Alþýðublaðið - 21.01.1921, Síða 1

O-eílö út a.f A.lþýAuÚoi^lí<iiuni
1921
Föstudaginn 2l janúar.
l6 tölubl.
Ræða
fféðins Vaidímarssonar
á kosningafundi Alþýðu-
flokksins 15. þ. m.
(Nl)
Að lokum er eftir það aðaiat
riði að við jafnaðarmenn höldum
þvf fram að svönefnd frjáls sam-
kepni, eins og hi'n lýsir sér f
atvinnumálum, sé eitt af átumein
um þjóðfélagsins. Þ<ð er hún sem
nú hefir steypt landinu í fjárhags-
lega glötun. Það er ekki stjórn-
iaus, skipuhgslaus og sundruð
samkepni sem þöifin er á, heidur
einhuga samt'ök þjóðarinnar til
þess að gera þetta land byggilegt
og þjóðina farsæla. Á verzlunar-
mönnum þarf að haida, áhuga-
sömum og vel að sér um störf
sfn, en engin þörf er á fjölmennri
verzlunarstétt með búð í öðru-
hvoru húsi, þegar tfundi hiuti
þess fólks getur unnið sama verk-
ið. Og þeir menn sem veita
verzlunum forstöðu, þurfa ekki að
hafa marga tugi, eða hundruð
þúsunda króna tekjur, eins og
margir kaupmenn hafa nú, þó að
þeir í rauninni séu aðeins í „akk
orðsvinnu" hjá þjóðfélaginu. Ef
siíkir forstöðumenn fá næg iaun
til þess að iifa sæmilegu iífi, þá
vitum við að ekki yrði hörgull á
mönnum, sem væru ánægðir með
það og vissuna um að verk þeirra
yrði til gagns fyrir aðra, en þá
sjáifa. Þessar andstæður mætast
nú f kosningabaráttunni. Jafnaðar-
menn skipa sér undir merki sara-
taka þjóðarheiidarinnar tii þess
að sigrast á örðugleikunum, hinir
listarnir haida því fram að meiru
eða minna leyti, að iáta hvern
mann skara eldi að sinni köku.
Kjósendurnir eiga að velja um.
Framsögumaður A-iistans í
verzlunarmálum Ólafur Thors, tal-
aði á kjósendafundinum nokkuð
um einstakar vöiutegundir sem
Landsve'zlunin hefði, og nefndi
þar til kol og sykur. Aðrar vörur
nefndi hann ekki og mun því ekkl
hafa haft neitt að athuga um
veiziun þeirra. í þessum efnum
var fiestalt rangfært hjá þeim
A listamönnum og full þörf ieið
réttingar þó að hún verði ekki
löng. .Fáir ljúga um meira en
helmingr1, segir máltækið. ólafur
Thors er ekki meðai þeirra fáu.
HUnrs segir kolabirgðir landsve*zl
unarinnar nú á áramótum 10000
tonn í Reykjavík og 5000 tonn
úti um iand, og kolatapið því
IV« miljón kr. Sannleikurinn er
sá að kolabirgðirnar voru 7500
tonn. Ól. Th. htfir verið að æfa
sig í þvf að margfalda með 2.
Þá spyr hann hver hafi beðið
landsverzlunina að birgja sig upp
af kolum, hann hafi ekki gert
það. Nei, eg geri ráð fyrir að tii-
mæli hans f þvf efni hefðu heldur
ekki haft mikil áhrif. Það var
nauðsynin, sem knúði til kola-
kaupa fyrir veturinn og með kola-
verkfaliið brezka framundan. H. f.
Kol og Salt, eina kolakaupaféiagið
hér, hafði hvorki íjármagn né
kjark tiL þess að kaupa kol. Þá
varð landsverzlunin vegna lands-
manna og sérstaklega bæjarbúa,
að taka áhættuna. En hve miklar
kolabirgðir voru eftir á nýári, ,er
að þakka hinu milda haustveðri,
og ótrúlegt er að Alistinn ráðist
á góðviðrið það. Þeir segja að
útvegurinn þoli ekki að greiða
hallann af kolunum, en .borgararn-
ir" eiga að gera það með koiatolli
á mörgum árum. Við jafnaðar-
menn erum andstæðir koiatolii,
en viljum aftur á móti vinna hall-
ann upp með verzlunarhagoaði af
áframhaldandi landsverzlun með
koi, án þess að hafa hærra verð,
en annars yrði. Með öðrum orðum
f stað þess að iáta h. f. Kol og
salt fá 5—10 kr. verzlunarhagnað
af kolatonniuu, viljum við að sá
hagnaður íáist með landsverzlun
og greiði kolatapið á tiltölulega
stuttum tfma.
Þá var minst á sykur iandsverzl-
unar og að aðrir hefðu ekki feng-
ið innðutningsleyfi vegna þess, að
landsverz'unin hefði þurft að seljá
dýrar birgðir sfnar Það rétta í
þessu máli er, að í október voru
sykurbirgðir landsverzlunar upp-
seldar, nema öriftið, sem treint
var handa bökurum.. Landsverzl-
un þurfti þvf ekki að óttast verð-
fall á sykri. Heildsalar vildu
skömmu sfðar fylla landið fram
til vors af sykri, sem mundi hafa
kostað kr. 2,30—2 40 kílóið í
heildsölu Verðið var faliandi og
viðskiftanefndiin veitti ekki leyfin,
en landsverziunin keypti aftur á
móti í desember 250 tonn sykur,
þ. e. ea. Vh mán. fO'ða, og var
hann seldur frá nýári. Allir vita
um hið mikia verðfall, sem þau
kaup höfðu í för með sér, heild-
söiuverðið varð kr. 1,85 kíióið af
st. sykri. Þannig keypti landsverzt-
unin miklu ódýrari sykur en heiid-
salarnir hefðu gert og til hæfilega
langs tfma. Og sfst ættu menn að
vera hræddir við áframhaldandi
landsverziun með þessi kaup fyzie
augum og vitneskjuna um að
iandsverzlunin leggur minna á en
heildsalar.
Að iokum vil eg minnast á
eina vörutegundina enn: steinolí’
una. Landsverzlunin hefir keypt
steinolfufarm, væntanlegan f febr.
og mun sú olía seld minst 25 kr.
ódýrari tunnan era eftir núverandi
verði Steinolfufélagsins. Sennilega
lækkar félagið þá einnig olíuverð
sitt, svo að verðfall kemur á alla
olfu í Iandinu. Eg vil ekki fjölyrða
um þá bættu sem stafar af því,
að H. í, S., hinn alræmdi stein-
olfuhringur, hefir sem stendur í
rauninni einpkun hér. Álmenning-
ur veit vel hvað það kostar hann
í eldsneyti, og ailur bátaútvegur
landsins er dauðadæmdur ef það
helst við, e-r. eiraa hugsaralega ráð>
ið gegn þessari einokun er sterk
landsverzlun með olíu. Á þetta
stórmál minnast A lista mennirnir
alls.ekki, nema hvað Mgbl. hefir