Þjóðólfur - 13.03.1878, Side 2

34
10
90
80
51
85
9
25
Alin.
Aur.
56
56
92
59
40
49
352
Verðlag-sskrár, samkv. St.tíð B. 2., sem gilda frá
miðjum maímán. 1S78 til sama tíma 1879.
A, í Rangárvallasýslu.
Meðalverð á hverju hundraði og hverri alin í HundraSiðá
landaurum verður: Kr. Aur.
í fríðu.................................67
- ullu, smjöri og tólg..................66
- ullar tóvöru.................... . 109
- fiski.................................70
- lýsi................................ 47
- skinnavöru............................59
En meðalverð allra landaura samantalið 421
og skipt með 6, sýnir:
meðalverð allra meðalverða ... 70 2i 59
B, í BorgarQ., Gullbr. og Kjósar, Arnes.,
Vestmannaeyjasýslu og Reykjavík:
í fn'ðu.................................85
- ullu, smjör og tólg...................72
- ullar tóvöru..........................82
- fiski.................................77
- lýsi ................................43
- skinnavöru............................63
En meðalverð allra landaura samantaiið 425
og skipt með 6, sýnir:
meðalverð allra tneðalverða . . . 70 99 59
97
»
71
58
80
90
96
72
60
69
65
37
53
356
Sálmabók vor.
Ýmsir framfaravinir hafa optar en einu sinni óskað af
oss að hreifa því máli í jpjóðólfi, hvort kirkju- og kennivald
landsins gjörði réttíþvíað láta sálmabók vora sitja við þá end-
urbót sem hún síðast hefur fengið. Mun það álit vera almennt
um allt land, að pað se ekki rett. Að vísu bættust sálmabókinni
ekki fáir góðir sálmar við hennar síðustu endurskoðun, en þessi
endurskoðun var þó og verður hálfverk í allra þeirra augum, sem
færir eru um slíkt að dœma, (og þeirra dóm eiga menn mest
að marka). Sálmabókin, eins og hún var, má enn heita ó-
breytt, og endurbótin varð lítið önnur, eins og kunnugt er, en
sú, að «viðbætrarnir» voru settir inn á tilhlýðilegumstöðum, en
bætt við nokkrum nýjum ogeldrisálmum, og loksins var fáeinum
eldri sálmum vikið við nær réttari kveðandi. Aptur hölt sér
ólagfærður meginkafli allrar sálmabókarinnar. En nú spyrja
menn: var það ekki þessi meginkafli, var það ekki öll sálma-
bókin í þeirri mynd, sem Magnús Stephensen gaf henni síð-
astliðin aldamót, sem endurbótarinnar þurfti? Að vísu hefði .
nú sií endurskoðun orðið mikið verk og viðsjárvert, og að vísu
viljum vér ekki lá biskupinum, þótt hans ábyrgðartilfinning í
því efni yfirgnæfði traust hans á kröptum þeirra, sem hann
kaus til að starfa að endurbótinni — en það sem menn lá og
finna að, er það að nefndin skyldi ekki vera látin standa
lengur, starfa meira og hafa fleiri mönnum á að skipa, Úr
því viðbætarnir voru til og breytingin varð svo óveruleg, hefði
■— segja menn — farið betur að hin minni endurbót hefði
beðið eptir hinni meiri. |>essi er vor skoðun. En þar eð nú
er komið sem komið er, stoðar ekki að fjölyrða um, hvernig
það hefði mátt fara, heldur er nú spursmálið, hvernig sálma-
bókin er og reynist. Hvernig er hún og reynist? Að því er
oss heyrist og hefur heyrst og skilist síðan þessi endurbætta
bók kom út í fyrra (fyrsta) sinn, eru menn jafnóánægðir með
þessa sem hina eldri að því leyti, að fjöldi sálma þeirra, sem
staðið hafa óbreyttir síðan öldin byrjaði, eru ekki samboðnir
kröfum vorra tíma, ekki svo mjög hvað efni snertir, heldur
hvað kveðandina snertir. Um aldamótin var sú list að þýða
(ekki sízt sálma) í barndómi, og það svo, að nú getur hver
bagorður maður, einkum ef hann þekkir «metrik», fullt svo
vel íslenzkað erlent kvæði, eins og beztu skáld gátu þá. (Vér
frátökum ef kveðið var undir fornyrðalagi eða öðrum auðveld-
ustu bragarháttum). Nálega á hverju einasta blaði í eldri
hluta bókarinnar hneykslast menntaður lesari á alveg óhæfi-
egri kveðandi. |>að, að sálmarnir sumir eru daufir eða
litlum andans kostum gæddir, er sök sér; ekki höfum vér
heldur annað út á meðferð trúarlærdómanna í neinum þeirra
sálma að setja, en livað oss finnst að andinn dragi dám af
búningnum, að efnið virðist optlega eins «frá annari hendi»
komið eins og kveðskapurinn sjálfur. Að aldamótasálmar vorir
séu ekki nægilega «rétt-trúaðir», er fjærri oss að ætla. Menn
hrífa og ekki í söng með trúarlærdómunum sjálfum (in abs-
tracto), heldur með því lífi þeirra og sannleika, sem bergmál"
ar í óspilltum brjóstum. Beri menn saman kveðandi á sálm-
um annara þjóða og kveðskap aldamótar-þýðendanna hjá oss!
í veraldlegum kveðskap, í Ijóðum, sem lofa ástir og vín, stoð-
ar nú ekki að bjóða nema algjörða kveðandi, en á altari
Drotlins má fórna því, sem að forminu til (ef ekki að efni
líka) er leirburður! Eða hvort stefnir sá kveðskapur, sem
menntaðir menn ekki vilja sjá né heyra? Menn svara, að nú
sé hvorki kirkjuleg né sálmaleg öld. En vér svörum: J>að er
osss sjálfum að kenna, það er sjálfra vor ábyrgðarhluti. Held-
ur enga sálma og engan sálmasöng en ónýtan og Ijótan, því
allt andleysi, sem tákna skal andríki, allt ónýtt, sem tákna á
nýtan hlut, er miklu verra en ekkert. J>að er auðvitað, að
vér eignumst aldrei hæfilega sálmabók fyr en menn hækka
kröfurnar, kalla ekki sálm nema sálmur sé, guðsorð, nema
guðlegt sé, frambærilegt í guðshúsi, nema það sem að minnsta
kosti er óaðfinnanlegt að formi og frágangi. Að telja upp
alla meira og minna óhæfilega sálma í sálmabók vorri, eða
galla hvers sálms fyrir sig, ætlum vér ekki hér að gjöra; en
þá aðalreglu viljum vér benda hverjum þeim á, sem meta vill
kveðandi og formlegt gildi sálma, að kveðandi fylgi föstum og
sjálfu sér samkvæmum rímreglum, því auk þess, sem kveðskapur
(undir vissu lagi)spillir söng sálmsins, þá ersálminum,hvaðgóður
sem kynni að vera að öðru leyti, spillt rneð því svo, að hann er
óhæfilegur. Önnur aðalregla við góðan kveðskap á sálmum er sú,
að orðaskipanin sé sem beinust og eðlilegust sem verða má, svo
og að áherzlan falli þar sem áherzla á að vera en hvergi ella.
En að benda mönnum á reglur til að meta eptir efni eða
efnisverðleik sálma, þarf ekki, því vér eigum í því tilliti nógar
fyrirmyndir meðan sálmar Hallgríms Péturssonar eru í hvers
manns munni. Á hans dögum var sálmakveðskapur mest virt-
ur og mest vandaður af öllum kveðskap hér á landi; svo hef-
ur og verið á öllum sálmaöldum, jafnvel Forngrikkir þekktu
ekki hærri eða veglegri tegund kveðskapar en þá, sem sam-
svaraði mest sálmum kristinna manna (ódur, hymnar, kór-
söngvar), að vér ekki nefnum sálmasöng Gyðinga (Davíðs),
sem er hinn háfleygasti skáldskapur, sem mannkynssagan get-
ur um. Hvað má sá maður hugsa, sem ekki er að öllu leyti
vanans barn, er menntaður maður, og þekkir vel almennar
reglur og kröfur listafræðinnar — hvað má hann hugsa, ef
honum yrði að ganga í kirkju hjá oss, og hann hlýddi fyrst á
sönginn og læsi síðan kveðskapinn — vér meinum, þar seffl
hvorttveggja væri samvahð af lakara tæginu? Hvað mundí
hann hugsa, væri hann vel kristinn, og hvað, ef hann enginn
trúmaður væri? Hvað hann hugsaði er ekki gott á að gitska,
en hitt er víst, að einum þykir það grátlegt sem öðrum þykir
hlægilegt. Nú, sálmasöng vorn (eða feðra vorra) getum vér nú
ekki fremur en margt annað bætt allt í einu, en viljum vér
bæta, verðum vér fyrst að þekkja gallana eða viðurkenna þá-
Sú viðurkenning í þessu efni ætlum vér og að sé þegar kom-
in nokkuð á veg, og orðin jafnvel töluverð almenn meðal al-
þýðu, það sýnir sú viðleitni, sem þegar er gjörð ekki einasta
í því að bæta sálmabókina, holdur og víða kirkjusöng vorn-
En sú endurbót, er þó enn í barndómi. Menn svara oss eflaust
með þeirri athugasemd, að það sé jafuan varhugavert að hreifa
hvatskeytslega við því, sem almonningi er heilagt fyrir vanans
sakir, enda reyndist optast svo að hið nýja, þótt betra sé, eigi
nær æfinlega við óvinsæld að búa í fvrstu. Víst er slíkt var-
hugavert — nema hið nýja sé betra, þá er ekkert varahuga-
vert, utan egin hagur þess, sem fyrstur ber fram nýmælið og
berst fyrir því. En um sjálfs sín hag hirðir ekki sannleikans