Skírnir - 01.01.1899, Blaðsíða 40

40
Böa-þáttur
um Bfla-þjóðveldin, sem þeir höfðu rænt þeim frá, eða þá gegn um Höfða-
iýðlendu, sem þeir höfðu æst upp á mðti sér ogjafnframt gefið fult sjálfsforræði.
Námalýðurinn í Kimberley var allra þjóða hlendingur og óþjöðalýður,
sem ilt var að hafa hemil á. Landamærin milli Kimherley og Búa-þjóð-
veldanna vorn nú óákveðin og virtist nú illvinnandi að fá þau ákveðin,
þar sem stjórnin í Bloemfontein (Oraníustjórnin) neitaði öllum rétti Breta
til nokkurs landskika í Kimberley. Bretar skipuðu nú landstjóra yfir
námalandiðið, hugrakkan mann og úrræðagóðan; en hann hafði ekkert
hrezkt lið valdi sinu til stuðnings, og hann bað heldur ekki um neittlið. Hann
sá, að allirsamningarmilIiBretaogBúa vóru þýðingarlausir, enda skeytti hann
ekki um þá. í>að var eitt í þessumsamningum, að h vorki Bretar né Búar máttu fá
innlendum þjóðum skotvopn í hendur, og skyldu þyngstu refsingar við liggja
hver sem þann glæp drýgði. Landstjóri Breta gerði nú sendimonn
með vingjöfum á fund allra innlendra villimannahöfðingja, er lönd áttu
umhverfiB Búa-þjóðveldin, bauð þeim að verða brezkir þegnar eða skjól-
stæðingar og hét þeim vernd og aðstoð Breta í hvívetna gegn Búum.
Höfðingjar þessir sendu allir stórhópa af verkamönnum til að vinna fyrir
Breta í damantsnámunum, en kaup þeirra alt guldu Bretar í skotvopnum
og skotfærum, þeirri vöru, sem stjórnin hafði heitið við drengskap sinn
að selja aldrei villimönnnm í hendur. Þannig var á tveimur eða þremur
árum útbýtt tugum þúsunda af byssum og skorbyssum meðal villiþjóðanna
og var það gert í þeim beina tilgangi að setja þá til höfuðs Búum, enda
bjuggu þessar villiþjóðir í óslitinn hálfhring umhverfis Búa-þjóðveldin
alt frá Kimberley til Zululands. Það má nærri geta að Búum stóð heldur
en ekki geigur af þessu og fyltust gremjuhatri til Breta, er þeir sáu sér
á allar hliðar ógnað með árásum Bkotvopnaðra villimanna, sem brezka stjórn-
in hafði sigað á þá. Tilgangurinn var vitaskuld sá, að koma Búum á
knén, hræða þá til að afturkalla mótmæli sín og viðurkenna rétt Breta
til landsins. Vagnarnir, sern fluttu skorbyssurnar og skotfærin til
Kimberley, urðu að leggja leið BÍna yfir lönd Búa. Embættismenn Óraníu-
þjóðveldis lögðu hald á skotvopnin og kváðu flutning þeirra ólögmætan,
eins og líka var. Fyrir þetta heimtuðu Bretar þegar í stað skaða-
bætur. Erindrekar vóru sendir frá Kimberley til Bloemfontein til að
heimta bótagjaldið og forlátsbón stjórnarinnar þar, og vóru henni veittir
einir tveir sólarhringar tll andsvara. Þeir hittn þar svo á, að forseti
þjóðveldisins var þungt haldinn sjúkdómi og lá rúmfastur og gat því
eigi mætt í stjórnarráðinu. „Stjórn hans inti af hendi gjald það, sem