Alþýðublaðið - 20.01.1921, Blaðsíða 1

Alþýðubladið
Geflö út s** .áLÍþýöiAííoí* kist*r**,
1921
Fimtudaginn ðO janúar.
15. tölubl.
R œ ð a
Hóðins Valdimarssonar
á kosningafundi Alþýðu-
1
flokksins 15. fi. m.
(Frh.)
Ea þá er að snúa sér að sjálfri
landsverzluninni og taka ástæður
þeirra A listamanna.
Þeir viðurkenna að landsverzl-
unin hafí verið nanðsynfóg á
strfðsárunum, en nú séu ástæður
breyttar og tilveruréttur hennar
geti ekki bygst á öðru en þessu:
1 hvort nokkur hætta sé um
vöruskort, 2 hvort landsverzlunin
gefi af sér tekjur í ríkisfóð. Þeir
halda þvi fram, að engin hætta
¦sé á vöruskórti, gefa í skyn að
tap landsverzlunarinnar nemi mörg-
um miljónum, þó að etfitt sé að
vita um það, auk þess sem hún
sé fjárhagslegur baggi á landssjóði,
sem haldi föstu miklu veltufé og
sífeld áhætta sé um tap. Þetta
larrsi heiibrigt viðskiftalíf, þvf að
íyrsta skilyrði þess sé frjáls sam-
kepni, og þar beri hver einstakl-
iagur tapið, ef tap sé, en hér sé
'því skelt á alla landsmenn. Þar
að auki eyðileggi þetta verzlunar-
stéttina, seái sé nauðsynleg.
Landsverzlunin sé því hættulegri
sú, sem komið sé verðfall eríend-
M og þá eigi að kaupa lítið í
einu, en hún kaupi mikið og tapi
$>ví. Loks geti engin rfkistjórn
setið í friði meðan landsverzlunin
.sé til, og einn forstjórinn hafi lagt
til fyrir löngu síðan að hún yrði
aiður lögð. Þolinmæði þeirra sé
þvf nú á þrotum.
Eg bið afsökunar á því, hve
iangorður eg héfi verið um ástæð-
ur andstæðinga okkar jafnaðar-
manna. En bæði er það, að fáir,
sem eru viðstaddir hér, munu hafa
verið á Bíó-fundinum né lesið
Morgunblaðið, og auk þass er á
þcnna hátt etsn greinilegar hægt
*ð htekja staðieysurnar.
teinolía
Pantanir d steinolíu, sem væntanleg er hingað með
e.s. Villemoes í febrúar, öskast sendar sem fyrsl
Landsverzlunm.
Við jafnaðarmenn höldum því
fram, að veruleg hætta sé nú á
skorti á nauðsynjavörum f landinu
sökum hins alkunna ástands ís-
laodsbanka og þar at leiðandi
gjaldeyrisskorts. Þetta eitt mundi
hafa í för með sér nauðsyn áfram
haldandi landsverzlunar, til þess
að útvega nauðsynjavörur, skifta
þeim jafnt yfir landið og koma i
veg fyrir okur heildsala á þeim
vörum, sem ætíð vill brenna við
þegar vöruskortur er, þrátt fyrir
allar verðlagsnefndir.
í öðru lagi er ekkert leyndsr-
mál hvernig reikningar landsverzl-
unar standa, og furðanlegt að
frarobjóðendur til þings skuli ekki
vita hvar þeir eiga að sjá það
Reikningarnir hafa legið fyrir
þingiou, eins og reikningar ann-
ara landsstofnana, endurskoðaðir
bæði af tveim mönnum tilnefndum
af fjármálaráðherra Og af endur
skoðendum landsreikninga. —A
landsreikningnum sjálfum sést, að
um næst sfðustu áramót var þar
ekkt um margra miljóna halla að
ræða, heldur 2V4 miljön kr. hagn-
að. Það er erfitt að kalla lands
verzlunina fjárhagslegan bagga á
landssjóði, þegar hún hefir gefið
eins miklar tekjur f ríkissjóð eins
og allur tekjuskatturinn. Áhættan
við þá verzlun er sannarlega þess
virði, að stofnuninni sé haldið við
og hún efid. Og þetta því fremur
sem sannanlegt jer með skýrzlum
og tölum, að verðlag og álagning
landsverzlunar er töluvert lægri
heldur eh heildsala. Eg get, ef á
þarf að halda, tekið yms dæmi
þess. En þetta kemur til af þvf,
að slfk stórverzlun, sem veltir
15—20 milj. króna árlega, hlýtur
að verða ódýrust. Og við íslend-
ingar höfum sannarlega ekki ráð
á öðru verzlunarfyrirkomulagi e*
því, sem er bezt og ódýrast.
Hættah við tap á verðfalli er
einnig minst með landsverzlua,
því að áreiðantegt er, að hún,
sem undanfarandi ár hefir haft i
höndum sfnum mestalla heildverzt-
un með nauðsynjavörur, veit betur
hve mikið hæfilegt er að kaupa
frá útlöndum eftir hendinni, he!d-
ur en hundrað sundraðir heildsal-
ar, sem einungis hugsa um pen-
ingalegan gróða sinn. Ef iands-
menn tapa á landsverzluninni, þá
græða þeir þó einnig tekjur henn-
ar, þvf að hún er félagseign ailra
landsmanna. En þó að einstakl-
ingar tapi sjálfir á ve-zlun, þá græðft
þeir einn<g sjálfir. Þar er því jafnt
á komið um aðstöðuna.
Eg get ekki séð að það sé ein-
um forstjóranum til sóma, ef
hann hefir verið á móti þessari
þjóðarstofnun meðan hann var við
hana, og vfst er það, að hinir
forstjórarnir hafa orðið henni þvl
meira fylgjandi, sem þeir þektu
betur til hvernig búa hcfir gefist.
Sú ástæða, „að engin rfkisstjórn
geti setið i friði meðan iandsverzl-
unin er við lýði," er harla lftilvæg,
bæði vegna þess, að stjórn lands-
verzlunarinnar er að mestu óháð
landsstjórninni, og í öðru lagi eru
ráðherrastöðurnar engin feit prests-