Þjóðólfur - 25.11.1869, Blaðsíða 3

— 19
SPÍTALAULUTIWNIR og tilsMpun 10. ágúst 1868,
á Alpingi 1869.
PaÖ er vist eigi orðmn aukið, sem einn þing-
rnanna sagði á Alþingi í sumar, að spítalagjaldið,
sem svo er nefnt, sé áhugamál margra Islendiuga,
siðan hin nýa tilskipun 10. dag Ágústm. 1868 kom
út. J>að sýna og hinar mörgu bænarskrár, 14
samtals, sem komu til Alþingis í sumar um það
mál. J>jóðólfr hefir reyndar haft ýmsar greinir
meðferðis um mál þetta, sem honum hafa verið
sendar, en alt um það virðist oss eigi óþarft að
fara um mál þetta nokkrum orðum, er alþingið hef
ir nú í sumar liaft það til meðferðar enn að nýu,
og reyna til að skýra það enn betr, bæði málið
sjálft i heild sinni, og meðferð þess og málalok á
síðasta þingi.
|>egar vér íhugum tilgang spítalagjaldsins í
upphafi, eða eptir því sem það var álagt með til-
sk. 27. iVIaí 1746, þá var hann engan veginn sá,
að leggja á eiginlegan skatt, því að þá hefði gjald
þetta verið lagt allt öðruvísi á; en tilgangrinn var
sá, að útvega spítölunum gömlu nokkrar tekjur
með því, að tiltekinn llokkr landsbúa, eða þeir,
sem til sjóar færi, iegði þeim nokkurn hluta af
afla sínum, einungis einn tiltekinn dag ársins; það
var því hvorki atvinnnskattr né tekjuskattur, og
yflr höfuð enginn almennr skaltr, heldr viðrkenn-
ingargjald, eða sem kallað er með útlendu nafni
«recognition»; það var einungis slyrkr banda spí-
tölunum, sem greiðendr átlu að borga eptir at-
vikum og af afla þeirra þenna hinn eina dag ársins.
Svona megum vér fullyrða, að það ávalt og af
öllum hefir verið skoðað, þangað til Alþingi fékk
málið til meðferðar 1867. (>að er satt, að Alþingi
hafði nokkrum sinnum beiðzt lagfæringar á inn-
heimtu spítalagjaldsins; það halði beðizt, og það
aptr og aptr, «regiugjöröar um betri tilhögun á
innheimtu spítalatehjannan, eða tekjum lækna-
sjóðsins, sem nú eru, þannig, að það gjald, sem
greiðendr áttu að greiða eptir tilsk. 27. Maí 1746
væri víst, og kæmi óskert inn í læknasjóðlnn, eins
°g gjaldendr grciddu það, og ættu að greiða það.
Alþingi hafði aldrei dottið í hug, að beiðast breyt-
'ngar á gjaldinu sjálfu, eða undirstöðu þess, eða
a<5 gjaldendum væri íþyngt, heldr einungis, að inn-
heimtu þessa hins gamla gjolds yrði hagað svo,
hún yrði viss, engin undanbrögð yrðu viðhöfð,
°g öll tortryggni útilokuð. Aleð þessu móti taldi
Alþingi víst að læknasjóðrinn mundi bera meira
llr Pýtum, en hann hafði áðr borið, án }>ess að
ffjaldendum yrði íþyngt í nokkru. Sijórnin hafði
reyndar viljað verða við bæn Alþingis, en hvorki
hún né amtmennirntr og biskupinn, er hún hafði
ritazt á við um málið, höfðu getað fundið nein
ráð, til að koma betra skipulagi á mál þetta.
Loksins skipaði hún nefnd hér í Ileykjavík 1864
til að segja álit sitt um málið, og stinga upp á
þeiin breytingum, sem henni þætti við eiga. Nefnd-
armenn voru, að því oss er framast kunnugt, allir
einhuga á því, að alls eigi bæri að auka gjaldið
að neinum mun,ogþvísíðr, að hér ætti nú að stinga
upp á nýrri og annarlegri undirstöðu, nýum gjald-
stofni til shatta- eðr tollaálögu o. s. frv., heldr
væri það eittællunarverk nefndarinnar, að gjöra upp-
ástungu um það, hverniggjaldinuyrði þannig skipað
og innheimtunni þannig hagað, að það yrði tekjudrýgra
fyrir læknasjóðinn, en allseigi verulegra þyngra fyrir
sjálfa gjaldendrna. |>ess vegna þótti henni að
eins hugsandi um það, eptir beiðni Alþingis, hversu
gjaldinu mætti þannig haga, að öll kurl kæmi til
grafar, innheimtan yrði sem vissust, og þó jafn-
framt sem hægust og umsvifaminnst, og allt það
kæmi læknasjóðnum til góða, sem gjaldendr ætti
að greiða, og vér erum mcð öllu sannfærðir um,
að eigi verðr fundin réttari undirstaða, þegar alt
kemr til alls, heldr en sú, sem nefndin stakk upp
á. |>ví getr enginn neitað, að það er fyrirhafnar-
lítið fyrir hreppsljórana, að semja skýrslu um skip
þau og báta, sem til fiskjar ganga í hreppnum,
þar sem þau eru íramtalin, hvort eð er einmitt
fyrir breppstjóra bæði lil landbúnaðartöflunnar og
til tíundar. Flestir hreppstjórar geta því gjört
slíka skýrslu á kné sér og næstum án þess
að þeir þurfi að gjöra sér neinn ómaka; það
skyldi þá einungis vera í Gullbringusýslu, að undir-
búningr þessi yrði nokkuru erfiðari fyrir hrepp-
stjóra. Innheimtan hlyti og að verða svo hæg,
sem framast má verða, er sýslumenn skyldi heimta
gjaldið saman eptir skýrslum hreppstjóranna á
manntalsþingum, og er það næsta lítill byrgðarauki
fyrir þá.
l'egar þessar uppástungur nefndarinnar komu
til amtmannanna, voru þcir og allir samdóma
nefndinni í því, að gjaldmáti sá, er hún stakk upp
á, mundi hinn hentugasti, er fundinn yrði, sá að
leggja á skipin, í stað hlutar þess, er áðr var
goldinn. Uið eina, sem amtmennirnir stungu upp
á breytingum í, var það, hversu hátt gjaldið ætti
að vera. Nefndin hafði slungið upp á, að gjaldið
skyldi vera 10 ílskar af hverju tveggjamannafari,
en 15 fiskar af stærri ferjum. fessa uppástungu