Þjóðólfur - 02.08.1881, Blaðsíða 1
Í»JÓÐÓLFUK.
Kostar 3kr (erlendis 4kr.),
borgast fyrir lok ágústmán.
Reykjayík 2 Agúst 1881.
Uppsögn á MaSinu gildir ekki, nema
það sé gjört fyrir 1. okt. árinu fyrir *'• UldO.
Enn um reikningsdóma.
Síðast þegar eg skrifaði rnn þetta efni í A>jóðólfi var það
, Þess að leiðrétta nokkrar kenningar, sem settar voru fram
1 Isafold um það, hvernig reikningsdómurinn í Belgíu væri,
°§ komst svo út í það að reyna til að sýna, að sú t.ilhögun,
Sem ísafold benti til, mundi vera óhagkvæm hér á landi.
Nú hefir «ísafold•> svarað þessu í tveimur blöðum, hverju
a ffetur öðru. Höfundurinn kannast við, að reikningsdómar-
mnir í Belgíu séu valdir til 6 ára af þinginu, og eg hafi
aft rétt fyrir mér í því. Höf. hefir gjört enn meira, því
tölublaði 16. eru lögin um reikningsdóm Belgíu ýmist lögð
,, eða þá útdráttur gefinn úr þeim, og mig furðar á þ.ví, hve
öfundinum heíir tekizt það, því eg hef ekki tekið eptir, að
f’a|' væru fleiri villur í enn einar tvær, sú fyrri í 2. gr., þar
Sem talað er um, að dómondurnir megi ekki dæma frændur
Pe>rra og venslamenn, «allt að fjórða líð•>, þá ætt.i að standa,
þeir mættu aldrei dæma um svo skyldan eða venslaðan mann
hann væri tvímenningur við dómarann (systkinabörn
etc) og í 15. gr. 5. lið stendur: «eða séu ekki liðnir fullir
J^'ir mánuðir* í stað fullra fjögra vikna. Rýðing höf-
Undarins, þar sem hann setur í 2. gr. «alt að fjórða liö•>, er
'ett, þegar hann leggur alveg út eptir orðunum, en meining-
*n í lögunum er sú, sem eg hef drepið á, því Belgar telja
'ændsemi og mægðir eptir civilum reikningsmáta, þannig að
5e,r. telja hverja þá fæðingu, sem skilur frændurna (sbr.
v _ istrup: Bestaaende Forfatningslove etc bls. 420 neðan-
TPáls. Pn £ landi er reiknað öðruvísi, eins og höfundiu-
”m miin kunnugt. Hver, sem nú les útleggingu ísafoldar
'ögum þessum, verður að vera mér samdoma nm, að
,'eikningsdómaiarnir eru ekki óafsetjanlegir í Belgíu, og að
5áðaneyti Belga geti farið fram yfir fjárlögfti, þrátt fyrir
re]kningsdóminn. I öðru lagi verða þeir, sem lesa þau, að
^era höfundinum samdóma um, að hann muni í ísafold VIII.
hafa hlotið að meina eitthvað annað enn Belgíu.
Höf. spyr mig að því, hvaðan eg hafi það, að þjóðbank-
’ Belgíu annist alla fjárgreiðslu landsins og veiti mót-
öhu öllu landsfé Eg hef það eptir bók, sem heitir: Frede-
'’ksen; Den politiske Ökonomies Udvikling, Khavn 1871 og
að stendur á bls. 153. Eg hef einnig lesið það í Svedelins:
ekt- Stat,skunskap, en af því eg hef ekki bókina, og hún mun
^ 1 vera til á stiptisbókasafninu, heldur enn aðrar góðar
yrði ekki bygður upp fyr
Sengur einmitt að því vísu.
Ur nýar, þá get eg ekki vitnað til síðutals í henni. Eg
‘n heldur ekki betur enn það sjáist af neðanmálsgrein við
•l0lnarskrá Belgíu í «Staat.sverfassungen» eptir prófessor
Untschli í Sveiss.
Höf. er óþreytandi í því að spyrja; hann vill vita, hvort mér
. l'au dæmi vel valin, sem eg setti upp um það, að það
. 1 vei'ið nauðsyn að fara fram yfir fjárlögin. Já, mér þykja
S'UU eitls góð nú og þegar eg bjó þau til fyrst. Ef fé það,
^ ætlað er til Ijóss og eldiviðar latínuskólanum væri not-
upp fyrir tímann, þá segir hann, að það sé æfinlega nóg
a er sama og leiða dæmið hjá sér. fegar eg spyr af
u' ilV0rt heldur ætti að gjöra, ef latínuskólinn brynni
^Vetur,
? hað
”ahn
að
um
að senda lærisveina heim eða leigja kenslustofur,
væri unt, út í bæ, fyrir óveitta peninga? þá byrjar
að tala um það, að eg gæti verið óhræddur um,
að
enn um sumarið. Dæmi
aö ( jivki vantar það, að höf. gjöri mér getsakir; fiann segir,
Sejjj^ muni vilja þóknast umboðsvaldinu og þeim manni,
Stai.feg ei8’ Það að þakka, að eg hef fengið hinn núverandi
'ninn. Fyrri getsökin finst mér ekki svaraverð, en
um þá síðari get eg sagt svo mikið, að eg mun naumast
eiga þenna starfa minn neinum einum manni að þakka, en
miklu heldur 2, 3 eða 4 mönnum; eu mór kemur ekki á ó-
vart, þó honum sé ókunnugt um það, því hann mun aldrei
hafa verið spurður til ráðs um það, hvern taka skyldi til
þess.
N eg væri nú búinn að benda höf. á, að honum mundi
hafa missézt með Belgíu, þá þarf hann endilega að sýnast
dálítið fróðari enn hann er í verunni, þegar hann svarar
aptur. í «ísafold» VIII. 15. segir hann eg sé kominn það
lengra í stjórnvísinni enn Bretar, Frakkar, Hollendingar,
Belgíumenn og Pjóðverjœr, að eg álíti reikningsdóm óþarfan;
eg get sagt honum það, að þjóðverjar hafa engan reiknings-
dóm. Stjórnarskrá Norðurþýzka sambandsins (L. 16. apríl
1871) nefnir hann ekki, og hvað meira er, hún gjörir ekki
ráð fyrir, að þýzka ríkið skuli hafa nokkura yfirskoðunar-
menn, heldur eru ársreikningar þess eptir 72. gr. lagðir bein-
línis fyrir sambandsráðið og ríkisdaginn. Stjórnin hefir hvað
eptir annað viljað koma upp reikningsdómi fyrir sambandið,
en hefir ekki getað fengið samþykki ríkisdagsins til þess. Til
þess að hjálpa sér út úr þessu hefir reikningsdeildinni prúss-
nesku verið falið það á hendur árlega með lögum að ganga
í gegnum ríkisreikninginn áður enn hann væri lagður fyrir
þingið. f>essi lög hafa gilt fyrir eitt ár í einu. Sveistrup:
Bestaaende Forfatningslove etc bls. 55. í Prússlandi er
heldur enginn reikningsdómur.
Hann segir, að Danir hafi í margt ár verið að undirbúa
reikningsdóm hjá sér; þetta er ekki meira enn hálfsatt, og
þess vegna ekki satt. Nefndin, sem var sett til þessa kgl.
Resol. 31. marz 1860, var sett niður vegna 50. gr. stjórnar-
skrárinnar 2. október 1855, og komst aldrei lengra enn leggja
út ýms reikningslög og segja álit sitt um tnálið, en þegar
stjórnarfyrirkomulagið 2. okt. 1855 var atnumið, og stjórnar-
skráin 28. júlí 1866 öðlaðist gildi, en hún leiddi aptur í lög
að hvor þingdeild skyldi velja tvo yfirskoðunarmenn (50. gr.),
þá var öll þörf á reikningsdómi í Danmörku fallin niður, og
málinu hefir ekki svo eg viti verið hreyft síðan 1866; ef
Danir hefðu viljað taka upp reikningsdóminn, þá hefðu þeir
gjört það 1866, en þeir «fundu ekki ást,æðu» til þess.
En það skiptir Islendinga minstu, hvort nokkur reikn-
ingsréttur er í Belgíu, Hollandi o. s. frv.; þeir þurfa mest
að hugsa um, hvort það væri heppilegt að hafa hann á ís-
landi. Höf. hefir nú síðast stungið upp á því, að yfirdómn-
um væri gjört, að skyldu að verða reikningsdómur um leið
og hann er yfirdómur. Að við liann yrði bætt 1 til 2
skrifurum og yfirskoðun alþingis og hin umboðslega endur-
skoðun lögð þangað. Hann álítur, að kostnaðurinn við þetta
fyrirkomulag yrði meiri enn nú gengur til sama starfa, það
álít eg einnig að mundi verða. Launaviðbótin við yfirdóm-
arana^yrði að líkindum aldrei minni enn 3000 kr. (og þar
fvrir utan viðbót við eptirlaun þeirra) og skrifstofukostnaður-
inn er 4000 kr. á ári (þar í innifalin laun 2 skrifara. prent-
un á athuo-asemdum við landsreikninginn, skrifstofuhald etc),
en öll endurskoðun landsins er gjörð fyrir 3800 kr. nú. En
hvað væri svo fengið ? Keikningsdómurinn gæti verið því til
fyrirstöðu, að landshöfðinginn ávísaði fé án heimildar í tjár-
löcrunum einánka sinnunv, öllum þeim útgjöldum í fjárlögun-
um sem eru kalkúlatórisk, mundi dómurinn ávísa með fyrir-
vara. En dómurinn gæti aldrei staðið fyrir því, að ráðgjaf-
inn færi fram yfir fjárlögin; þess yrði hann að gæta eptir á
eins og nú er gjört, og þá liefðum vér í rauninni ekki fengið
meira en 3/i úr reikningsdómi. En eg þykist vita, að höf-
undurinn, sem er svo ráðheppinn, mundi ekki vera lengi að
67