Skírnir - 01.01.1899, Blaðsíða 53

Búa-þáttur.
63
forseti 31. Maí, en nokkuru áður hafði Kriiger lagt fyrir þing Transvaal-
inga nokkur nýmæli um rýmkun kosningaréttar og kjörgengis. Á fund-
inum bauð Kriiger að gera aðgang til að öðlast þegnrétt í Transvaal
miklum mun léttari en áður hafði verið, svo að lítið bar að síðustu milli
þess, sem Milner heimtaði og Kriiger bauð; það helzt, að Milner viidi láta
þá útlendinga, er fyrst öðluðust kosningarrétt, fá hann þegar í stað, en
Kríiger vildi láta líða 2 ár þangað til. Auk þess kvað Kriiger öll sín
boð við það bundin, að Bretar hættu að fara fram á nokkurn yfir-forsjár-
rétt með Transvaal-þjððveldi, og að öll ágreiningsmál, sem nú væru uppi
milli Breta og Transvaalinga, skyldu jafnframt verða á enda kljáðáþann
hátt, að báðir legðu málið í gerðardðm. Jafnframt vildi hann, að báðir
málsaðilar skuldbyndu sig til að út kljá hvern ágreining, sem eftirleiðis
kynni upp að koma þeirra i milli, með því að leggja hann í gerðardðm.
Þetta máttu Bretar eigi heyra nefnt, og kváðust engum boðum geta sint,
er þessum skilyrðum væru bundin.
Stappið gekk nú fram á sumar. Búar slðgu sífelt undan, því að þeir
vildu sýnilega alt til vinna, að komast hjá ðfriði, og vóru þeir um miðj-
an Ágúst farnir að bjðða jafnvel öllu rýmri aðgang til þegnréttar, heldur
en Milner landsstjóri hafði farið fram á Bloemfontein-fundinum um vor-
ið; einnig vðru þeir fúsir á að veita útlendings-kjördæmunum 8 nýja
þingmcnn til fyrra þjóðþings og jafnvel einnig til annars þjððþings, og
hefðu þá útlendingakjördæmin, sem áður liöfðu 2 þingmenn, með því mðti
fengið 10 fullrúa af 36 alls; svo vildu þeir og gefa þeim kosningarrétt,
þá er forseti og yfirhershöfðingi þjóðveldisins væru kosnir. En öll vðru
boð þessi bundin inum sömu eða sviplíkum skilyrðum, sem áður eru nefnd.
Þð vildu þeir enda sætta sig við, ef Bretar væru ðfáanlegir til að afsala
sér berum orðum yfirforsjártilkallinu með þjððveldinu, að það mál væri
þá látið þegjandi niður falla, svo að ekki væri á það minst.
Bretastjórn kvaðst enn sem fyrri aldrei að þeim skilyrðum ganga
(um gerðardðm o. fl.), sem boð þessi væru háð; og i öðru lagi kom hún
nú fram með nýjar kröfur, svo sem t. d. að útlendiugar, sem þegnrétt
öðluðust, mættu hver mæla á sína tungu á þingi, og ýmislegt fleira. Hve
sanngjörn krafa þessi sé, getur oss íslendingum bezt skilist, ef útlend
þjóð færi fram á að kúga oss til að veita hverjum útlendingi, er dveldi
hér í 6 ár, kosningarrétt og kjörgengi tll alþingis, og heimtaði svo, að
hver slíkur maður, sem kosning næði til þings (en þeim væri trygður ‘/4
allra sæta á þinginu) mætti mæla á BÍnu máli, Danskurinn á dönsku,