Skírnir - 01.01.1899, Blaðsíða 47

Bfla-þáttur
41
1886 vildi það til, að auðugir gullnámar fundust í Transvaal, þar
sem nú heitir Jóhannesburg; fór þar sem vant er, hvar sem nýir námar
auðugir finnast, að þangað streymir þegn og þý, mislitur lýður frá öllum
löndum og heimsálfum, en langmest þð af Euglendingum; gerðist Jó-
hannesburg brátt stór bær og var i fyrra talíð, að íbúar væru þar yfir
100,000, og var fullur helmingur þeirra hvítir menn, en nálega allir út-
lendingar (Uitlanders).
Nú verður að inna nokkuð af Búa-lögum, það er hór skiftir helzt
máli. Öllum kosningarbærum Búum er skift í 2 fiokka; fyrra fiokks
kjóendur eru allir karlmenn, 16 ára eða oldri, sem hafa átt heima í
Transvaal síðan 1876 eða börðust í Búa-liði í frelsiBBtríðinu 1881 eða í
ýmsum ákveðnum styrjöldum síðar, svo og synir þeirra, 16 ára eða eldri.
Annars flokks kjósendur eru allir þeir, sem öðlast hafa þegnrétt með
lögum, og börn þeirra 16 ára eða eklri. Þegnrétt geta menn öðlast með
sérstökum lögum eftir tveggja ára dvöl í ríkinu. Annars flokks kjðsend-
ur getur þingið gert að fyrra flokks kjósendum með þingsályktun 12
árum eftir að þeir hafa fengið þegnrétt. Frá 1876—’81 þuríti eins árs
dvöl í landinu til að fá þegnrétt. 1882 var dvalartíminn lengdur til
5 ára; en lagafyrirmæli þau sem nú eru í gildi, gerði þingið á árunum
1890—94. Landið er 20 sýslur og höfuðborgin er Pretóría. Landinu
stýrir forseti, kosinn til 5 ára í senn, og hefir 5 ráðgjafa, sem efri málstofa
þingsins kýs honum. Þinginu er skift í 2 málstofur, fyrsta þjóðþing og
annað þjóðþing, og eru 27 þingmenn í hvoru. Þingmenn fyrra þjóðþings
eru kosnir af fyrra flokks kjósendum, en annað þjóðþing af fyrra og
annars flokks kjósendum. Kjörgcngi er sömu skilyrðum háð sem kosn-
ingarréttur. Allir þingmenn eru kosnir til 4 ára. Yfirbershöfðingi lands-
ins er kosinn af íyrra flokks kjósendum til 10 ára, og er hann jafnframt
varaforseti þjóðveldisins. Þjóðveldið hefir engan fastan her, nema einn
riddaraflokk, 400 manns, en lanvarnarskylda hvílir á öllum þegnum karl-
kyns frá 16 ára aldri til segstugs.
II. Styrjöldin milli Breta og Búa. — Lesendur Skírnis mun reka
minni til árásar þeirrar, er Jamesson læknir gerði með hrezku liði á
l’ransvaal 1896, og hefi ég sagt frá henni í Skirni fyrir það ár og lítið
eitt minst á eftirköst hennar í Skírni 1897 á 29. bls. Síðan það vár
skráð hafa ýmis skilríki komið í ljós, er taka af öll tvímæli um það, að
öll Jamesons-árásin var gerð eftir undirlagi Cecil Rhodes og í samráði
við hann, en með fullu vitorði og samþykki Chamberlain’s lýðlenduráð-