Skírnir - 01.01.1910, Blaðsíða 23

Siðspeki Epiktets.
23
einnig það er ánauð. Og þó er ímyndunin í raun og veru
tóm ímyndun og alls ekki það, sem felst í hlutunum sjálf-
um. Segðu við óskir þínar og áhyggjuefni: »Þú ert
ímyndun, en alls ekki hlutur sá, er þú þykist vera« — og
þá mun það brátt missa vald sitt yfir þér. Því að —
»það eru ekki hlutirnir sem angra manninn, heldur skoð-
anir hans á hlutunum«. — »Hlutirnir hið ytra eru sá
hinn ómyntaði málmur, sem vér stimplum með merkjum
þæginda vorra og óþæginda eins og konungarnir setja
myndir sínar á myntina; en það er þetta merki, sem skap-
ar verðmæti hlutanna«. Hlutirnir í sjálfu sér eru hvorki
illir né góðir.
Uppspretta þessa verðmætis hlutanna er þannig í oss
sjálfum, í tilfinningum vorum og ímyndunum. Alt, sem
vér sækjumst eftir, nefnum vér gott; alt, sem vér fælumst,
nefnum vér ilt, og verðum, óðar en varir, ánauðugir
þrælar hvorstveggja. En — ef vér náum tangarhaldi á
þessum tilfinningum vorum, og ef vér getum rýnt í gegn-
um heimskulegar ímyndanir, þá erum vér á leiðinni til
þess að verða frjálsir, á leiðinni til þess að verða lög-
gjafar og stjórnendur sjálfra vor.
Aðalatriðið er því þetta, að bæla niður í sér allar
ástríður, alla ágirnd og óbeit á hlutunum, láta hvorki
ginnast né hræðast, tælast né skelfast, en skoða alt með
augum skynseminnar og hins einbeitta, siðferðilega vilja.
En er þá ekki hætt við að maðurinn verði með þessu
móti að tilfinningarlausri vélbrúðu? Ekki hyggur Epiktet
það: — »Því að oss er ekki ætlað að verða tilfinninga-
lausir eins og líkneski, heldur ber oss að uppfylla eðli-
legar og sjálfsagðar skyldur vorar, hvort sem það nú er
í nafni ræktarseminnar eða sem synir, bræður, feður eða
borgarar«. — Það eru þá eftir þessu skyldan og ræktar-
tilfinningin, sem eiga að ráða öllum athöfnum vorum. En
gerir hún oss þá ekki líka háða? Því skal síðar svarað.
En með hvaða móti eigum vér nú að losna úr tjóður-
bandi tilfinninga vorra og ímyndana, og hver eru öflugustu
tækin til þess? Epiktet svarar þeirri spurningu svo, að