Skírnir - 01.01.1901, Blaðsíða 33

Áttavísun.
33
Suðurálfu og Búalýðveldin rynni saman í eittt ríkjasamband: Bandaríki
Suðurálfu. Þetta, töldu þeir, hefði klotið að verða á friðsamlegan hátt,
fyrir það aðdráttarafi, sem í því lá, að meginið af þegnum Breta í Höfða-
lýðlendu og Natal vóru menn af Búa-kyni, sem leið vel og undu fullu
frelsi og sjálfsstjðrn, þótt brezkir þegnar væri. En þessar lýðlendur lágu
á tvær hendur umhverfis Búa-lýðveldin. Þegnar beggja vðru frændur og
vinir, svo að náin skyldmenni vðru jafn-dreifð um Búa lönd og Breta suð-
ur þar.
Ég hefi þá enn í ár haldið uppteknum hætti að rita nokkur orð til
átta-vísunar og reynt að skýra ýmislegar stefnur og lífsskilyrði, og vona
ég það létti lesendum að átta sig á því, sem við er að bera í heiminum
og geri þeim sitthvað skiljanlegra.
Búastríðið.
Préttasaga vor í fyrra náði fram í Nðvembermánuð 1900. Bretar
þðttust þá hafa lagt undir sig lönd Búa beggja vegna við Vaal. Lét
Bretastjðrn á sér heyra heima, að ekki væri nú annað eftir en að friða
landið; aðalðfriðurinn mundi nú vera úti. Hjörvarður lávarður (Lord
Robert) af Kandahar var heim kvaddur og mikið með hann gumað og
sigursæld hans; veitti þingið honum 100,000 sterlingspunda í heiðursgjöf.
Varð nú Kitchener lávarður yfirhöfðingi alls Bretaliðs i Suður-Afríku, en
það nam um þetta leyti 210,000 manns; en af því liði þurfti 60,000 til
að standa á verði fram með járnbrautunum, en 20,000 taldar ðvígar fyr-
ir vanheilinda sakir. Þess má geta, að í Maí árið sem leið var tala alls
Bretaliðs í Suður-Afríku orðin 249,416, en af því vóru 4183 foringjar
æðri og lægri. 16. Desember réðu 700 Búar undir forustu Herzogs suð-
ur yfir Oraníufljðt og inn í Höfðalýðlendu, og daginn eftir komst annar
stærri flokkur, 2000 manna, sömu leið á eftir þeim. Eigi allfáir afþegn-
um Breta þar í Höfðalýðlendu slógust i lið með Búaliðinu að norðan og
gerðu þannig uppreist mðti Bretum; en hinir vðru þð miklu fleiri, er
eigi tðku beinan þátt í uppreistinni, en veittu þð Búum alla þá liðsemd,
er þeir máttu, einkum með vistum og njósnum. Kritzinger ,hét sá, er
hafði yfirstjðrn Búanna þar syðra. Bretum þðtti nú illir gestir komnir í
sitt ríki og hétu á þá af þegnum sínum í Höfðalýðlendu, er sér vildi
trúir reynast, að taka nú til vopna til að halda vörð fram með járnbraut-
um og málsíraum. Við þessari áskorun urðu um 10,000 manna, og vóru
þeir flestallir úr Höfðuborg og nágrenni hennar. í Maí bættist Búum