Skírnir - 01.04.1910, Blaðsíða 15

Björnstjerne Björnson.
111
sem fleiru til uppáiialdsmánaðar síns, aprílmánaðar. Lagð-
ist hann á stundum allþungt á móti þeim skoðunum, er
hann áður hafði haldið fram af kappi, og taldi þær óal-
andi og óferjandi. Mætti þar telja til nokkur dæmi.
Þannig var hann um eitt skeið rammur kirkjutrúar-
maður. gerðist síðan Grundtvígssinni, en hallaðist smám
saman meir og meir á móti kenningum kirkjunnar,
þýddi á norska tungu nokkur af ritum Ingersolls, er
einna andvígastur hefir þótt kirkjutrúnni af samtímarit-
höfundum, og hafnaði sig að lokum, eftir því sem næst
verður komist, í skoðun þeirri, er hann heldur fram i
niðurlagsorðum skáldsögunnar »Pá Guds Veje« (»vegir
vandaðra manna eru vegir guðs«). Framan af æflnni
hallast hann á sveif með málstreitumönnunum norsku,
þeim Aasen og Vinje, en á síðustu árum æfinnar lagðist
hann manna mest á móti því máli og leitaðist við að
vinna því alt það ógagn, er hann mátti. Sú var tiðin,
að honum þótti ekkert stjórnarfyrirkomulag samboðið
frjálsbornum mönnum nema lýðveldið eitt. Hélt hann
því fram af miklum móð bæði í leikriti sínu »Kongen«
og erindum nokkrum, er hann flutti í almennings áheyrn
og birti síðan á prenti. En svo fóru leikar, að hann
hallaðist að konungsveldinu, er Norðmenn áttu um að
kjósa eftir skilnaðinn við Svía. Þessar sífeldu stefnubreyt-
ingar hans stafa eflaust mest af því, að sál hans er á
sífeldu ólgu- og þroskaskeiði, svo fastar, ákveðnar grund-
vallarskoðanir ná eigi að setjast hjá honum til fulls.
Hann beinir öllu lífsafli sínu að kröfum hinnar líðandi
stundar. Það er engu líkara en að málefnin og skoðan-
irnar hafl hann á valdi sínu, en hann eigi þær. Hann
er ekkert annað en þjónn og verkfæri þeirrar skoðunar,
sem í þann og þann svipinn heflr yfirtökin í sálu hans.
Sannleikurinn er í hans augum ekki algildur og ákveðinn,
hann er það, sem í svipinn er efst í huga hans. Það er
þetta, sem veitir honum um leið kjark og þrek til að
brjóta hvað eftir annað bág við hinar fyrri skoðanir sín-
ar og láta það uppi óhikað og afdráttarlaust, þótt skjal-