Skírnir - 01.01.1910, Blaðsíða 24

24
Siðspeki Epiktets.
það sé skynserain og viljafestan; skynsemin sé eðlilega
hæfust til að sjá, hvað rétt sé og rangt, viljafestan til þess
að framfylgja því, sem rétt er. Vilji mannsins á að hegða
sér í þessu efni eins og Herakles forðum daga. Hann fór
um heiminn til þess að koma fyrir forynjum og bæta úr
öllu því sem aflaga fór. Eins á maðurinn að hafa hemil
á óhemjum þeim, er búa í brjósti hans, á beygnum, ílöng-
uninni, öfundinni og öllum þessum andlegu skrýmslum og
forynjum, er hræða manninn, spilla honum og hneppa
hann í ánauð. Og hann á að gefa sig allan við þessu
lausnarstaríi sínu, svo að hann geti orðið sannfrjáls: —
»Maður, þegar þú verður svo lánssamur, að þér liggi við
að örvinglast, þá afsala þér öllu til þess að verða sæll,
til þess að verða sannfrjáls, til þess að öðlast sálargöfgi.
Ber höfuðið hátt. Þú ert leystur úr ánauðinni«. Þessi
orð Epiktets verða naumast skilin á annan veg en þann,
að sá einn, sem hafi teygað bikar ógnanna i botn, viti bezt,
að ekki þurfi annað en að’afsala sér öllum óskum sínum
og brýna kjarkinn til þess að ‘verða frjáls maður og óháð-
ur. En á þetta frelsi og sjálfstæði mannsins lögðu Stóu-
menn einmitt mesta áherzluna.
Vér höfum nú séð, hvernig menn eiga að fara að
losna af klafa girnda sinna og tilhneiginga eftir kenningu
Epiktets. En þá er að vita, hvernig manninum ber að
haga sér gagnvart öðrum, og hvaða tilfinningar honum ber
að ala í brjósti sínu til þeirra. Þeirri spurningu svarar
Epiktet með því að draga upp fyrir oss mynd af hinum
spaka manni.
Hinn spaki maður má ekki ala hatur eða öfund i
brjósti sínu til nokkurs manns og ekki láta atferli annara
gagnvart sér fá neitt á sig. Ekkert á að geta sært hann,
hvorki óvirðing annara, árásir né ofbeldi. Hann á að vera
eins og hrein og tær uppsprettulindin, er svalar þeim jafnt,
sem leitast við að grugga hana, eins og hinum. Og líkt og
uppsrettan með hinu sístreymandi vatni sínu þvær hann