Þjóðólfur - 26.01.1870, Blaðsíða 4

12) óhultara að taka það npp i bænarskrána til
konungs, sjálfsagt til þess að sýna stjórninni, hvern
veg hún ætti að ganga, til þess að óvild allra gjald-
enda gegn spítalagjaldinu gæti haldizt sem mest.
þetta urðu þá úrslit þessa máls á síðasta Al-
þingi, og þannig var bænin löguð til konungs.
Oss er það með öllu ókunnugt, hverjar tillögur
konungsfulltrúans hafi orðið um málið við stjórn-
ina; en vér getum eigi dulizt þess, að vér mund-
um telja það óskiljanlegt af honum, sem mætti og
ætti að vera orðinn nokkuð kunnugr landshögum
og hugsunarhætti landsbúa, ef hann sæi enn eigi,
að gjaldstofn meirihluta þingsins er óhafandi,
hversu sem með hann er farið ; ef hann enn í-
myndaði sér, að gjaldendr nokkru sinni mundu
við hann sættast, eða að sýslumönnum nokkru
sinni mundi takast, að ná þessu gjaldi inn, svo
að sem næst færi aflanum; ef hann enn eigi sæi
það, að slík löggjöf er, eptir hugsunarhætti og á-
liti landsbúa, eins og bænarskrárnar skýlaust sýna,
til niðrdreps fyrir gott siðferði og ráðvendnislegan
liugsunarhátt; vér skulum því eigi trúa því, l'yr en
vér tökum á því, að hann hafi látið nú í sumar
aptrsveigjastaf tillögum bœndannah þinginu, þeirra
bœnda, sem með öllu eru óviðriðnir gjaldið, og
sem því hvorki bera fullt skynbragð á málið, og
geta alls eigi gjört sér skýra grein fyrir því, hvaða
erfiðleikum þessi gjaldmáti er bundinn. Yér skul-
um eigi trúa því, segjum vér, að hann hafi lagt
með uppástungum meirihluta Alþingis, þvert of-
an í þær 14 bænarskrár, sem tii þingsins komu,
úr 9 kjördæmum landsins, og sem 630 gjaldendr
spítalahluta höfðu undirskrifað. Af öllum þeim
rökum, sem bænarskrár þessar báru fram, og öðr-
um fleirum, sem komu fram á þinginu, hlýtr liaun að
hafa séð, að liann hafi orðið nokkuð bráðráðr 1867,
er hann þá mælti fram með uppástungum meiri-
hlutans af þeim ástæðum, að gjald þetta yrði vin-
sælt, sökum þess, að bœndrnir á þinginu hefðu
verið því meðmæltir (sjá stjórnartíðindi 1868 bls.
548—550). En á hinn bóginn getum vér heldr
eigi dulizt þess, að af ræðum hans að ráða, eins
og þær koma fram í þingtíðindunum, hefir hann
engan veginn tekið svo í þetta mál, sem iands-
menn mundu ætla honum og vér verðum að ætla,
að bezt hefði gegnt; því að þegar hann sá bæn-
arskrárnar, og hugleiddi allar ástæður, hefði mátt
vonast eptir, að hann hefði kröptuglega mótmælt
þeim, sem vildu halda grundvelli tílskipunarinnar,
og stuðlað að því, sem mest hann mátti, að sú
uppástunga fengi framgang, að framkvæmd tilsk.
10. Ágúst 1868 yrði frestað, en spítalagjaldið yrði
fyrst um sinn greitt eptir tilskip. 27. Maí 1746,
uns málið væri aptr rætt á Alþingi, og ný lög
kæmu út um það. Vér getum alls ekkert séð
á móti því, að stjórnin hefði nú þegar í vor frest-
að eða numið úr gildi tilsk. 10. Ág. 1868 eptir
beiðni Alþingis, og boðið að gjalda spítalahlutina
framvegis og fyrst um sinn eptir hinni eldri lög-
gjöf. f>að var uppástunga bænarskránna, og það
var uppástunga nefndarinnar. F'orseti og þingið
taldi reyndar síðara hluta 3. niðrlagsatriðis nefnd-
arinnar (á atkvæðaskránni 6 b): «en þangaö tilpaö
(o: frumvarpið 1867), verðr að lögum, verði gjald
til læknasjóðsins greitt eptir tilsk. 27. Maí 1746»,
væri fallinn við það, að fyrri hlutinn féll; og það
getr má ske sýnzt svo, þar sem þetta orð «það»
er miðað við frumvarpið 1867; en að meining-
unni var það alls eigi fallið; þvi að búið var að
samþykkja að biðja um, að tilsk. 10. Ág. 1868
yrði úr lögum numin hib allrafyrsta, og þá lá beint
við, að biðja um eitthvað í staöinn; enda þurfti
alls eigi annað, en víkja orðunum lítið eitt við,
og þá lagði þetta sig sjálft; þetta átti forseti að sjá,
og bera uppástunguna undir atkvæði með nauðsyn-
legri útskýringu. Vér skulum nú alls eigi leiða
neinar getgátur að því, hvort forséta í raun og
veru hefir sézt yfir þetta eða eigi; við hinu mátti
má ske búast, að meirihlutinn hefði fellt þennan
staflið, þótt hann hefði komið til atkvæða, en það
réttlætir ekki þessa aðferð forsetans.
En hvað sem öðru líðr, þá verðr að líkind-
um látið heita svo, að tilsk. 10. Ág. 1868 verði
í gildi næsta ár, nema því að eins, að stjórnin
sjái betur fyrir, en þá sýnir reynslan bezt, hversu
hún gefst. Vér viljum engu spá, en hitt er
víst, að einn af hinum helztu hreppstjórum og
sjávarútvegsbændum hér á Suörlandi hefir fyrir
skömmu sagt við oss, að hann skipti sér alls ekk-
ert af innheimtu þessa spítalagjalds, enda hefðí
sér eigi til hugar komið, að reyna til að hafa tölu
á afla þeim, er hann hefði fengið á útveg sinn,
því að það hefði sér eigi verið auðið, en þess
skyldi hann glaðr sverja eið, að hann ekkert vissi
um tölu á aflanum; gæti nú vel verið, að fleifl
yrði slíkir, og ef nú sýslumennirnir og bæarfó'
getarnir hér á landi fengi alment þessi svör, hvei
verða þá úrræðin fyrir þeim? Vér sjáum eng]a
önnur en þau, að sleppa öllu saman, og þá v®rl
löggjöfin eigi til einskis. Einhverir kunna a^
svara, að yíirvöldin yrði þá að skapa sér tölu°a
á allanum, og taka svo gjaldið lögtaki. Jú, satt