Þjóðólfur - 30.06.1869, Blaðsíða 3
— 143 —
sé aldrei nema hans hágöfuga nafn sem sprangar
þarna undir blaðinu1.
Og hvað er þá þessi Einar Þórðarson? er
hann «prentarinn» hér hjá oss í réttum lagalegum
skilningi, t. d. í þeim skilningi sem prentfrelsistil-
skip. 9. Maí 1855 á við? Engan veginn; því
landsprentsmiðjan eða stipts-prentsmiðjan hér í
Reykjavík er landsins eign, en ekki Einars eign
eðr neins einstaks manns; hún er opinber eign,
opinber stofnun, undir yfirumsjá landstjórnarinnar.
Einar er ekki annað en þeirra sléttr og réttr ráðs-
maðr yfir stofnaninni, yfirprentari yfir verkamönn-
um hennar, «factor» yfir forlagsbókum hennar og
hennar reikningshaldari; á hann því að standa
landstjórninni árlegan reikningskap af þessari ráðs-
mensku sinni. Aptr þar sem prentfrelsislögin tala
um «prentaranno og tilskilja það, að á honum
skuli lenda ábyrgðin fyrir rit þau, er meiðandi þætti
eða nærgöngul, svo framt að hvorki sé þar til-
greindr höfundr né heldr útgefandi eða kostnað-
aðarmaðr2, þá eiga lögin einungis við þann prent-
ara, sem á prentsmiðjuna, er einráðr yfir henni, og
erþví sjálfráðr umþað,hvað hanntekreðr ekki tekr til
prentunar. Einmitt með svofeldu getr eins laga-
ábyrgðin eins og velsæmisábyrgðin lent á «prent-
aranum», en annarskostar ekki, og alls eigi t. d.
á ráðsmanni hans eða prentverksstjóranum, enda
þótt aðalprentari og eigandi væri fjærverandi.
|>ess munu mjög fá dæmi, ef nokkur eru, að
prentarar í öðrum löndum taki það í mál að flytja
eða láta prentsmiðju sína flytja undir sínu nafni
þessleiðis strákalátaþvaðr eðr og lygaslettur út í
almenning um nafngreinda menn saklausa, fyrir
svona hvern óvalinn gárunga, sem ekkert nafn hefir
meðal mentamannanna og engum er kunnr meðal
almennings, nema ef vera skyldi að vísindagutli
einu, vísinda-viðrinisskap og strákalátum. En undir
þann óþverra, er þessleiðis menn hafa að færa,
vill engi heiðvirðr prentari ljá nafn sitt eða prent-
smiðju sinnar; engi almennilegr prentari, sá er ekki
1) þab er næsta eptirtektavert vií> þetta blab, aí> þar vant-
ar þetta vanalega:
„Prentaí) í prentsmiþjn íslands, hjá Einari Jxirílarsyni",
sem þá er sett neílannndir alt, sem hír er prentaþ, hina smæstn
ey6ubla?)a-ble?>la ank heldr annat), til athlægis fyrir alla menn.
2) Octav-blaþií), sem 'hir ræbir um, ber ekki heldr met>
sfer, hver se útgefandi, dtgjöríiarmaíir efca útsólumaþr, og eigi
heflr neitt verit) anglýst um þab í blöbunum. En blaíiib fæst
hvergi keypt hjá neinnm ötirum her í Reykjavík, heldr eu
í „preutsmitiju Islands hjá Einari þ>órí>arsyni“i svo eigi er
atmaþ at> sjá, en aí> annabhvort sö “stipts"- prentsmiþjan sjálf
^tgefandi þess og kostnatlarmatir, eíia þá þessi hennar vel-
flefndi rátismabr.
vill drepa beinlfnis niðr sóma sínum og áliti, vill
ljá sig til að vera flutningsmaðr að lúalegri keskni
við nafngreinda menn og óþverraslettum til þeirra,
ekki þó eigi væri annað en að færa það munnlega
frá einhverjum og einhverjum »l-s-n» eðr »X» þeim
nafngreinda manni, sem fyrir þessu á að verða, og
þá þvi síðr, að hann vili láta hafa sig til að gjör-
ast flutningsmaðr að því prentuðu út í almenning
ogandspænis »publico»,sem honum ogprentsmiðju-
«stofnun hans er til minkunar».
Stiptsyfivöldin, er sátu að völdum 1860, gátuekki
eða vildu ekki láta sér skiljast þetta. Með úrskurði
einum 3. Marz samaár gáfu stiptsyfirvöldin þá úr-
lausn: að yfirstjórn prentsmiðjunnar geti ekki
fyrirbygt, að menn geti fengið þar prentað, selt
og útbreitt út í almenning hvaða óþverra og sví-
virðingu sem vera skal um einstaka menn nafn-
greinda, þó engi sé höfundrinn nafngreindr undir
blaðinu,— og «að yfirstjórn prentsmiðjunnar» (sum-
sé stiptsyfirvöldunum) sé «alls ekki skylt að halda
vörð á því», sem prentað er í «stipts»prentsmiðj-
unni, eða «að halda vörð á því», að gætt sé þar
við stofnun þess hins almenna velsæmis andspænis
«publico», sem hver einstakr «prentari, prent-
smiðju-yfirstjórnari, prentsmiðjueigandi alstaðar um
allan heim finnr sér skylt að gæta.
þeasi eptirtektaveríi stiptsyflrvaldaúrskurþr 3. Marz 1860 er
nndirrútin ogtilefnií) til bréfs lögstjúrnarinnar 14. Ágúst 1861*.
En þú aí> stjúru konnngsins taki þar skýrt fram, aí> stipts-
yflrvöldiu megi til ab halda vört) á því: „a?> ekkert só tekiþ
„til prantnnaríprentsmiíijunni, semstofnnuþess-
ari goti orí>iÖ til minknnat", þá er ekki anna?) aí> sjí,
en aí) úrsknrþr sjálfra þeirra S.Marz 1860 hafl legib þeim hendi
nær eí)a framar á embættishyllunni, heldr en bref lögreglu-
stjúrans t Ueykjavík 8. Ág. s. ár, og hiun prentabi úrsknrrir
lögstjúrnarinnar 14. Ág. 1861, þegar þau uú lii)u F.inari þórb-
arsyni aí) prenta, útgefa og útselja svona höfundarlaust þetta
úsanna og úþverra-þvættingsblab um kand.Ben e d. G röndal.
Kosningar íil Alþingis 1869—1873.
í Strandasýslu, kjörþing að llroddanesi 1. þ.
m.; . . . kjósendr alls; á kjörfiindi 30—40; al-
1) Tíilindi nm stjúrnarmálefni íslands I. 501. Sá er þar
átti í höggi gat eigi látií) ser lyuda þessa úrlausn stiptsyflr-
valdanna, heldr bar sig npp nndan henni vií) lögstjúrnarrá?)-
herrann í brefl 11. ágúst 1860, aí> eins fyrir “almennings sakir
og almenns velsæmis,,. Lögreglnstjúrinn í Reykjavíkrkanpsta?)
rita?)i einnig, af hendi embættis síns og fyrir sakir al-
menns velsæmis, stiptsyflrvöldonom skorinort bróf 8. s. m. út
af því svívir?>ublaí>a-athæfl stiptsprentsmi?>junuar, sem þá ú?>
nppi “I prentsmi?)jn íslands hjá Einari þúr?)ar-
syni„, nm nafngreinda monn, en engi höfundr; en þa?) bröf
frá lögreglustjúrannm mnnu stiptsyflrvöldin ekki hafa sent til
stjúrnarrá?)sins.