Þjóðólfur - 24.02.1870, Blaðsíða 6

66 —
að jafnframtsé annaztum, að þeir eða þessi reikn-
inga-lausablöð sé til sýnis hverjum sem vill og
í hverri sveit við hverja sóknarkirkju, líkt og nú
gildir um kjörskrárnar til Alþingis, — og að ein-
mitt þetta sé auglýst fyrirfram með upplestri við
hverjakirkju, eða þá fyrirfram í J>jóðólfi, þ. e. hve-
nær reikningar þessir verði framlagðir og frá hvaða
tíma öllum sem vilja gefist kostr á að sjá þá.
Aptr hefir almenningr eða alþýðan ekki þurft
að sakna þess, að 3. og 4. atriði konungsúrskurð-
arins hafi verið fullnægt, yfir höfuð að tala, síðan
hann náði hér lagagildi, þarsem reikningar nálega
allra opinberra sjóða og stofnana, þeirra er nokk-
uru varða, hafa ekki verið látnir bíða endrskoð-
unar eðr rannsóknar hvorki erlendis né hér, heldr
hafa þeir komið á prent á sagðan hátt, innan næstu
ársloka, eptir árið er þeir hljóða upp á og þeir
voru samdir. Einungis er ein sú opinber stofn-
un, að mjög fer fjarri að þessarar lagaskyldu hafi
verið við gætt, það er Landsprentsmiðjan,
og er þetta því eptirtekta-verðara, sem þessi ein
hin verulegasta opinber stofnun landsins er undir
yfirstjórn og forsjá beggja vorra æðstu yfirstjórn-
anda, stiptsyfirvaldanna yfir íslandi. J>að fer svo
fjarri að ársreikningar prentsmiðjunnar hafi komið
út á prent innan þess tíma, sem konungsúrskurðrinn
ákveðr með berum orðum, og sem gætt hefir ver-
ið síðan við allar aðrar stofnanir og sjóði, sem
nokkuð kveðr að, að þessir reikningar hafa aldrei
sézt fyr en á 3.—6.1 ári síðar en það árið, sem
þeir upp á hljóða. Ekki er samt farið í neina
launkofa með, hvað þessum drætti valdi, því fram-
an á hverjum ársreikningnum standa — eins og
annað innstæðukúgildi •— þessi orð milii sviga:
«lieikningrinn er gegnum skoðaSr í Kaupmanna-
höfn»\ hvort nú þessi orð eiga að minna menn á
þetta fornkveðna: «svo þóknast vorri tign» —prent-
smiðju-ráðsmannsins sumsé, að hann *bruði» sig
ekki parið um konungsúrsk. 2. Marz 1861, né önn-
ur gildandi lög, — eða að þetta, að reikningarnir
eru endrskoðaðir í Kaupmannahöfn, eigi að vera
þvi til réttlætingar, að prentsmiðju-reikningarrir
aldrei eru «birtir», og ekki svo mikið sem prent-
1) petta er ekki of sagt; prentsmitijureikri. 185«, 1857,
1858 komu ekki á prent fyr en 1862, sirin í bvorn lagi;
reikningana fyrir 1859 og 1860 hiifrim \tr eigi getaí) fongiS;
eigi heldr reikninginn 1864, getum þyí eigi skjrt hvat) margra
ára þeir reikningar hafl ortib uncfir prentunina; reiknitigarnir
1861, 1862 og 1863, kom hver um sig á prerit tveím árum
sitlar, nefnil. 1863, 1864 og 1865; reikpingriun fyriy árib
1865 korn ekki í Ijós fyr en næstl. sumar 1869; reikning-
aruir fyrir árin 1866, 1867 og 1868 eiga meun þá enn í sjá.
aðir fyr en mörgum árum síðar, eins og nú var
sýnt, — það skulum vér láta ósagt, en lofa al-
menningi að gjöra úr því.
En vér erum eins fastir á því, að boð kon-
ungsúrskurðarins um birtingu reikninganna, og það
þegar á næsta ári, hlýlr einkanlega og tvímæla-
laust að ná til slíkra mikilfengra og verulegra stofn-
ana eins og landsprentsiniðjan er, eins og vér verð-
um að játa, að um alla hina smœrri gjafa-sjóði
og stofnanir, er það nú ef árstekjur þeirra eru
engi gjöld, er á almenningi hvíla, hvorki almenn
né sérstakleg, eins og er um jafnaðarsjóðina, spí-
talasjóðina («læknasjóðinn») o. fl., og ekki heldr
nein atvinna eðr arðr af árlegum framkvæmdar-
störfum stofnunarinnar sjálfrar, eins og er t. d.
um landsprentsmiðjuna, eigi heldr reikandi og að-
berandi útgjöld, er meðfram leiða af sérstaklegum
atvikum og þeim nauðsynjum, er lögin ráðgjöra og
heimila, heldur eru tekjurnar að eins af föstum
óhvikulum innstæðustofni, hvort heldur arðberandi
skuldabréfum eðr fasteignum, en útgjöldin að síntt
leyti ýmist fastákveðin að öllu eðr þá einbundin
við ákveðnar framkvæmdir og fyrirtæki, — vér verð-
um að játa, að það sé eins samkvæmt tilefni og
tilgangi konungsúrskurðarins 2. Marz 1861, að
auglýsa eltlci ársreikninga slíkra hinna smærri sjóða
og stofnana, sem fastákveðnar tekjur hafa og út-
gjöld, nema annaðhvort eða priðjahvert ár, Og
spara þar með umsjónarmönnunum fyrirhöfn og
skriptir, en sjálfum þessuin litlu sjóðum auglýs-
ingarkostnaðinn, eins og vér verðum að álíta, að
hitt sé umsjónarmönnum þeirra hinna meiri sjóða
og stofnana heimildarlaust og þvert í móti skýrum
boðum þessara sömu laga, hvort heldr að láta
«birtingu» reikninganna niðr falla, eða draga hana
t. d. eptir *endrskoðun reikninganna», eða yfir
þann tíma sem lögákveðinn er, eins og er með
reikninga landsprentsmiðjunnar.
Og þegar mann ber nú að öðru aðalatriðinu
í konungsúrskurðinum, er vér af ásettu ráði gjör-
um hér að loka-umtalsefninu, af því að um það
er mest vert af öllu, en það er þetta: að reiku*
ingarnir skuli vera greinilegir og nákvæmiL
— þá er auðsætt, að það er vart auðið að hafa
reikninga hinna smærri sjóða og stofnana, þeirra
sem hafa fastar eða óreikular tekjur og útgjöld,
öðruvísi en nákvæma og greinilega, enda væri synd
að segja, að þessleiðis reikningar allra sm®rrl
sjóðanna, sé ekki vel afhendi leystir frá yfirvöld-
um vorum og öðrum umráðendum allra þessleið'
is sjóða.
A