Þjóðólfur - 25.11.1869, Blaðsíða 4

— 20 —
aðhyltist og amtmaðrinn í vestrumdæminu með
þeirri einni breytingu, að sama gjald skyldi greiða
af fjögramannaförum sem bátum. Stiptamtmaðr-
inn vildi lála gjaldið fara eptir árum, þannig að 4
fiska skyldi gjalda eptir hverja ár á tveggjamanna-
förum; 2V3 fisk eptir hverja ár, þar sem 3 árar
væru á borði, og 2 fiska eptir hverja ár á stærri
skipum. Amtmaðrinn fyrir norðan féllst beinlínis
á uppástungu nefndarinnar, með þeirri breytingu,
að gjaldið af bátum, sem hafðir væri fyrir norðan
land eingöngu til þorskveiða, ætti að færa niðr um
helming. það er nú kunnugt, hvernig frumvarp
það var, erstjórnin lagði fyrir þingið 1867, nefni-
lega, að stjórnin félst á uppástungur nefndarinnar
með þeirri breytingu, sem amtmaðrinn í vestrum-
dæminu hafði stungið upp á. Á þessu er þá auð-
séð, að nefndin, amtmennirnir og sljórnin sjálf
voru einhuga á þvi, að halda hinni fornu undir-
stöðu óhaggaðri, að skoða spítalagjaldið sem viðr-
kenningargjald, og halda því, en að alls eigi ætti
við, — enda höfðu hin fyrri Alþingi aldrei farið fram
á það, — að leggja hér neina þá nýa undirstöðu, er
hefði skattgjald eðr tollgjald í för með sér. J>að
er og kunnugt, hversu meiri hluti þingsins 1867
tók í málið, að það var hann, sem breytti allri
undirstöðu frumvarpsins, og öllu upprunalega eðli
spítalagjaldsins, og bjó til úr því reglulegan al-
mennan skatt, að oss virðist, eins vanhugsaðan og
óeðlilegan og ástæðulaust, eins og innheimtan verðr
örðug og umsvifamikil, og því næst ómöguleg; og
hefði þó víst eigi verið ætlazt til of mikils, þótt
ætlazt væri til, að þingmenn sæi, að eigi væri vert,
að búa til nýa skatta, meðan stjórnarmál vort stendr
eins og það stendr; og allir sjá, að það væri eigi
hið æskilegasta skattaform, að bollaleggja svona sér-
stakan sJcatt til hverrar einnar þurftarvorrar útaf fyrir
sig, eða hverrar stofnunar, sem kynni að rísa upp hér
álandi. En allt nm það tók stjórnin þessari uppá-
stungumeiri hlutans meðbáðum höndum,og konungr
staðfesti frumvarpið, eigi vegna þess, að stjórnin
þættist sjá, að frumvarpið, eins og það kom frá
þinginu, væri svo gott eða samsvarandi tilgangi
sínum, heldr sökum þess, að konungsfulltrúinn
á Alþingi 1867 ætlaði, og taldi stjórninni trú
um, að þetla frumvarp yrði svo vinsælt með
landsmönnum, er bændr væri höfundar og hvata-
menn þess, og því nær allir bændrnir á þing-
inu hefði goldið því jákvæði sitt, og svo, ef
til viil, til að geta haft það sem sleggju á Alþingið
sjálft síðar meir. En því var þegar spáð afminni
hluta þingsins 1867, að löggjöf þessi mundi eigi
verða að gcði landsmanna, enda rættist sú spá fijólt.
J>að má svo að orði kveða, að allr almenningr á
íslandi sæi þegar, er þeim varð kunnug tilsk. 10.
Aug. 1868, að fremr væri hér ofhröpum farið að
lagaverki þessu, og ófyrirsynju eðr að nauðsynja-
lausu, að gjaldið væri næsta óbilgjarnt, næsta þung-
bært, og allt of þungt á sjávarútveginn, sem er
mjög stopull, að innheimtan var öldungis ókljúf-
audi, og að það væri ekki petta, ekkertaf þessu,
sem hefði verið beðið um og ítrekað aptr og aptr
í bænarskrám frá undanförnum þingum. Svona
leit nú almenningr og gjaldþegnarnir sjálfirámál-
ið, eins og sýna þær samtals 14 bænarskrár ernú
komu til Alþingis í sumar, víðsvegar að úr landinu,
og voru sumar þeirra heldr þungorðar um lóggjöf
þessa, og að vorri ætlun með fullum ástæðum.
Af þessum 14 bænarskrám er eigi ein, er fylgi
fram sömu undirstöðunni, og er í löggjöfinni*.
Fimm af þessum hænarskrám, biðja beinlínis um,
að þessi hin nýja löggjöf verði þegar úr lögum
numin; 6 bciðast þess, að henni verði frestað
fyrst um sinn; og 3 að henni verði breytt, og ein
af þeim (úr ísafjarðarsýslu) þvi nær beint í það
horf, sem minni hluti þingsins fór fram á 1867;
1 (úr Vestmannaeyjum), að gjaldið yrði tekið eptir
hlutatölu (Va alin af hverjum hlut) án tillits til
hlutarhæðar, og hin 3. (úr Barðastrandarsýslu), að
gjaldið yrði sumpart ákveðið gjald af hverju skipi,
og sumpart gjald af hreinum ágóða, er allr kostn-
aðr væri frá dreginn. Að öðru leyti eru uppá-
stungur bænarskránna ýmislegar, þar sem sumar
beiðast þess, að frumvarp það, sem lagt var fyrir
Alþingi 1867, verði lagt aplr fyrir þingið, og gold-
ið verði eptir tilskipun 27. maí 1746, unz mál
þetta sé komið í kring; sumar, að frumvarpið ó-
breytt sé gjört að lögum, og surnar, að hin eldri
löggjöf standi óhögguð.
J>egar menn nú virða fyrir sér bænarskrár
þessar, þá er eigi annað að sjá, og engi getr ann-
að sagt, en að landsmönnum yfir höfuð hafi geðj-
azt vel að undirstöðu þeirri, sem nefndin í Reykja-
vík lagði 1864, og stjórnin aðhylltist síðar i frum'
varpi sínu, er hún lagði fyrír þingið 1867.
(Niðrl. síðar).
DÓMR YFIRDÓMSINS
í máliuu : Ilelgi Helgason (á Lambastöðum í Garðit
gegn (fógetanum í Gullbringusýslu) sýslumanm
Clausen.
(Upp kveiiim 2 5. Jan. 1S69. — Jcín Gutmmndsso'1 9|,ttl
1) Sjá Alþirigistií). 1869, II., bls. 98.-102.