Alþýðublaðið - 11.12.1934, Page 3

ÞRIÐJUDAGINN 11. DES. 1934.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐÍÐ
ÚTGEFANDI :
ALÞÝÐUFLOKKURINN
RITSTJÖRI:
F. R. V ÁLDEMARSSON
Ritstiórn og afgreiðsla:
Hverfísgötu 8—10.
SIMAR :
4900—4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjóm (innlendar fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss. (heima).
4904: F. R. Valdemarsson (heima).
4905: Prentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
flamllr embættismenn.
FYRIR f>ingxnu liggur nú frumr
varp til laga um hámarksald-
ur embættismarma.
jf>ar er gert ráð fyrir því, að
embættiismíenn skuii að ja.fnaði
láta af störfum þegar þeir em 65
ára, heimilt er þó að þieir haldií
embættum til 70 ára alduns, ef
•lieilsa og kraftar leyfa, en þegar
þeim aldri er náð, skulu þeir ætí'ð
hverfa fná embættum sínum, en
njóta eftirlauina.
Nágrannaþjóðir vorar hafa
gengiið iinn á þessa braut fynir a.l 1-
löngu síðan. pær röksemdir, sem
tii þess liggja, eru tvíþættar, og
veiit an,nar þátturinn að embættiis-
möinnunum sjálfum, en hiifin að
þjöðinni.
Hvað embættismenmna sjálfa
smertir, þá er það ful.l sanngirnis-
krafa frtá þeirra hendi, að þieir
fái að hverfa frá vandasörnum
og erfiðum störfum, þiegar kraít-
ar þiöinra taka að þverra, enda
þie,ss að! gæta í þessu sambandi,
að það hefir verjð iieitt í Ijós jmeð
sikýlauisium rökum, að öll þau
störf, siem inna þarf af höndum
tii þess að mannkynið geti lifað
góðu li.fi, má framikvæma af
mömnum á aldrinum frá 20 árum
túl 50 ára, eða jafnvel er talað um
enn skemmra -áisabii. Þróunin
hlýtúr því að hníga í þá átt, að
ungliittgar fram til tvítugs verji
tíma sínum til náms, en ekki a.1-
mennrar vinnu, og að eldri mian'n!-
Athjfolisverð tillaga.
Hin fróðlegu berklavamaerindi
Utvarpsiins í yfirstandandi viku
miunu óefað hafa orðið til þess
að opma augu fjöldans fyrir því:
í 1. iagi hversu skamt vér erum
á veg kom'njr í þessum efnum,
þrátt fyrjr ærinn tilkostnað, og
í 2. lagi fyrír þeirri staðreynd,
að vér, með sama tilkostnaði eða
svipuðxxm, gætum verið komnir
miklu lengra áleiðis, ef ríkt hefði
hér nægur skil.ningur og vakandi
vii'ji.
jpað mun inú e. t. v. þykja
nokkuð óvægilega til orða tekið,
að brfegðia nokkrum um viljaieysi
f þessum efnum, 'en því miiður
verður ekki hjá þvi komist, en
segja má þeim til afsökunar, er
hér eijga hlut að máli (alþingi!
oig æðri og lægri stjórnarvöld-
um), að þeir hafi ekki vitað hvaði
þeir voiju að giera. En eftir hið
fróðJega og frá mannúðarlegu
sjónarmiði, imnihaidsríka eriedi hr.
irnir fái að njóta rólegrar elli, en
þurfi ekki að vinna hvorki and-
lega né Jílkamlega viinnu fram yf-
ir það, sern heilsa og kraftar lieyfa
og þeir óska.
Hins vegar er það viðurkent,
að hverju þjóðféiagi stafar nokk-
úr hætta af því, að hafa mikinn
fjölda gamalla embættismiann-a í
sánini- þjónustu. Það er vitanl :gt,
að fæsitir mernn eru því atgiervi
búnir, að þeir geti til fulls skiliið
sína samtið þegar þeir komast á
efri áu
Um þessi mieginatriði ættu allir
að igeitia verið sammála, og lætur
senmiJeiga ekki fjarri að svo sé.
iÞað ef þvfí' í raumimni dálítið hlá-
liegt þiegar íhaldið er að heimska
sig á*því, að fjandskapast við
þössa huigmynd.
jpví; miður verður sennilega
ekki hægt a.ð ráða þessu máli
til lykta á þessu þingi, en á pæsta
þinigi ætti það að vera örugt. Og
þegar það ier orðxð að lögum, þá
er gengið inn á neglu, sem fylgja
ber, ekki einasta hvað embætlis-
me;nm sniertir, heldur o.g alia
memix, og sú regla er: æskuárin
til náxns, maxxndómsárin til starfs
og elliárin til hvíldar.
iæknis Helga Ingvans,sonar í
kvöld, fellur þessi afsökun niður,
og er þess nú að vænta, að al-
þingi bregði nú skjótt við til urn-
bóta, að fengnum bendiu|g!um sér-
fræðiinga og bæti þannig fyri|r
sínar gömlu syndir og stjórnar-
valdanna.
(Það, siam ég einkurn vildi taka
tj.l athugunar í grjeinarstúf þess_
um, er him merkiiega tillaga fyr-
nefinds læknis um að skylda rílki
og bæjarfélög tii að grieiða götu
þieirra sjúklinga, er bata hafa hlot-
ið oig teijast meiga vinnufæri.r
(þó lekki til stritvinnu), með því
að liáta þá að öðru jöfnu (nánar
tiltekið að vissum hundmðshluta)
sitja fyrir hiinum léttari störfum,
er þiessir valdhafar eiga yfir að
ráða. Hefir mér oft komið þetta
sarna til hugar, enda munu fæstra
hugir blandast um það, að þetta
sé siðferðilega rétt, auk þess sem
það er bieint hagfræðisatriði. Eða
myndi það talin góð móðir, sem
ætti 2 syni, annan ful.lhraustan
en himn líkamliega veiklaðan, sem
sendi hirxn hrausta son. í berjamó
en hiinn veiklaða í mógrafir. En
þietta ier nákvæmlega hið sama og
móðir vor Fjallkonian (þ. e. a. s.
bræður vorir, sem búum ráða fyr-
ir heninar hönd,) gerir emn þann
dag í dag.
Tökum dæmi af Reykjavík, þótt
aðrir bæir, sveitafélög og rxkið
sjiálft ieági hér óskift mál. Reykja-
ví|k hefir upp á mörg létt störf
a& bjóða, svo sem margs konar
skrifstofustörf, imnhelmtustörf,
margs konar vörzlu, mælaálestur
o. fl., ien lítið mun þiess hafa orðið
vart, að þeir, er heilsu siinmar
vegma þurfa á léttum störfúim að
halda, hafi að öðru jöfnu verið
iátmir sitja fyrir þiessum verk-
mm. Myndi slíkt þó snjallræði,
þó'tt ekki væri litið nema á fjárr
hagshliðina eina, frekar en hitt,
að iáta himn veiklaða gamga iðju-
lausan, i mörgum tilfeilumr á
fxamfærii bæjarins, eða meyða
hanjn tii að gegna þeim störfum,
sem honum errn urn rnegn, og
gera hanm þannig ab sjúkráhús-
fæðu hvað lofiaw í annað', en taka
fullhraust fólk til að vinna þau
störf, er hann eimmitt væri kjör-
imn til að annast.
Engimn taki samt orð mfn þann-
ig, að ég ætlist til að rikið og
bæjarfélög hafi eimtómt vieiklað
S
fóiik í þjónustu sinni, enda er
það eigi hægt eftir því sem að
framam greinir. Mér er það full-
komiega ljóst, að miikill hluti
hiinma opinberu starfa eru þanin
veg vaxin, að ekki veiitir af fullr)
oriku til að am'nast þau, en ég
hika hins vegar ekki við að halda
þvi fram, að þetta sé mál, sem
mauðsynlegt sé að taka til ná-
kvæmrar athugunar, og mrujn hin
væntainieiga milliþinganiefnd í
bienklavartiarmáium sjálfsagt gera
það. Og um góðan vilja núver-
amdi heilbrigðisstjórmar til fram-
kvæmda að þeim athugúnuim
loknum efast ég ekfci.
Ég skal að lokum gieta þess, að
jbó að í Jimum þessium sé miðað
við berklasjúklinga, þá tel ég að
sijálfsögðu að svipað gildi um
aðra sambærilega sjúklinga.
5. dez.
■IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlllllllllllllllllllll^
= Alla þá mikla góðvild og samúð, sem ssss
ssss mér hefir með ýmsum hœtti verið sýnd í IH
r*rfi** tilefni af 75 ára afmœli mínu, pakka ég =
m hjartanlega. .'■1—'J
555 Einar H. Kvaran. IH
aiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiir i
JólagjaflfDar 1934.
Vegna þess að við kaupum allar okkar vörur beint frá framleið-
andanum, og ávalt hverja vörutegund þar sem hún er ódýrust og
bezt, verður áreíðanlega hagkvæmast fyrir yður að kaupa jólagjafirnar
hjá okkur.
Mikið úrval. — Eitthvað fyrir alla.
K. Elnarsson & BJiSrnsson,
Bankastræti 11.
T
Kolakðrfnr
Kolaansnr,
Ofnskermar
hjá
fl. Biering,
Laugavegi 3. Sími 4550.
OTTO B. ARNAR,
löggiltur útvarpsvirki,
Hafnarstræti 11, sími 2799.
Uppsetning og viðgerðir á út-
varpstækjum.
Islenzkii spilin
eru jólaspilin. Heiidsðluna hefur
Magnús Kjaran,
Sími 4643.
Erá næstn árðmótnm
I
verður svo sem'kaupendum blaðsins”er kunnugt,
tekið upp það sölufyrirkomulag á blaðinu úti
um land, að það verður eingöngu seltfgegn
fyrirframgreiðslu, annað hvort 3. mánaða eða
alt árið í einu lagi, eftir því hvort kaupendur
telja sér hentara.
Kaupendurnir eru hér með vinsamlega beðnir
að rnuna eftir þessu ogjsenda^ afgreiðslunni í
Reykjavík greiðslu í réttan .tíma svo sending
blaðsins geti hindrunarlaust haldið áfram.
Frá sama tima geta menn1 gerst áskrifendur
að blaðinu hjá póstafgreiðslum hvar sem er á
landinu og greitt það þar. Er þetta til hagræðis
fyrir kaupendur því þeir losna þá við að senda
greiðslur sinar"sjálfir.
I
Alþýðublaðið 11, des. 1934.
PER LAGEBQUlSTi
BÖÐULLINN
. Þýtt hafa Jón Magnússon og Sigurður Þórarinsson.
Akureyri. Bókaverzl. Þorsteins M. Jónssonar 1934.
Par Lagerkvist er maður á
bezta aldri, fæddur árið 1891.
Hann vakti þegar á sér mikla
athygli. Viðfangsefni hans voru
talsvert óvenjuleg, en þó skar
sig einkum úr framsietning, mál
og stíll. Voru talsvert: skiftar
skoðanir um bækur hans, en
enginn nieitar því inú, að hann sé
einhver mierkasti rithöfundur Svía
— Oig fiestir tielja hann friemstan
allria sænskra rithöfunda af hinini
yngri kynslóð. Ilann befir skrifað
Ijóð, leikrit og sögur. Þykir hann
niokkurin veginn jafinvílgur á alt
þietta, en engin af bó.kum hans
hefir vakiði aðra eins feikna-
athygli og skáldsagan Böðullinn,
siem út var giefin í fyrra. Hefir
sú saga verið þýdd nú þegar á
ýmiss má), og höfundurinn hefir
snúið benini í leikrit, sem nú er
leikið við geysimikla aðsókn í
Svíþjóð og Noregi.
Böðullinn er ekki löng saga
Islenzka þýðingin er að eins 80
síður og þær ekki stórar. En
þessi saga hefir mieira að fiytja
beldur en fliestar hinar þykku
tveggja og þriggja binda skáld-
sögur, sem nú eru efst á baugi
víða um heim.
Böðullinin er í tveim þáttum.
Sá fyrri gerist á miðöldunum.
Böðullinn situr í sínúm blóðriauðu
ejnkennisklæðum í ölstofu. Har.in
er stóTsfoorinn og hrikalegur,
brennimerktur á enni. Hann er
þöguil og þungbúinn og gefur sig
ekká að hinum gestunum. Aftur
á móti veita þeir bonum hina
mestu athygU. Raunar er það svo,
að handverk hans þykir viður-
styggð. Hann er einmana og út-
skúfaður. Menn líta á hann sem
fulltrúa hins vonda, líta á hanrn
sem glataða sál, sem hafi mikiun
mátt og mikið 'vakl 'þegið af sín-
unr herra og húsbónda. Og þrátt
fyrir alt er hann þarna aðalper-
sónan. Óhugna'ður-inin, sem honum
fylgir, kitlar -og laðar — og svo
út það þie-tta: Sá, sem hann er
ofurseldur, á undramátt, er hann
getur veitt þeim, sem honuim
þjóna, undramátt, sem veitir völd
og fé og svölun allra fýspia. Jú,
það k'ostar nokkuð að eignast
þetta alt saman — en þarna er
engin|n, sem hugsunin ekki laðar,
enginn, sem í raun og veru er
ekki á báðum áttum.
Yfir þ-essum þætti er dulrömm
ógn trúar og hjátrú-ar miðáJdanna,
þegar persónulegur djöfuil var
hinn raunhæfasti veruleiki fyrir
öilJum þorra m-anna -og lífið var
hj-á mörgum vitandi vits t-afl við
þatxn vonda um þeirra eigin sái
— og hjá sunium fullkomin þjón-
usita lægstu fýsna og hvatia í al-
gerðri vi-s-su um það, að við tæki-
eilífur eldur og eilíf þjáning.
— Svo iíða aldir milli þátta
Saluri-nin er breyttur, en böðuJ.1-
inn situr -enn þá við borðið sitt,
svipþungur og dulu-r, s-itur í sfn-
um bióðrauð-a búnaðd og með
brennimerkið á enni. Hainn h-efir
seti'ð þama allar aldirnar, sem
liðn-ar eru milli þiessara tveggja
þátta.
. Fleira fóJk er í sajnum en áð-
ur .konur og karlar. Það danzar.
Hljómsveitin hamrar jazzinn, hina
fr-'umstæðu svertingjamúsík. G l-er-
bnöittur snýst. í þakinu á sajnum
oig varpar mislitu, breytilegu
Ijósi yfir hópinjn. Danzimn er al-
glieyming-snautn, dömurnar danza
mieð aftur augun. Víjn er drukk-ið
miil.li danzanna, þjónuinium valin
h-i'n svívirðijiegustu orð og illa
kiætt fólk, fulliorðíð og börn, sem
inn kernur, er rekið út.
En nú hefiir böðullinn ekki leng-
ur ieyndardómsfull áhrif, sem
enginn viJji kamnast við. Nei, nú
er heiður að hafa hann þarna.
pað er dásamlegt að hafa hann
þarn-a, þykir u-ngri stúlku. Hann
er fliott í blóðrauða búningnum,
finst annari. Og henni finst það
hl-jóti að v-era spennandi að vera
böðull. Og h-efðarfrú má til að
beilsa upp á hann. Hún heldur, að
sonur hennar mundi hafa voða
gaman af að kynnaSt h-onuni.
„Hann ier svo hrifinn af blóðsút-
he.Llingum, bliessaður drengurinn."
Einn herranxr siegir, að ofbeldið sé
æðsta þroskastig mannkynsins.
Og hann t-atar fyrir munn þeirra,
er ráða með þjóð hans. Han;n
segir enn fremur, að sjálfs-agt sé
að láta gelda andstæðinga sjna,
svo að lífsvilla þejrra verði ekki
arfur komandi kynslóða. Aiirar-s
eig-a fa-ngelsin að sannfæra hina
villuráfandi. Jafnvel áttræðir öld-
uingar lát-a sannfærast í fangels-
unum, þ-egar viðeigandi sann-
færingart-ækná er niotuð. Það er
ejins og samieiginlieg guðsþjónnsta
að standa -utan við faingeísin og
bíða þeirna, sem hafa öðlaSt hi-na
réttu sannfærxngu á hinin ei.:a
rétta hátt. Auðvit-að verður svona
þjóð að eignast sérstakan og sér
samboðinn gúð. Það getur enginrn
ætl-ast txl þiess, að hún hafi sama
guðdóm og nrikiu óæðri þjóð- og
kyn-flokkar. Alt þetta fáum við
þarna að heyra.
Drukkinn dáti kemur inn og
fer að þvoigla við böðul-inn. Dát-
inn spyr, hv-ers v-egn-a böðullinn
sé ekki gráklæddur og fer að
gera lítið úr honum og h-ans
tækni. Öxi eða gálgi! O, s-ei, sei,
nei! Þá var handsprengja eða vél-
byssa virkari. ... Og fól-kið dáilst
að dátanum, sejtn er hraustur
strákur, en dálítið k-endur. Strið
leru sj-álfsögð -og holl. Friðurinn
hæfastur hvítvoðungum. Skot-
gröfin -eini staðurinn, þar sem
hexðarliegur niiaður unir. Börnin
ejga strax og þau stíga fyrstu
sporin að læra að ganga siem til-
vonaudi hermenn.
Blindur maðúr með súndur-
sfootið andlit vegsamar ófriðinn.
H-ann beíir beyrt, að vísindin
muni koimast á þ,að stig, að menn
geti séð tiJ að miðia byssum með
sálinni einni sama-n. Þá ætlar
hann á ný að vera í fy.lkingar-
brjósti. ... Bravó! Þetta er stór-
fenglegt. Svon-a maður er dásam>-
legur — og þjóð, s-em elur slíka
nnenn, er ósigrandi. Þjóðir, sem
efoki vilja aðhyllast lífsstefnu
þessarar þjóðar, skulu upprættir
af jörðinni. Allar hraustar þjóðir
elska hnútasvipuna og þróast og
. dafna undir biiessun h-ennar.
Ys og þys fer um sali-nn. Tvein
vel búnir ungir menn koma inn.
— Heill moröingjunu'm! Heiil
morðingjunu-m i
Ein,n af gestunum f-er að orða
það við annan', hv-ort hann vilji
lekfoi' hjáipa sér að grafa upp úr
kirk.jiugarðinium Jfk n-okkurra skoö-
aniaandstæðinga og flytja þau út
í, mýri. Hirnun þykir þietta nokk-
uð langt gföngið, og er hann þá
sakaðiur um að vera ekki nægur
réttliínumaðúr — og svo er hann
þá skotiinn þarna í salnium og
Mkið látið liggja.
Ung kona, fölíleit og guggin,
foemur inn og siest hjá böðlinum.
Hann befir engum sint og á ©ng-
an Jitið, ian nú litur hanin á hana.
Svertingjahljómsveitin hætíir að
-liei-ka og s-est að veitingumi í saJ|iu
xun. Þietta vekur hnieykslx og reiði.
Svertingjar meðaJ aona 'og dætra
þiessanar göfugustu þjóðar heims!
jÞað iiendir í bardaga. Hvitu menn-
imir n-ota skanxmbyssur. Sixmiir
svertiingjarnir eru drepnir, en hín'-
ir hmktir upp á hljómpallinn og
Játnir lexka jazzxnn, blóðugir og
misþyrandir. Maður ieiinn siest
framairi fyrir þeim með hlaðna
skammbys-su — og sv-o Jeggja
iþeir í hJjóð-færalieikinn alla hina
æðis-liegu kvöl simrar frumstæðu,
sundur'tættu sálar. Danzinn verðúr
tryl-dari- ien áður. Það er danzað
þama milli líkann-a eftir grát-
stunum og harSmhlátrum þeim, er
svertiixgjarinir seiða úr strengjun-
um. 'pið' megið iesa þietta mieð
varhygð, þið, sem vön eruð að
falsa fyrir ykkur veruieikann og
haldið, að hann gerist allur „ofan
við þi-nd“:
Meira.