Skírnir - 01.01.1903, Blaðsíða 82

84
i'anamamálið.
Panamamálið.
í skírni 1901 cr þess getið, að stjórn Bandaríkjanna ætli að taka
að sjer skurðgröftinn gegnum Panamaeiðið og halda þar fram verki
Lessepsfjelagsins franska. Þegar Lessepsfjelagið fór á höfuðið, keypti
annað fjelag franskt, sem kallaði sig Panamafjelagið, allar eignir þess
og rjettindi þar vestra, en bauð Bandarikjunum kaup á þvi fyrir 40
millj. dl. Nú fór stjórn Bandaríkjanna að semja við stjórnina i Kol-
umbiu, sem ráð hefur yfir landinu, sem grafa á í gegnum, um leyfi til
þess að grafa skurðinn, og áskildi sjer full umráð yfir landræmu
beggjamegin við skurðinn um vist árabil, 5 milur enskar á hvora
hlið frá skurðinum. En fyrir leyfið áttu Bandarikin að greiða Kolum-
bíu 10 millj. dl. Þing Baudaríkjanna fjelst á þetta. En þegar kom til
kasta Kolumbíuþings neitaði það að staðfesta samninginn og kvað ó-
heimilt eftir stjórnarskrá rikisins að veita Bandaríkjunum umráð yfir
landi þvi sem þau áskildu sjer.
Kolumbía er þjóðveldi, myndað af niu sambandsríkjum á sama
hátt og Bandaríki Norðurameríku. Eitt af þessum ríkjum heitir Pan-
ama og í þvi ríki er eiðið, sem grafa á i gegnum. Þvert yfir ríkið
liggur járnbraut, sem Bandaríkjamenn eiga, en við vesturenda braut-
arinnar stendur höfuðborgin Panama. Nú höfðu Bandamenn áður tal-
að um að grafa skurðinn miklu norðar, gegnum Nicaragua, en miklu
heldnr kusu þeir samt Panamaleiðina. Panamaríkið vildi heldur eigi
missa af skurðinum. Þar varð því uppreisn og án efa með undirróðri
frá Bandaríkjunum. Panama lýsti yfir, að það væri óháð riki og settí
sjer stjórn. Roosewelt Bandaríkjaforseti viðurkendi strax sjálfstæði
ríkisins, sendi þangað sendiherra og tók við öðrum þaðan. Þetta
gerðist allt á fáum dögum. Frakkar viðurkenndu e.innig strax sjálf-
8tæði Panama og sama hafa Bretar gert. Nú tókust strax samningar
við Bandaríkinn um skurðgröftinn og fengu þau nú um aldur og æfi
full umráð yfir landræmu 5 mílur á hvora hlið skurðinum. Kolumbíu-
stjórn mótmælti öllu þessu og hefði án efa kúgað Panama til hlýðni,
ef Roosewelt hefði eigi lýst yfir að það stæði undir vernd Bandaríkj-
anna. Ymsum þykir Bandarikjaforseti hafa beitt hjer helst til miklum
ágangi, en á hitt er líka litið, hve afarmikla alþjóðlega þjðingu fyrir-
tæki þetta hefur sem hann vill koma i framkvæmd.
Manúel Amador heitir maður sá sem hlotið hefur forsetakosningu
í Panama. En yfirumsjón með skurðgreltinum hefur Bandaríkjastjórn