Alþýðublaðið - 24.11.1959, Blaðsíða 10

ÞJÓÐ'LEIKHÚSIÐ hafði
frumsýningu síðastliðið laug-
ardags'kvöld á ieikritinu „Ed-
ward', sonur minn“, eftir
brezku höfundana Robert Mor
ley og Noel Langley. Islenzkað
hefur Guðmundur Thorodd-
sen. Leikrit þetta var fyrst
sýnt í Lundúnum fyrir um
12 árum, síðan í. New York og
víða í Evrópu. Þar kom í ljós
að margir vildu sjá þetta leik-
rit. Ekki getur það þó talizt
meiri háttar bókmenntaafrek,
og því veldur það nokkurxi
furðu, að það skyldi grafið
upp hér nú en ekki fyrr, fyrst
það taldizt eiga erindi við
okkur.
Brezkur smáborgari í Bright
on kemst til auðs og vglda og
lætur þar tilganginn helga
meðalið. Tilgangurinn: að búa
í haginn fyrir einkasoninn,
Edward; honum er ekkert of
gott. Brugðið er upp raunsæi-
legum svipmyndum úr sögu
þessarar fjölskyldu á 23 ára
æviskeiði sonarins (og reynd-
ar ögn lengur), og höfundun-
um tekst að kynna okkur Ed-
ward þennan furðuvel, þó að
hann birtist aldrei á sviðinu.
Hinu er ekki að neita, að lýs
in2 þessi er allreyfaraleg á
köflum, höfundarnir koma
reyndar víða við, en kafa ekki
djúpt. Leikritið er ekki gert af
mikilli skáldlegri sýn; höfund
arnir fleyta sér oft yfir erf-
iðleikana af.lagni og kunnáttu
Regína Þórðardóttir,
\ Sveinn í
| EinarssEi |
jikrifar um\
\ leikllsf J
Leikafmœli
fremur en að beita listrænni
alvöru, og árangurinn er sá
að úr verður ekki drama, held
ur melodrama.
En Edward er dálítið erfið-
ur blessaður drengurinn, hann
er hræddur við ábyrgð, en er
að hnupla þetta úrum, drekka
sig fullan á gelgjuskeiðinu, um
gangast ungar stúlkur ógæti-
lega og margt fleira stór-
hneykslanlegt: m. a. o. hér
er fjallað um uppeldisvanda-
mál, og ætti það að vekja á-
huga alls þorra leikhúsgesta.
Ein aðalpersónan, móðirin, —
segir eitthvað á þessa. leið ná-
lægt leikslokum: Það var ekki
að Edward væri svo veikgeðja
— það var ekki, að Arnoid
spillti honum með eftirlæti,
það var ekki bara það. Hvað
það var meira, hafa höfundar
reyndar lítið við að fræða okk
ur um, en viðhafa hins vegar
fyrri skýringarnar með nokkr
um tilbrigðum og tilþrifum.
Edward fellur í stríðinu, en
ég fæ ekki með nokkru rnóti
séð, að sviplegur dauðadagi
hans sé neinn endir á þeim
þráðum, sem spunnir, eru í
leikritinu. Nema leggja eigi
einhverja sérstaka áherzlu á
þessi orðaskipti: „Haldið þér,
<að verði stríð?“ — „Lávarð-
urinn er vongóður um það“.
Nú jæja, melodrama getur
verið hið þokkalegasta og
þakklátasta sviðsverk, og ann
að verður ekki með sanngirni
sagt um þetta leikrit. Þarna
eru persónur, sem eru sjálfum
sér samkvæmar og heilstevpt-
ar innan sinna takmarka og
gefa góðum leikurum ta;ki-
færi, ef ekki til djúpstæðra
mannlýsinga, þá að minnsta
kosti til áhrifaríkrar fram-
göngu. Það er í rauninni með
túlkun aðalhlutverkanna, —
sem gengi leikritsins stendur
og fellur hverju sinni.
Indriði Waage fer í svið-
setningu sinni troðnar brautir,
en hún er raunsæileg og vel
við hæfi. Leikurinn hefst 1919
og endar 1947, og kannski
hefði sýningin orðið litríkari,
ef leikstjórinn hefði lagt
meiri áherzlu á breytileg ein-
kenni tímanna. Leikritið er
nokkuð langt, hefði kannski
mátt stytta, og aukinn hraði
sums staðar hefði sennilega
verið til bóta. Þannig t. d.
í fyrsta atriðinu, sem er sér-
lega erfitt vegna aldurs leik-
endanna, maður má helzt ekki
verða leiður á Edward strax.
Leiktjöld Gunnars Bjarnason-
ar voru þokkaleg: bezt í síð-
ustu atriðunum, en herbergið
á milljónerahótelinu einna
sízt.
íslenzkir leikendur eru orðn
ir svo vanir því af margra
ár-a nokkuð einræfu leikrita-
vali að bregða sér í gervi
ensks millistéttafólks og reika
um sali lávarða, að það kem-
ur engum á óvart, að leikur-
inn er öruggur og traustur. —
Þeir kunna orðið betur að
leika þetta „en sitt eigið þjóð-
líf“. Einn leikenda sker sig þó
úr, Þóra Eyjalín Gísladóttir,
en það er frumraun hennar á
sviðinu. Leikur hennar er ein-
kennilegur og yfir honum ann
ar blær en allra hinna. Hun
lýsir hinum enska einkaritara
eins og hann sé dramatísk og
hátíðleg vændiskona, og það
held ég sé ekki rétt. Þessi
unga leikkona á eflaust eftir
að gera betur með auknum
þroska, en hálfgerður bjarn-
argreiði var að fela henni
jafn ábyrgðarmikið hlutverk.
Sýningin er ekki heilsteypt
eftir.
Hlutverk Arnolds Holts er í
traustum höndum Vals Gísla-
sonar. Og þar er því borgið.
Hann fellur ekki í Þá freistni,
að gera venjulegan leikhús-
þorpara úr persónunni, heldur
leikur af smekk og hófsemi, og
mætti fremur en hitt draga
upp myndina gleggri dráttum
á stöku stað. Það er ekki hans
sök, heldur höfundanna, að
við eigum bágt með að trúa
því svona að óséðu. hvernig
miðlungsmaður í 3. atriði
breytist í hinn veráldarvana í
4. atriði, mann sem er vaxinn
hverjum vanda. Leikur Vals
í símtalsatriðinu bætir þar
varla nægilega úr.
Minnistæður verður Rúrik
Haraldsson í hlutverki Harry
Soames, félaga Arnolds, sterk
ur leikur og vel hugsaður. —
Róbert Arnfinnsson er sérlega
geðfelldur í hlutverki læknis-
ins og leikur af notalegri
kímni, þegar það á vxð, en þó
efast ég um, að hann sé rétta
manngerðin í „resonneur“-
hlutverk sem þetta. Haraldur
Björnsson á auðvelf, með að
lýsa manngerðum, sem eiga
mikið undir sér, því að hann
hefur meira vald á sviðinu en
flestir aðrir. En skólameistar-
inn verður hér þó í höndum
hans of kátlegur til að sam-
-kennurum hans og nemendum
standi af óblandin virðing, —•
Bessi Bjamason er skemmti-
legur þjónn.
Ég hef geymt hið ánægju-
legasta þar til síðast. Áhorfend
ur voru í hátíðaskapi og tóku
skemmtilegan þátt í leiknuni
með lófaklappi og öðru tilheyr
andi, og alveg virtist bötnuð
kvefpestin, sem gekk um sal-
inn, þegar „Blóðbrullaup“ var
frumsýnt. En þetta var líka
hátíðakvöld, því að minnzt
var 25 ára leikafmælis einnar
fremstu leikkonunnar okkar,
Regínu Þórðardóttur. Hún
leikur aðalkvenhlutverkið, —
Evelyn Holt, móður Edwards,
og skilar því með mikium
sóma. Hún lýsir af skilningi
og smekk, hvernig árin og at-
vikin vinna á þessari konu,
sem er ljómandi af bjartsýni
og heilbrigði, þegar við kjmn-
umst henni fyrst, en aumkv-
unarverður áfengissjúklingur,
þegar við skiljum við hana síð-
ast. Leikur hennar er mótað-
ur af næmleik og nærist af
athugunargáfu. Hæst rís hann
í síðustu atriðunum, þar hóf
hún leikritið í æðra veldi, og
það nálgaðist harmleikinn.
Þegar við lítum um öxl og
minnumst fremstu hlutverka
Regínu Þórðadóttur hin síð-
ustu ár; sjáum víð að mörg
þeirra eru úr raunsæilegum
nútímaleikritum: Sibyl Birl-
ing, Linda Loman, Beatrice,
Frú Winemiller, Gína Ekdal,
Frú Frank, Evelyn Holt, —
gefur það okkur ofurlitla
bendingu um svið leikkonunn
ar, — hún er hljóðlát fremur
en ofsafengin, hógvær í list
sinni, en sönn f tilfinningunni
og stendur föstum fótum á
veruleikagrundvelli. Mig lang
ar reyndar að bæta einu hlut-
verki við — af því að ég veit
að frú Regína hefur aldrei
metið hlutverk eftir lengd eða
stærð, — frú Dagmar í Þess
vegna skiljum við, sem var ó-
trúlega skýr og fín mannlýs-
ing.
Áhorfendur hylltu frú Reg-
ínu mjög svo sem verðugt var
þetta kvöld. Hún er dyggur
þjónn listarinnar, og í litlum
leikhóp eins og leikhópur Þjóð
leikhússins er, er hún ómiss-
andi.
Sveinn Einad’sson.
Framhald af 12. siSn.
áður hvatt til hins sama og að_
Allsherjarþingið hafi á sínum
tíma samþykkt að halda UN-
RWA áfram, „þar til flótta-
fólkið hafi verið samlagað
efnahagslífi ríkjanna v'ð botn
Miðjarðarhafs, annað hvort á
þann veg, að flóttamenn
hyrfu aftur til sinna fyrri
heimkynna, eða að þeir kæmu
sér fyrir til frambúðar á ann-
an hátt“. Hvorugt hefði átt
sér stað enn.
„TEKUR ÁRATUG
EÐA LENGUR“.
Dr. Davis sagði, að það
væri augljóst, „að það myndi
taka áratug eða lengur“, að
leysa vandamál Palestínu-
flóttafólksins. Hann flutti
ræðu sína um leið og hann
lagði fram skýrslu um starf-
semi UNRWA á síðastl ðnu
ári.
Forstjórinn sagði, að af
mannúðarástæðum væri nauð
synlegt að halda hjálp S. Þ.
til flóítafólksins áfram. Einn-
ig til þess „að lina mannleg-
ar þjáningar og til þess að
koma jafnvægi á í löndunum
við botn Miðjarðarhafsins á
meðan þau öfl eru að verki,
sem munu roóta frarntíð þess-
ara landa, öfl sem á sínum
tíma munu leysa vandamál
flóttamannanna, sem og önn-
ur vandamál á þessum slóð-
um,“ eins og dr. Davis orðaði
það. Þessi öfl eru að hans
dómi margvísleg, efnahags-
leg, pólitísk, félagsleg, land-
búnaðarleg — og þau eru að
verki bæði innan og utan
þeirra landa sem hér um
ræðir.
ENDURREISNARSTARIÐ,
SEM MISTÓKST.
Dr. Davis sagði að UNRWA
gæti verið hreykið af því
starfi, sem þegar hefði verið
unnið meðal flóttafólksins í
löndunum við botn Miðjarð-
arhafsins og það fyrir eina. 33
dollara á mann að jafnaði á
ári. En hann viðurkenndi
hreinskilnislega, að stofnun-
inni hefði mistekist endur-
reisnars+arfið — að koma
flóttafólkinu fyrir tll frambúð
ar. Hann benti á, að endur-
reisnarstarfið héfði mætt möt
spyrnu hjá viðkomandi ríkis-
stjórnum og hjá flóttamönn--
unum sjálfum, sem teldu „að;
þeir hefðu orðið fyrir hinu
hróplegasta ranglæti“ er þeir
neyddust til að yfirgefa fyrri.
heimkynni sín.
Framhald af 12. siðu.
boð og þess háttar, allt til á-
góða fýrir flóttamannasjóð-
inn. í Svíþjóð fá þeir, sem
leyfa að þeim sé tekið blóð
. fyrir blóðbanka, 25 króna
þóknun í hver’t skipti. Marg-
ir hafa gefið blóð til flótta-
mannasjóðsins. Iiinn kunni
brezki listmálari, Simon El-
wes, hefur gefið nokkra mál-
verkastriga, auða. Þeir sem
óska, geta keypt strigann og
fengið málaða af sér mynd á
hann fyrir 900 sterlingspund,
sem ganea óskipt til flótta-
mannasjóðsins. — í Brezku
Guinea hefur stúdent einn
hætt að reykja tóbak og lætur
þá peninga, sem hann sparar
við tóbakskaupin, renna til
flóttamanna.
Á landbúnaðarsýningu, sem
haldin var í Straud í Englandi
lét kvenfélag staðarins koma-
upp gosbrunni, þar sem þeir,
er framhjá fóru, voru hvattir
til að kasta smápeningum til
ágóða fyrir flóttafólk. Kom
inn talsverð upphæð. Stúdent-
ar í háskólanum í Bristol
söfnuðu 120 sterlingspundum
á þann hátt, að þeir drógu við
sig í mat um hádegið. í stað
þess að borða heitan rétt létu
þeir sér næg.ja brauð og ost,
eða annan ódýran og óbreytt-
an mat. Þannig mætti lengi til
tína dæmi um hve flótta-
manna-árið hefur haft djúp-
tæk áhrif víða- um heim.
— í safni því, sem fram-
angreind dæmi eru tekin
úr, er ekki minnzt á
hvort íslendingar eru með í
flóttamannaárinu á þann hátt,
að almenningur taki þátt í
söfnun. En flóttamannaárinu
lýkur ekki fyrr en í júnílok
1960 svo það er enn tími til
stefnu.
Gerum við bilaða
og klósett-kassa
Símar 13134 og 35122.
10 24. nóv. 1959 — Alþýðublaðið