Skírnir - 01.01.1910, Blaðsíða 8

8
Um silfurverð og vaðmálsverð.
brœðra (þ. e. fjórmenningar) ens vegna skulu taka örtug ens
þriðja eyris af annarra brœðrum, veganda. Þeir menn, er
eru manni firnari veganda en svá (þ. e. fjórða og fimta),
skulu bæta hálfum öðrum eyri jafnnánum frœndum ens
vegna. Þriðja brœðra (þ. e. fimmmenningar) ens vegna
skulu taka einn eyri af þriðja brœðrum veganda. Þar fellr
sáktala.«x)
(Einnig í þessum flokki, y>eftir bauga«, lækka niðgjöldin
firir hvern ættlið, eftir því sem fjær dregur hinum vegna
manni og vegandanum, frá einni mörk í efsta ættlið floks-
ins (öðrum og þriðja) niður í einn eiri, sem fimmmenning-
ar gjalda og taka.)
Lengra en til fimmmenninga ná niðgjöldin ekki. Það
þíða orðin: »Þar fellr saktala«.
Hugsið um, hvað í þessu felst. Ef jeg á langafa-afa
sameiginlegan við annan mann, og þessi maður vegur
mann eða er veginn, þá á jeg að gjalda niðgjöld firir þann,
sem hann vegur, og taka niðgjöld firir hann, ef hann er
veginn.
Ef vjer íhugum þetta, þá getum vjer gert oss nokkra
hugmind um, hve rík ættin var í þjóðfjelagi Eorn-íslend-
inga, og hve öflug ætternistilfinningin var. Menn hafa
sagt, að ekkert framkvæmdarvald hafi verið til í hinu
forna íslenska þjóðriki, og það er satt, að það var veikt
hjá stjórnarvöldum landsins, lögrjettunni, lögsögumanninum
og goðunum. Enn það var til engu að síður. Það var hjá
ættinni. Baugatal reirir ættböndin út á við frá hverjum
einstakling alt til fimmmenninga, svo að hver ættbálkur
stendur saman sem einn veggur gagnvart öllum öðrum,
enn þó með ákveðnum rjettindum og skildum hver i ann-
ars garð. Eftir Baugatali skulu trigðir ávalt koma á móti
sakbótum, þ. e. ætt sú, sem tók við niðgjöldum, átti að
veita trigðir á móti.2) Þetta miðar til að takmarka hefndir
og efla frið í landi. Baugatal triggir mannhelgina með
‘) Kb. I 193.-194. bls.
s) Grág. Kb. I 203. bls.