Þjóðólfur - 15.05.1869, Síða 3

steina-ákvarðanir til stöðu íslands í konungsveldinu
og uin stjórnarfyrirkomulagið á Islandi í sérstök-
um landsmálum vorum. En um fjárhagsskilnað-
inn var stungið upp á því, að lslandi yrði veittir
fyrst 15,000 rd. árlega, og þó eigi fast eðr að
staðaldri, heldr að eins »þangað til öðruvísi verði
áhveðið með lögum á Ríkisdeginum«, og var þó
jafnframt haft í skilyrði að öllum þessum 15,000
rd. skyldi verja til kostnaðar þess er æðsta yfir-
stjórn landsins hefði í för með sér, en til einkis
annars ; þar að auki skyldi veita 30,000 rd. árlega
til annara útgjalda íslands, óskert um 10 árin
fyrstu, en síðan skyldi það (lausara) árgjaldið fara
minkandi um 1,500 rd. árlega um hin næstu 20
ár, svo að það væri algjört burtfallið að 30 árum
liðnum, frá því er það var fyrst veitt; skyldi kon-
ungur gefa út tilskipun, og þó fyrst leita um það
álits Alþingis, hvernig og til hvers að verja skuli
fé þessu (samtals 45,000 rd. um hin fyrstu 10 ár)
er þannig verði veitt Islandi úr sjóði ríkisins, og
eins skyldi »heyra« um það tillögur Alþingis áðr
en konungr gæti gjört breytingu á þeirri tilskipun.
Svofelt frumvarp bar þingnefndin upp í Lands-
þinginu um lok Janúarmánaðar þ. árs, og hélt
framsögumaðr (Orla Lehmann) svörum uppi fyrir
því af miklu kappi og mikilli málsnylli eins og
hann er kunnr að, og samþykti svo Landsþingið
nefndarfrumvarp þetta í einu hljóði1. Með svo
feldum frágangi Landsþingsins gekk þá málið það-
an síðan aptr fyrir Fólksþingið í annað sinn, og
undirbjó þingnefndin, er þar hafði verið sett í
1) pess má geta, at) einn Landsþingismanna Carl Ploug
ritstjúri blatisins „Fædrelandet“, bar upp breytingaratkvætii
vÆ ýntsar uppástungur nefndariunar bæfci vit) nokkrar þær er
þröngvubn hvat) mest stjúrnarkostum vornm, og svo vit) fjár-
tiilagib, cr haun stakk upp á at) yrþi 30,000 rd. fasta ár-
gjald og aferir 30,000 rd. er fara skyldu minkandi smám-
saman, eptir sama eí)r líktt hlutl'alli sem nefndin haft)i stuug-
ib upp á. Lögstjórnar rát)herrann herra Nntzhorn, — er
þó „kvahst vera samdóma skofcun Laudsþiugsnefnd-
arinuar á öllu því hiuu verulegasta, or snerti innbyrþis
stjóruarsambandib milli Islands og Dannterknr“ — stnddi
l'astlega þetta breytingaratkvæbi Carl Plougs: kvabst hann,
fyrir stjórnarinnar hönd og Islendinga eigi gota gtingib ab
minua árgjaldi en þesstt, er Ploug stakk upp á, og alls eigi
aí) neiuum öbrum uppástungum nefndarinuar, þeirn er lyti ab
stjórnarfyrirkomulagi Islands, því þab mál væri ríkisþinginu
óvibkomandi, og kvabst liann því eklti geta abhylzt frnmvarp
nefndarinnar, nema því ab eins ah húu tælti allar þær upp-
ástungur tii baka. Nokkrir abrir þingmenn studdu rábhorr-
ann og uppástungu Plougs, en eigi urbu þeir fleiri on 15
þegar til atkvæbanna kom, voru svo öll þau breytingaratkvæbi
feld meí) miklnm atkvæbafjölda, en frumvarp nefudariunar
samþykt í eiuu ltljóbi vií) síbustu umræbu.
málið í fyrra skiptið, það af nýu til þeirrar einu
umræðu, er getr átt sér stað, þegar svona kemr
fyrir. Fólksþingið gjörði nú ýmsar eigi óveruleg-
ar breytingar á frumvarpi Landsþingsins, og feldi
burt að öllu tvær greinir þess ; en sú var þó breyt-
ingin vernlegust, að Fólksþingið stakk upp á að
hækka fasta árgjaldið til ísland upp í 30,000
dala, er skyldi vera viðvarandi (um aldr og æfi) og
skyldi ganga til að bera »sérstakleg útgjöld ís-
lands«, en aptr 20,000 rd.1 »til íslands«, laust gjald,
er skyldi fara minkandi, og að síðustu hverfa með
öllu. Leyndi eigi framsögumaðrinn (Gad) því, að
slíkar tilslakanir frá enum fyrri uppásttingum og
samþyktar-atkvæði Fólksþingsins, ætti rótsínaí til-
lögum lögstjórnarráðherrans er hann hefði borið
sig saman við nefndina um málið nú af nýu.
I’essar breytingar Fólksþingsnefndarinnar voru síð-
an eptir eina umræðu samþyktar þar á aðalfundi
með nálega öllum atkvæðum (94 móti 5?). Málið
gekk svo enn frá Fólksþingi aptr til Landsþings,
og komst eigi svo langt að það yrði á dagskrá
tekið auk heidr að það kæmi til umræðu á aðal-
fundi, því Ríkisþinginu var slitið fyrri, sumsé 27.
Febr. þ. árs. En sama daginn hafði samtLands-
þingsnefndin tilbúið hið nýa álitsskjal sitt hrein-
prentað, og var því útdeilt meðal þingmanna, áðr
en þinglausnir fóru fram. í þessu hinu nýa álitsskjali
stingr þingnefndin upp á þeim 2 tilslökunum, að
þær 2 greinir, hin 3. og 4. í Landsþingisfrum-
varpinu, falli burt (eins og Fólksþingið vildi) og 2.
að lausara árgjaldið skyldi hækka til 35,000 rd., en
að öllu öðru leyti vildi nefndin að við sama stæði
sem Landsþingið var búið að gjöra.
Svona var komið fjárhagsmáli voru á Ríkis-
þingi Dana, þegar því var slitið, eptir 5 mánaða
setu; það var óleitt til lykta. Árgjaldið eðr tillagið
til fslands úr ríkissjóði Dana, er konungrinn, í
allrahæstu auglýsingu til Alþingis 31. Mai 1867
hét »að reyna að koma til leiðar, með því að
»semja um það við Ríkisþingið, að Islandi verði
»veitt úr sjóði konungsríkisins fast árstillag 37,500
»rd. að upphæð, og bráðabyrgðartillag, 12,500 rd.
»o. s. frv.« þetta tillag er alveg óyeitt og tæp-
lega neinum mun nær, ef ekki miklu fjær afar-
kostalausri veitingu heldren í Maí 1867, þegar kon-
ungrinn undirskrifaði auglýsinguna til Alþingis.
þessa sízt getum vér fagnað þvi, að heitvrði þau
eða þá að minsta kosti þær góðar vonir, er lull-
trúi konungs gaf Alþingi þá í sama skipti um, að
1) petta er rétt, en 30,000 rd. laust tillag ebr til brába-
byrgba á 89. bls. hér ab framan, er preutvilla.