Þjóðólfur - 12.03.1881, Side 1
ÞJÓÐÓLFUK.
ar.
Kostar 3 kr. (erlendis 4 kr.),
borgast fyrir lok ágústmán.
Reykjavík 12. Marts. 1881.
Uppsögn á blaðinu gildir ekki, nema
pað sé gjört fyrir 1. okt. árinu fyrir.
6. blað.
J>ilskipaveiðar Sunnlendinga.
paö hefii' opt í blöðum vorum verið minzt á þilskipa-
utveginn hér í kringum Faxaflóa, og þó þarf að lala um hann
^eira, en orðið er. Hann er svo mikilsvarðandi atvinnugrein
hjá oss, að vert er, að honum sé gaumur gefinn. |>að eru nú
eins fá þilskip, sem reka hákarlaveiðar hér frá Suðurlandi,
e>Kla munu þær hafa borgað sig miður vel hin síðari árin,
sökum þess, að lýsi er orðið svo lágt í verði, en kröfur há-
ssta og kostnaður ailur hefir ekki lækkað að því skapi. J>að
því ekki tilgangur vor, að tala um hákarlaveiðar í grein
Þsssari, heldur um þilskip þau, er reka þorskveiðar, um fólks-
þ^ld á þeim og afla þeirra.
Sum af þilskipum hér syðra fara út til þorskveiða á vetr-
a>vertíð; þá er mest aflavon og me»t arðvonin. En það eru
ekki nema fáein, sem komast út svo snemma, sökum þess,
að formenn vantar, er vilji fara út svo snemma. Margir,
Se»i færir eru um að vera þilskipaformenn, eiga opin skip og
báta, sem þeir ekki vilja yfirgefa um vertíðina. pessa getum
vér einungis til að sýna, hversu þilskipaútvegur vor er í raun-
‘nni skamt á veg kominn, þar sem skipin verða að standa á
þurru arðsamasta tímann sökum formannafæðar. Hin þil-
skipin flest fara út um miðjan Maí, og afla fram til miðs Á-
§ústmánaðar. |>au verða því að sitja á hakanum fyrir opnu
sk'Punum; smábátarnir eru úti um vertíðina, þegar aflavonin
61 Otest, en veðrin líka verst og hætturnar mestar; þilskipin
8kreiðast fram um hásumartímann, þegar veðuráttan er blíð-
l,st, nætur bjartar sem dagur, og aflavonin minst. Veitir því
ekki af, að skipaeigendur gæti allrar varúðar við, að ráðstafa
Setn bezt tekjum skipa sinna þenna stutta tíma, er þau eru
ttti, svo að skipaeignin verði þeim ekki til eintóms skaða., og
dtn leið til þess, að enginn vilji framar eiga þilskip. f>að er
því mjög áríðandi, eins skipseigendum, sem þeim, er hafa
■ttvinnu á skipunum, að sannsýni sé við höfð á báðar hliðar.
^ér skulum fyrst tala um skipherrann. Oss virðist, sem það
sé skipseiganda í hag, að borga vel skipherra, því meir má
kann líka af honum heimta. Margir af skipherrum hér í
kring hafa þau iaun og hlunnindi, er nú skal greina: Helm-
lI1g af þeim málsfiski, er þeir draga; allan þyrskling, ísu og
tr°s, er þeir draga; frían kost; frítt salt í sinn hálfdrátt og
^ kr. af hverju hundraði af málsfiski, er aflast. Enginn get-
Ur neitáð, að þetta eru góð kjör, og duglegur skipherra getur
a þenna hátt haft framúrskarandi mikið upp úr formensku
s,11ni, en samkvæmt eðli þessara launa hefir skipseigandi því
^eiri hag, sem skipherra fær meiri laun, og álítum vér slíkt
iauna fyrirkomulag sanngjarnt. En þá er líka full ástæða
skipseiganda að hcimta, að skipherra gæti skyldu sinnar
^agnvart skipseigandanum, og hún er í stuttu máli sú, að
skipherrann á að homa frcun fyrir hönd skipseiyanda
^°í/nvart hásetum ; það er fyrir petta, sem honum eru borg-
a®ar 2 kr. af hundraði í premiu. Hann á að sjá um áhöld
! ^P^ins, og um það, að hásetar fari vel með veiðarfærin, og
ha
1)
0,1 á að sjá um, að öll kurl komi til grafar. Stýrimaður
^tlr miklu minni ábyrgð, þar sem hann er sem hver annar
oaseli, að undanteknu því, að hann er fyrir annari vaktinni,
stjórnar henni eptir fyrirkomulagi því, er skipherra leggur
^fir. Fyrir það fær hann opt — fram yfir hásetana — frían
er°3t, °g allan þyrskling, ísu og tros, er hann dregur. En þá
ast.aÖ tala um básetana. Hvað aflann snertir, finst oss rétt-
2 .’ að bonum sé, hvað háseta snertir, að iiUu leyti skipt í
Jafna parta, og að hásetar fái annan helming, og skipið
hinn; þanníg hefir og verið umsamið á flestum skipum hér,
en þó mun það víðast viðgangast, að hásetar taki allan sund-
magann, og alla hausa þá, er í land koma. Oss finst þetta
alveg rangt, og skylda skipherra að sjá um, að skipseigandi
fái hvað hans er; það má ef til vill berja því við, að það sé
ekki tími til að hirða sundmaga um borð, en reynslan sýnir
þó, að meðan hásetar leyfa sér umtalslaust að taka hann all-
an, eins úr sínum hálfdrætti sem skipsins hluta, þá komast
þeir til að hirða hann. J>að ætti að gjöra skipverjum að
skyldn að hirða sundmagann, og vanræki þeir það, þá að
skulda þá fyrir því, sem þeir hafa fleygt burtu af skipsins
eign. Af vertíðarfiski fara hér um bil 35 sundmagar í pund-
ið; af jagtafiski nokkuð meira kann ske, en það væri hægt^
að gjöra nokkurnveginn áætlun um,hve miklum sundmaga há-
setar eigi að skila skipinu eptir viktinni á aflanum. Að öðru
leyti ætti hver skipseigandi að áskilja helming af öllum afla
hásetanna, hvort heldur er þorskur, sundmagi, lýsi, þyrskl-
íngur, ísa eða tros. Öngla og sökkur eru skipseigendur
vanir að leggja til, en þó er það alveg ósanngjarnt, að þetta
sé takmarkalaust; oss finst rétt að tiltaka vissa tölu af öngl-
um og sökkum, sem hásetar megi missa fyrir skipsins réikn-
ing. Heitan mat er vant að gefa hásetum einu sinni á dag,
en málamat eiga þeir að veita sér sjálfir. En fyrst svo er,
þá er það líka einn yfirgangur, sem hásetar sýna, eða kæru-
leysi skipseiganda að líða, að eldur slokni aldrei, heldur brent
kolum og viði dag og nótt til að elda við þann mat, sem
hásetar eiga að veita sér sjálfir. Suroir segja, að það sé
örðugt að koma í veg fyrir þetta, þar sem opt þurfi að hita
kaffi fyrir sldpherra og stýrimann. En oss finst, sem als
ekki þurfi að hafa eld uppi fyrir skipsins reikning nema um
miðdaginn, til að elda hinn áðurnefnda heita mat. Skip-
herra og stýrimaður gætu haft steinoliu-suðuvél í káetunni
og hitað þar kaffi.
Yér vildum óska, að fleiri vildu ræða þetta mál í blöð-
um vorum, og væri óskandi, að skipseigendur kæmu sér
saman um föst kjör, sem bjóða mætti hásetum og skipverjum.
|>að lítur nærri því svo út, sem hásetar margir hverjir skoði
það svo, sem skipseigeudum einum sé þágan, að hafa sig, þó
eru raargar heiðarlegar undantekningar frá slíkum.
— í 5. tölublaði í>jóðólfs hefir herra bæarfulltrúi Egilsson
í Reykjavík gefið sig fram sem höfund að grein þeirri, sem
stóð í 2. tölublaði þ>jóðólfs með yfirskript: «mormónarnir í
Reykjavík», og fundið ástæðu til út af grein þeirri, sem eg
ritaði í 3. tölublaði J>jóðólfs gegn nefndri grein hans, að á-
varpa mig nokkrum miður vingjarnlegum orðum bæði sem
formann fátækranefndarinnar hér og sem bæarfógeta og lög-
reglustjóra, og með því í þessu svari hans er margt rang-
hermt og jafnvel meiðandi fyrir mig, get eg ekki gengið
þegjandi fram hjá því.
Að því nú fyrst snertir aðgjörðir fátækranefndarinnar,
sem hanu er að finna að, þá getur það ekki heitið að bægja
mönnum hér frá atvinnu, þó fátækranefndin ekki vilji veita
hér fast aðsetur hverjum manni, sem hingað vill komast, t.
a. m. þurfamönnum annara sveita og alþektum óreglumönn-
um eða bláfátækum ómagamönnum, sem engin útlit eru fyrir
að hér geti komizt af, enda ímynda eg raér, að bæði herra
bæarfulltrúinn og aðrir bæarbúar kynnu fátækranefndinni
litlar þakkir fyrir að hleypa slíkum mönnum hér inn í bæinn,
og það með réttu, því það hefir á öllum tímum af beztu
21