Skírnir - 01.01.1910, Blaðsíða 3

Um silfurverð og vaðmálsverð.
3
var breitt með hinum elsta verslunartaxta, tilskipun 16.
des 1619. Enn áður var íslensk mörk jöfn norskri mörk;
er það fullsannað bæði af lóðum, sem fundist hafa, og af
þingd norskra peninga o. fl., að hún var hjer um bil 216
frönsk grömm'). Nú er mörkin 250 gr., og er hin forna
mörk því tæpum sjöunda parti ljettari enn vjer teljum
nú. Hver mörk skiftist í 8 aura, og var eiririnn því hjer
um bil 27 _grömm, eða tæpum sjöunda hluta minni enn 2
lóð. Til samanburðar má geta þess, að gamla spesían
(= 4 kr.) stóð rjett 2 lóð. og var því hinn forni ejjrir
silfrs rúmlega 6/7 úr 4 kr., eða jafngilti a ð þ i n g d
tæpri hálfri fjórðu krónu, enn verðmætið fór auðvitað,
auk þingdarinnar, eftir því hve skírt silfrið var, eða hve
miklu var í það blandað af messing. Hver eirir skiftist
aftur í 3 örtuga, og jafngildir hver örtugr hjer um bil 9
grömmum eða l4/5 kvints.
Jeg sní mjer þá að vaðmálareikningnum. Vöruskifta-
verslun hefur tiðkast hjer á landi frá alda öðli, og það
leiddi til þess, að í þessum vöruskiftum var .verðniæti
allra hluta miðað við tve^algengar vörutegundir: vað-
málin og kúna; verðmælarnir eru vaðmálsalin og kúgildi.
Svo hefur verið frá upphafi og er að nokkru leiti enn,
eins og hin árlega verðlagsskrá sínir. Jeg sleppi kúgilda-
reikningi fornmanna, enn skal að eins lauslega drepa á
það, að á 12. og 13. öld jafngilti kúgildið ekki altaf 1
hundraði (þ. e. 120 álnum) vaðmála, heldur vóru kúgildin
misdír í ímsum hjeruðum og líka eftir gæðum, og jafn-
gilda frá 72 álnum upp í 120 álnir, oftast 90 álnum, t. d.
í fjárlagi úr Arnesþingsókn,* 2) enn um 1300 komst sú
venja á að telja kúgildi jafndírt hundraði vaðmála.
9 Schiye og Morgenstjerne telja norsku mörkina 215,8 gr. i riti
sinu um peningasláttu í Kristiania Vidensk.-selsk. forhandlinger 1876,
nr. 1. Enn Er. Macody-Lund telur hana 216,527 grömm, eða tæpu
grammi þingri, i hók sinni ’Norges 0konomiske system1, Kria 1909, á
14. bls.
2) Um 12 aura (= 72 álna) kúgildi er getið i máldaga Hvams-
kirkju í Norðurárdal 1223 (ísl. Fornhrs. I. 420. hls.). Um 15 aura
1*