARKA ■ ■
LEGA fyR/ft ÞÁ'A-
KVÖRPVN HAHS AV VERPA
KANSLAR/ AFftAM
Alþýðublaðið „hélt úti“
gluggablaði í prentava-
verkfallinu á nýliðnu
sumri. — Hér lesa tveir
fréttaþyrstir vegfarendur
fréttirnar — erlendair og
innlendar — sem skrifað-
ar voru á spjöld, sem
hengd voru út í Alþýðu-
hlaðsgluggann. Til vinstri
er sýnishorn af einu þess-
ara spjalda.
mannafélsgs og varð húri því
undanfari stofnunar Dags-
brúnar, en með stofnun þess
félags hófst í raun og veru
hin linnulausa verkalýðsbar-
átta á íslandi.
En brautryðjendurnir urðu
fyrir sárum vonbrigðum. Þeir
gátu ekki staðið undir fjár-
hagslegum byrðum þess. Þó
kom blaðið út á annað ár, en
þeir urðu að hætta. Þó hafði
enginn fengið einn eyri fyrir
störf sín við það. 'Var svo
kornið að lokum, að Pétur
greiddi það, sem ógreytt var
af prentunarkostnaðinum
þegar blaðið varð að hætta.
Verkafólkið átti ekki opin-
beran málsvara og Dagsbrún
þekkti ekki betur sinn vitj-
unartíma en svo, að félagið
Einair Magnússon
neitaði að styrkja blaðið fjár-
hagslega.
Og þannig liðu árin.
DAGSBRÚN.
Árið 1913 hófu Dagsbrún-
armenn verkfall við hafnar-
gerðina í Reykjavík, en það
var í upphafi vinnunnar. Hér
verða ekki rakin þau mál, sem
béint snerta verkfallið, en
það varð að vissu leyti eld-
skírn félagsins. í þessu verk-
falli fundu menn mjög til þess
að erfitt, var að eiga ekki mál-
gagn. Blöðin, sem þá voru hér
stærst: Vísir og Morgunblað-
ið, affluttu og rangtúlkuðu
kröfur og stefnu Dagsbrúnar.
Felix Guðmundsson fékk að
vísu eina grein inn í Vísi til
þess að skýra sjónarmið
verkamanna, en strikað var
út úr henni og henni ýmis-
legt gert til vanza af hálfu
blaðsins. Þá var það, að stofn-
að var enn til blaðaútgáfu af
hálfu jafnaðarmanna. 'Var það
blað nefnt Verkmannablaðið,
en aðeins nokkur blöð komu
út. Það fór enn á sömu lund.
Og enn liðu tvö ár. Alþýðan
átti ekkert blað — og öll blöð
voru lokuð henni.
En þá gerðust tíðindi, sem
haft hafa örlagarík áhrif á
lífskiö” alþýðunnar í landinu
ALÞÝÐUBLAÐIÐ hefur verið sverð og skjöld-
ur verkalýðshreyfingarinnar og Alþýðuflokksins
í fjóra áratugi. Saga þess og saga þeirra verða
ekki greind í sundur.
Alþýðublaðið eldra, sem hóf göngu sína í
ársbyrjun 1906, var stofnað af örfáum hugsjóna-
mönnum til þess að vinna að stofnun alþýðusam-
taka og boðun jafnaðarstefnunnar. Brautryðjend-
urnir urðu að gefast upp við útgáfuna. En þrátt
fyrir uppgjöfina sáði þetta fyrsta alþýðublað
fræjum, sem síðar báru ávöxt og enn bera ávöxt.
Árið 1913 réðust verkamenn aftur í blaðaút-
gáfu, Verkamannablaðið, en það fór á sömu lund
og með Alþýðublaðið 7 árum áður, að aðstendur
þess höfðu ekki fjármagn til þess að standast
kostnað af útgáfunni og blaðið hætti að koma út.
Árið 1915 stofnaði Ólafur Friðriksson blað-
ið Dagsbrún og það var í raun og veru upphafið
að Alþýðublaðinu, sem nú er f jörutíu ára.
Það er athyglisvert, að verkamannafélagið
Dagsbrún var stofnað árið 1906, eða sama árið og
Alþýðublaðið eldra hóf göngu sína — og hefur
því blaðið vissulega átt sinn þátt í stofnun félags-
ins. Það er ekki síður athyglisvert, að með hafn-
arverkfalli Dagsbrúnar 1913, nokkru eftir að
Verkamannablaðið var stofnað fékk félagið eld-
skírnina. Árið 1915, sama árið og blaðið Dags-
brún hefur gögnu sína, eru stofnuð tvö öflug fé-
lögin í Reykjavík: Sjómannafélagið og verka-
kvennafélagið Framsókn, og fyrsta jafnaðar-
mannafélagið í höfuðstaðnum. En ári síðar er
myndað samband milli félaganna: Alþýðusam-
band íslands og Alþýðuflokkurinn.
Alþýðublaðið varð arftaki blaðsins Dags-
brúnar og var stofnað vegna þess, að brautryðj-
endurnir vildu færast meira í fang: stofna dag-
blað handa alþýðunni og fyrir hana.
Hér er ekki rúm til að rekja þau málefni, sem
jAlþýðublaðið hefur barist fyrir. Það eru sömu
nauðsynjamálin fyrir alþýðuna í landinu og Al-
þýðuflokkurjnn hefur alltaf haft á stefnuskrá
sinni. Mörg þessara mála hafa náðst fram — og
að þau séu þökkuð Alþýðuflokknum, þá má ekki
sundurgreina, hvort hafi lagt meira til sigursins:
flokkurinn eða málgagn hans og málsvari.
Ég vil í dag, fyrir hönd Alþýðuflokksins og
liðsmanna hans um gjörvalt landið, færa Alþýðu-
hlaðinu og öllum þeim, sem starfað hafa við það
og fyrir það, þakkir og heillaóskir. — Alþýðu-
hlaðið er nú orðið eitt útbreiddasta blaðið í land-
inu. Það hefur aldrei verið eins öflugt og það er
nú. Megi það verða til þess, að alþýðunni aukist
enn skilningur á hlutverki sínu — að skapa á fs-
landi heilbrigt þjóðfélag og heilsteypt með kjör
orð Alþýðublaðsins: frelsi, jafnrétti og hræðra-
lag, að leiðarljósi,
Vilhjállliur S. Vilhjálmsson
Alþýðublaðið — 29. okt. 1959 3