Skírnir - 01.01.1902, Blaðsíða 14

16 Brotland ið mikla og Irland.
flyzt, móti toll-lækkun í staðinn á brezkum varningi í lýðlendunum.
En það eru svo sárfáar vörutegundir, sem nokkur tollur er á í Bret-
landi, og af þoim fáu enn færri, sem að nokkrum mun flytjast þangað frá
lýðlendunum, svo að þær liefði munað þetta að litlu. En hins vegar
er nær allur varningur tollaður í lýðlendunum flestum, svo að um þær
má flestar segja, eins og ég komst éinhverju sinni að orði um Canada,
að þar er alt tollað nema kalt vatn og hugur manns.
Ur verzlunarsamningum varð þvi ekkert í það sinn. Þá kom til
máls, að lýðlendurnar tækju fastákveðinn þátt í herútgerð ríkisins til
lands og sjávar. Hugði Chamberlain það mundu verða auðsött mál,
þar scm þær höfðu allar sýnt svo mikla hjálpsemi af sér með að
senda sjálfboðalið, og sumar herskip og fjárframlög, til að hjálpa Bret-
um í ófriðnum við Búa. En þar tóku allir forsætisráðherrarnir úr
lýðlendunum þvert fyrir, nema Mr. Sheddon (frá New Zealand). Harð-
astur móti þessu 'af öllum var þó Wilfried Lawrier frá Canada. Af-
tók hann með öllu, að lýðlendurnar tækju á sig nokkurn veg eða
vanda af hernaði Breta, utan hvað hver þeirra fyrir sig afréði að gera
í hverju einstöku tilfelli. Kvað vel geta svo farið, að Bretar ættu í
einhverjum þeim ófriði, er lýðlenda sín vildi engan þátticiga. Lawrier
er maður af frakkneskum ættum í Canada, en þar í landi eru sum
þau fylki, er mikill hluti ibúanna er af frönsku kyni; í einu fylkinu
(Queebec) jafnvel mikill meiri hluti. En margt hefir það milli borið
milli Frakka og Breta, að vel mætti til ófrið.»r koma; enda talið vist,
að hvenær sem Bretum og Rúsum lendir saman, muni Frakkar veita
Rúsum. Sleit svo þessu ráðherraþingi, að ekkert varð samþykt af
þvi er Chamberlain óskaði.
Nú er ófriðnum við Búa var lokið, stóð til að létta hcrvaldsstjórn
af Höfðalýðlendu, en kveðja þingið þar saman. Hafði það aldrei verið
til fundar kvatt eftir að ófriðurinn hófst, og hafði því öll stjórn verið
þar ólögleg: gjöld úr landssjóðí greidd, þótt engin fjárveiting væri
til, af því að þing var eigi til funda kvatt.
En nú vissu allir, að meiri hluti þingmanna þar eru Búa-kyns og
þeim sinnandi, og taldi inn brezki minnihluti þar syðra ótækt, að
kveðja enn til þings, því að þingið mundi rcyna að koma ábyrgð fratn
á hendur þeim er stjórnað höfðu í lagaleysi, og mundi Bretum í lýð-
lendunni verða ólíft gert á allar lundir. Vildu því, að Bretastjóru
uæmi stjórnarskrá lýðlendunnar úr gildi um óákveðinn tíma, þar til