Skírnir - 01.01.1910, Qupperneq 19

Siðspeki Epiktets.
(Erindi flutt í „Mentamannafélagiuu11 17. jan. 1910).
Háttvirtu gestir og félagsbræður!
Mig langaði til að bregða upp fyrir yður ofurlítilli
mynd af sálarástandi og hugsunarhætti hinna beztu og
göfugustu manna í Rómaveldi um það leyti, er heiðnu
menningunni fór að hnigna, en kristnin tók að ryðja sér
til rúms.
Sumum yðar mun nú ef til vill verða fyrir að hugsa,
að þetta umtalsefni sé æðilangt sótt og eigi lítið erindi
til vor. Og má það vera. En þó er sumu því, sem eg
ætla að lýsa, þannig farið, að það á erindi til allra og
ef til vill ekki sízt til vor. Og mynd sú, er eg ætla að
reyna að draga upp fyrir yður, ætti auk þess að geta
haft nokkurt sögulegt gildi. Hún ætti einkum að geta
kent oss þrent: hversu fagur og göfugur hugsunarháttur
sumra fornspekinganna var, hversu keimlíkar sumar
kenningar þeirra voru kenningum kristninnar, og hvers
vegna kristnin samt sem áður hlaut að sigra og setjast í
öndvegið, altént um stund. Alt þetta sjáum vér einna
bezt á kenningum manns þess, sem eg nú sérstaklega
ætla að lýsa.
Vér þekkjum ekki mann þenna undir öðru nafni en
nafninu Epiktetos, en það þýðir ekki annað en: þ r æ 11.
Enda kemur það vel heim við lífskjör hans. Að vísu var
hann frjáls maður að fæðingu, fæddur Grikki, en hann ól
þó mestallan aldur sinn í Rómaborg sem ánauðugur þræll