Þjóðólfur - 15.05.1869, Blaðsíða 4

120 —
árgjaldið mnndi fást hækkað upp í 60,000 rd. föst,
— sé nú komin efndunum nær, heldr en þegar
þetta var talað á þingi hér.
Og hverju erum vér íslendingar þá nærheldr
en vér vorum í þinglok 1867? Ilverju er konung-
inn sjálfr nær og hans ríkisráð, þó að nú sé upp-
leyst Alþingi, afsettir allir alþingismenn, sem voru
enn í löglegri kosningu, þó að nú sé skipað að
kjósa nýa menn á nýtt Alþingi til þess að nýir
samningar og nýtt samkomulag verði reynt milli
einvalds-konungsins og þegna hans á Islandi um
fyrirkomulagið á stjórnarbótinni, um efndirnar á
frelsisgjöf einvaldskonungs Friðriks hins 7. eins
til vor íslendinga eins og til samþegna vorra í
Danmörku, sem þeir eru búniraðvera aðnjótandi,
en vér að fara á mis við nú um 20 vetr? Vér
spyrjum enn, hverjn er konungr vor nú nær með
að láta ísland verða aðnjótandi þessa sama frelsis
og sjálfsforræðis í stjórnarmálefnum þessa lands,
eptir meðferð Ríkisþingsins á málinu í vetr og
undirtektir undir fjárveitinguna? — konungrinn er
yfirlýsti því sjálfr fyrir alþingi 1867: »að stjórn-
• arlögin sem í vændum sé, verði ekki látin ná
»lagagildi fyr en búið er að veita petta tillag«;
fyr en búið er að veita íslandi fast árgjald, fyr
en nfjárhagsmálefni íslands og Danmerkr« eru »að-
shilin fyrir fullb og allt«. (Umboðsskrá konungs
20. Sept. 1861), og fyr en öllum afskiptum og at-
kvæði Ríkisþingsins um fjármál vor og fjárforræði
er pannig algjörlega lokið.
það er hvorttveggja, að þessi grundvallarat-
riði eru bygð á skýlausum yfirlýstum heityrðum
' og fyrirætlunum konungsins 'til vor íslendinga, og
að það er bert af fjárhagsfrumvarpinu, erlögstjórn-
in lagði fyrir Ríkisþingið í vetr, að hún hefir þar
viðrkent þessi grundvallaratriði, enda er vonandi
að eigi verði að neinu frá þeim vikið í því hinu
nýa stjórnarlagafrumvarpinu, sem lögstjórnin hefir
nú afráðið að leggja fyrir hið nýkosna alþingi í
sumar.
En vér ætlum líka að þetta sé hið eina, er
menn megi treysta upp á, að stjórnarlagafrum-
varpið, sem er í vændum, haldi fast við. En aptr
getr vart hjá því farið að það verði næsta viðsjált
og varhugavert í ýmsum öðrum greinum, er þó
standa á afarmiklu. það er fyrst, eins og öllum
er auðsætt af undirtektum Ríkisþingsins, að kon-
ungr getr, enn sem fyrri, engu vissu heitið um
Ijártillagið, hvorki að upphæð þess til né varan-
legleik, þess vegna eigi heldr neina fullvissu gefið
um, að Alþingi fái fullt fjárforræði og alveg óháð
Ríkisþinginu og þess atkvæði. í annan stað eru
því miðr engi líkindi til, að þetta nýa stjórnarfrum-
varp 1869 færi oss eða frambjóði neina verulega
tilslökun frá því sem gjörðr var kostr á i stjórnar-
málsfrumvarpinu 1867 um æðstu yfirstjórn yfir
landi þessu (neinhver af þeim ráðgjöfum konungsins
sem hefir áðyrgð stjórnargjörða sinna fyrir ríkis-
pingi Dana«), eða um fulla stjórnarábyrgð yfir-
stjórnarinnar fyrir Alþingi. það eru því sför lík-
indi til tilslökunar í þessum 2 atriðum, sem þó
hafa jafnan verið álitin hvað mest umvarðandi {
hverri stjórnarskrá, er lögbindr kóngsvaldið, þar
sem ríkisþingin hanga svo fast einmitt á því, að
konungr skyldi aldrei mega fela æðstu yfirstjórn
íslands á hendr neinum öðrum en einhverjum hinna
dönsku ráðgjafa sinna, sem siti á Rikisþinginu.
Að þessu finnum vér skylt að leiða athygli
allra kjósenda í landinu, þegar þeir eiga nú að
velja nýa fulltrúa til næsta Alþings. þegar þjóð-
þingið er uppleyst af konunginum, eins og hér
er nú, og fylgir áskorun hans og boð til nýrra
kosninga, þá er þetta ekki annað en «appell« eðr
áfrýun þjóðmálsins, af konungsins hendi, undan
atkvæði þjóðþingsins sem upp er leyst og undir
alsherjar atkvæði og dóm lýðsins, en lýðrinn segir
upp dóm sinn og gjörð í málinu fyrir munn og
atkvæði fulltrúa þeirra er hann nú kýs af nýu.
það er mikill og veglegr þjóðréttr sem hér í er
fólginnj er konungrinn »appeilerar« svona til þjóð-
arinnar um úrslit einhvers alsherjar máls; en lýð-
inn verðr þá líka að láta ásannast, að hann bæði
kunni að mela það og með að fara; er því ís-
lendingum næsta vandfarið í kosningum þeim, er
nú liggja fyrir, og vonandi að þeir yfirvegi sem
vandlegast og beri sig saman innbyrðis um það,
hverja nú skuli kjósa af nýu.
það er eins víst, eins og það er staðfest af
reynslunni um næstliðin 24 ár, að íslendingar eiga
eigi fá vel brúkandi þingmannaefni meðal presta-
stéttarinnar og eigi síðr í bændastéttinni, eins góð
þingmannaefni ef eigi fremri til jafnaðar, heldren
almennt er í öðrum löndum úr þeim 2 stéttum. En
vér eigum enga mentaða meðalstett, þaðan sem þjóð-
þingin í öðrum löndum fá þessa mentuðu fjölhæfu
velmegandi- og auðmenn, sem hvorki eru háðir em-
bættum eða stjórnarmönnum, og því síðr beygðir af
örbyrgð og öðrum afkomuvandræðum1, en það er
1) Vonandi er, ab ekkert kjördæmi gjöri þab mest fyrir
gustukasakir ab kjósa fremr þann til þingmanns sem fí-
tækr cr og í afkomu vandræbum, ef hano heflr lítib ebr ekki
annab til ígætis sfer fram yflr önnur þingmannaefui sem