Alþýðublaðið - 20.01.1921, Blaðsíða 1

Alþýðublaðid
Geflð *ít saí Alþýðuílokkiium
1921
Fimtudaginn 20 janúar.
15. tölubl.
R æ ð a
liéðins Valdimarssonar
teinolía
Pantanir á steinolíu, sem væntanleg er hingað með
e.s. Villemoes i febrúar, öskasl sendar sem fyrst.
Landsverzlunin.
á kosningafundi Alþýðu-
flokksins 15. þ. m.
(Frh.)
E« þá er að snúa sér að sjálfri
landsverzluninni og taka ástæður
þeirra A listamanna.
Þeir viðurkenna að landsverzl-
unin hafi verið nanðsynlag á
stríðsárunum, en nú séu ástæður
breyttar og tiiveruréttur hennar
geti ekki bygst á öðru en þessu:
1. hvort nokkur hætta sé um
vöruskort, 2 hvort landsverzlunin
gefi af sér tekjur í ríkisjóð. Þeir
halda þvi fram, að engin hætta
sé á vöruskorti, gefa i skyn að
tap iandsverzlunarinnar nemi mörg-
um miljónum, þó að erfitt sé að
vita um það, auk þess sem hún
sé fjárhagslegur baggi á landssjóði,
sem haldi föstu miklu veltufé og
slfeld áhætta sé um tap. Þetta
lami heiibrigt viðskiftalff, því að
fyrsta skilyrði þess sé frjáls sam-
kepni, og þar beri hver einstakl-
iagur tapið, ef tap sé, en hér sé
þvf skelt á alla landsmenn. Þar
að auki eyðileggi þetta verzlunar-
stéttina, sem sé nauðsynleg.
Landsverzlunin sé því hættulegri
«ú, sem komið sé verðfall erlend-
is og þá eigi að kaupa lítið í
einu, en hún kaupi mikið og tapi
því. Loks geti engin rfkistjórn
setið í friði meðan iandsverzlunin
sé til, og einn forstjórinn hafi lagt
til fyrir löngu síðan að hún yrði
niður lögð. Þolinmæði þeirra sé
þvf nú á þrotum.
Eg bið afsökunar á þvf, hve
langorður eg hefi verið um ástæð-
ur andstæðinga okkar jafnaðar-
manna. En bæði er það, að fáir,
sem eru viðstaddir hér, munu hafa
verið á Bló-fundinum né lesið
Morgunblaðið, og auk þass er á
þenna hátt enn greinilegar hægt
,að hiekja staðleysurnar.
Við jafnaðarmenn höldum því
fram, að veruleg hætta sé nú á
skorti á nauðsynjavörum í landinu
sökum hins alkunna ástands ís-
landsbanka og þar at leiðandi
gjaldeyrisskorts. Þetta eitt mundi
hafa í för með sér nauðsyn áfram
haldandi landsverzlunar, tii þess
að útvega nauðsynjavörur, skifta
þeim jifnt yfir landið og koma f
veg fyrir okur heildsala á þeim
vörum, sem ætíð vill brenna við
þegar vöruskortur er, þrátt fyrir
allar verðlagsnefndir.
1 öðru lagi er ekkert leyndar-
mál hvernig reikningar landsverzl-
unar standa, og furðanlegt að
frambjóðendur til þings skuli ekki
vita hvar þeir eiga að sjá það
Reikningarnir hafa legið fyrir
þinginu, eins og reikningar ann-
ara landsstofnana, endurskoðaðir
bæði af tveim mönnum tilnefndum
af fjármálaráðherra og af endur
skoðendum landsreikninga. — Á
landsreikningnum sjálfum sést, að
um næst sfðustu áramót var þar
ekki um margra miljóna halla að
ræða, heldur 2V4 tniljón kr. hagn-
að. Það er erfitt að kalla lands
verzlunina fjárhagslegan bagga á
landssjóði, þegar hún hefir gefið
eins miklar tekjur í rfkissjóð eins
og allur tekjuskatturinn. Áhættan
við þá verzlun er sannarlega þess
virði, að stofnuninni sé haldið við
og hún efld. Og þetta því fremur
sem sannanlegt Jer með skýrzlum
og tölum, að verðlag og álagning
landsverzlunar er töluvert lægri
heldur en heildsala. Eg get, ef á
þarf að halda. tekið ýms dæmi
þess. En þetta kemur til af þvf,
að slfk stórverzlun, sem veltir
15—20 milj. króna árlega, hlýtur
að verða ódýrust. Og við Idend-
ingar höfum sannarlega ekki ráð
á öðru verzlunarfyrirkomulagi e*
þvf, sem er bezt og ódýrast.
Hættan við tap á verðfalli er
einnig minst með landsverzlun,
því að áreiðantegt er, að hún,
sem undanfarandi ár hefir haft f
höndum sfnum mestalla heildverzl-
un með nauðsynjavörur, veit betur
hve mikið bæfilegt er að kaupa
frá útlöndum eftir hendinni, held-
ur en hundrað sucdraðir heildsal-
ar, sem einungis hugsa um pen-
ingalegan gróða sinn. Ef lands-
menn tapa á landsverzluninni, þá
græða þeir þó einnig tekjur henn-
ar, því að hún er félagseign allra
landsmanna. En þó að einstakl-
ingar tapi sjálfir á ve zlun, þá græða
þeir einn'g sjáifir. Þar er því jafnt
á komið um aðstöðuna.
Eg get ekki séð að það sé ein-
um forstjóranum til sóma, ef
hann hefir verið á rnóti þessarí
þjóðarstofnun meðan hann var við
hana, og vfst er það, að hinir
forstjórarnir hafa úrðið henni því
meira fylgjandi, sem þeir þektu
betur til hvernig hún htfir gefist.
Sú ástæða, „að engin ríkisstjórn
geti setið f íriði meðan landsverzl-
unin er við lýði,* er harla lftilvæg,
bæði vegna þess, að stjórn lands-
verzlunarinnar er að mestu óháð
Iandsstjórninni, og f öðru lagi eru
ráðherrastöðurnar engin feit prests-