Skírnir - 01.01.1906, Page 68

68
TJr trúarsögu Foru-íslendinga.
Skírnir.
hefir verið rætt um hér að framan, mikið efni til hugleið-
ingar í þá átt, þó að ekki sé hér lengra haldið.
Hið andlega frelsi, sem um tíma var á svo háu stigi
hjá íslendingum, reyndist næsta þýðingarmikið fyrir þekk-
inguna á sögu og máli hins norræna kynflokks.
En þetta andlega frelsi stóð því miður ekki föstum
fótum og varð þess vegna laust fyrir, er kirkjan sótti á.
Það stóð ekki á öðru en því sjálfræði, sem feðurnir höfðu
látið í arf, og svo á góðri skynsemi, er leitt hafði til
skynsamlegrar þekkingar, sem náði þó stutt, að eins yflr
það sem næst er og opnast fyrir. Að vísindum, sem svo
eru nefnd, verður þekkingin, þegar menn með glöggskygni,
greind og rökvísi, leitast við að rekja samhengi hlutanna
lengra en í daglegu lífi virðist þörf á. Einmitt af því að
vísindin fást oft við efni, sem í fljótu bragði virðast einskis
varðandi fyrir hag manna, hafa fávísir menn ekki all-
sjaldan fyrirlitningu á vísindum, á líkan hátt eins og hest-
um og nautum sjálfsagt mundu þykja áveitur og annað
það, sem menn þó gjöra til að efla grasvöxt, næsta óþörf
fyrirtæki.
Andlegt frelsi forfeðra vorra stóð ekki á visindaleg-
um grundvelli.
En hve frábært vit var tii hjá fornmönnum, er sjálft
málið, sem hugsar svo miklu meir en vér, sem nú tölum
það, ekki síztur vottur um. örnefni og jurtanöfn sum
lýsa því ef til vill bezt, hve glöggum augum þeir litu á
náttúruna.
Það er naumast of rikt að orði kveðið, að það hugs-
unarfar, sem vér nefnum vísindalegt, gægist fram í orð-
unum frægu: »Um hvat reiddust goðin, þá er hér brann
hraunit, er nú stöndum vér á«. Snorri goði kemur þar
fram sem fyrsti jarðfræðingur á íslandi. Og hver veit,
nema þessi litli vísir, sem þarna gægist fram, hefði að
miklu orðið, ef íslendingum hefði auðnast að varðveita
lengur andlega fi’elsið.